نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال ، تهران، ایران
2 استاد تمام دانشگاه پیام نور
3 استاد مدیریت ورزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، گروه تربیت بدنی، تهران
4 دانشیار گروه مدیریت ورزشی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات ، تهران، ایران
چکیده
هدف این پژوهش، تدوین مدل کسب و کار الکترونیک در گردشگری ورزشی ایران است. روش پژوهش برخاسته از نظریه داده‌بنیاد برای تبیین و تحلیل یافته های حاصل از مصاحبه های اکتشافی بود. جامعه مورد مطالعه این پژوهش اعضای هیئت علمی، مدیران و صاحبان استارت اپ برتر در حیطه گردشگری و مدیران انجمن گردشگری ورزشی ایران، کانون جهانگردی و اتومبیبلرانی ایران، کانون انجمنهای صنفی کارگری راهنمایان گردشگری سراسر کشور، کارشناسان و افراد خبره در حوزه کسب و کار الکترونیک سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بودند. روش نمونه گیری بهصورت هدفمند و گلوله برفی بود. ابزار گردآوری یافتهها، مصاحبه نیمهسازمانیافته بود. در تحلیل یافته ها از تحلیل محتوا و احصای مضامین در مراحل کدگذاری باز، محوری و انتخابی استفاده گردید. با استناد به ادبیات پژوهش و یافته های اکتشافی، کسب و کار الکترونیک در گردشگری ورزشی به‌عنوان پدیده محوری بود.
بر اساس بررسی به عمل آمده، کسب و کار الکترونیک گردشگری ورزشی سازهای چند بخشی و متاثر از مجموعهای از عوامل زمین های، شرایط مداخله گر، خصوصیات و قابلیت ها، شرایط علی و راهبرد و پیامدهاست و در دنیای کنونی در صورتی که کسب و کار الکترونیک گردشگری ورزشی به این مهارت مجهز نشوند، موفّق نخواهند شد. بنابراین یکپارچگی فرایندها، توسعه زیرساخت ارتباطات و فناوری، حمایت ها و فراهم‌سازی بسترهای لازم توسط دولت، آموزش شهروندان، استفاده کسب و کار الکترونیک از فناوری، هماهنگی و تعاملپذیری با مشتریان و ذینفعان و گسترش فرهنگ به‌کارگیری کسب و کار الکترونیکی در عرصه گردشگری ورزشی میتوانند در تدوین و توسعه کسب و کار الکترونیک گردشگری ورزشی کمک‌کننده باشد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Identification an Model of e-Business in Iranian Sport Tourism
نویسندگان [English]
- LACHIN Noorallahi 1
- aboulfazl farahani 2
- Alimohammad Safania 3
- reza nikbakhsh 4
1 Ph. D. Student of Sport Management, Teharn North Branch, Islamic Azad University, ‎Tehran, Iran
2
3 Professor of Sport Management, Islamic Azad University of Science and Research Branch, Department of Physical Education, Tehran
4 Associate Professor, Department of Physical Education and Sport Science, Science and ‎Research ‎Branch, Islamic Azad ‎University, Tehran, Iran‎
چکیده [English]
The study is to investigate a model for e-Business in Iranian Sports Tourism. The research method was derived from grounded theory for explaining and analyzing findings from exploratory interviews. The statisticsl population was the professors, top startup managers in the field of tourism and managers of Iran sports tourism association, touring & automobile club of the Iran, IFTGA, and electronic business expert’s ministry of cultural heritage, handicrafts and tourism. The sampling method was a combination of purposeful sampling and snowball. The research tool included an open-source interview. In the data analysis phase, the content analysis and counts of the themes were employed in open, axial and selective coding stages. Referring to the literature and exploration, e-Business in Iranian sport tourism is as a pivotal phenomenon.
The results showed that e-business in Iranian sport tourism is multi-faceted conception that has a set of context conditions, intervening conditions, features, and capabilities, causal conditions, strategies and consequences and in today's world, if E-business sports tourism will not succeed if they are not equipped with this skill. Therefore unified process, development Information communication technology infrastructure, support and provision of necessary grounds by the government, educating citizens, e-business use of technology, coordination and interaction with customers and stakeholders and the development of culture, the use of e-business in the field of sports tourism, they can help in the development and codification of e-business and sports tourism.
کلیدواژه‌ها [English]
- Sports Tourism
- E-Business
- Iran and Grounded Theory
تدوین مدل کسب و کار الکترونیک در گردشگری ورزشی ایران
لاچین نورالهی[1]
ابوالفضل فراهانی[2]
محمدعلی صفانیا[3]
رضا نیک‌بخش[4]
تاریخ دریافت مقاله: 1/3/1400
تاریخ پذیرش مقاله: 24/2/1401
مقدمه
افزایش روزافزون استفاده از اینترنت باعث تغییر در روشهای کسبوکار شده است. در این میان، صنعت گردشگری نیز از این تغییر مستثنی نمی‌باشد (فلورنسو[5]، ۲۰۱۰). تعداد قابل توجه و رو به‌رشدی از گردشگران برنامه سفر خود را با استفاده از آژانسهای گردشگری آنلاین هماهنگ میکنند. در انگلستان تعداد کسانی که از خدمات آنلاین برای هماهنگی محل اقامت خود استفاده کردهاند، از 42 درصد در سال2007 به 52 درصد در سال 2017 رشد یافته است (اداره آمار انگلستان[6]،2017). انتظار میرود ارزش گردشگری آنلاین درسال 2020 از 471 میلیارد دلار به 818 میلیارد دلار برسد (لوپز کوردووا[7]، 2020). در چنین شرایطی دولتها باید به رشد صنعت گردشگری اهمیت ویژهای بدهند (چن[8] و همکاران،2011).
مدت‌هاست که تعامل و ارتباط بین گردشگری و ورزش به طور فزایندهای گسترش یافته است (ملک اخلاق، 1382). ورزش یکی از متداولترین عوامل ایجاد انگیزه برای گردشگران است و به دنبال آن، گردشگری ورزشی صنعتی است که از ترکیب دو صنعت گردشگری و صنعت ورزش پدید آمده است. به عبارت دیگر، ورزش یکی از فعالیتهای مهم گردشگران درحین گردشگری است و گردشگری و مسافرت نیز با انواع مختلف ورزش همراه است (مرتضایی و کلانه سفیری، 1399). گردشگریورزشی به عنوان سومین صنعت رایج در جهان شناخته شده است (صداقتی، 1390). بر اساس برآوردها و بررسی‌های به عمل آمده در حال حاضر مسافرت‌های ورزشی4.5 تریلیون دلار از سهم گردشگری جهانی را به خود اختصاص داده است و بین 1 تا 2 درصد تولید ناخالص ملی را شامل میشود (خطیبزاده و همکاران، 1393). بنابراین با توجه به این که اقتصاد کشور ایران اتکای شدیدی به درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام دارد و متغیرهای کلان اقتصادی با دنبالهروی از قیمت جهانی نفت در طول زمان دچار نوسانات شدید میشود و با توجه به جوان بودن جمعیت کشور و بالابودن نرخ بیکاری، توسعه صنعت گردشگری ورزشی در کشور ایران از اهمیت بالایی برخوردار میباشد(معینفرد و همکاران، 1393). یکی از راههای توسعه گردشگری ورزشی، استفاده از ظرفیت اینترنت و تدوین و توسعه کسب و کار الکترونیک در این زمینه است است. مدلهای کسب و کار برای موفقیت تجاری حیاتی هستند (ویرتز[9] و همکاران،۲۰۱۶).کسب و کار الکترونیکی را میتوان زیرمجموعهای از ورزش الکترونیک دانست. تجارت سیار به عنوان یکی از مدلهای جدید کسب و کار الکترونیک در کشورهای درحالتوسعه بسیار مناسب و کاربردی است. با این روش سازمان‌هایی که در مناطق دورردست قرار دارند میتوانند به مشتریان بالقوه بسیاری دسترسی و به منافع ارزشمندی دست یابند. به‌کارگیری اثربخش مدلهای کسبوکار الکترونیک در کشور نیازمند شناسایی فرصت‌ها و محدودیت‌ها، تدوین برنامهریزی اصولی و مناسب با توجه به عوامل اجتماعی و اقتصادی همراه با فراهم نمودن زیرساختهای فناورانه، ارتباطی و مخابراتی، حقوقی و اجرایی است(صادقی و هبر،1399). معیارهای تعیین مدل کسب و کار موثر به علت پیچیدگی این نوع از شناختها و متفاوت‌بودن آنها در بین کارآفرینان دامنه وسیعی دارد (عبدالله[10] و همکاران،2018). یک مدل کسب و کار، مجموعهای از باورها برای خلق ارزش از کسب و کار پیشنهادی است (ابراهیم[11] و همکاران، 2020). مدل کسب وکار، توصیفی از ارائه ارزش سازمان به یک یا چندین بخش از مشتریان، معماری شرکت و شبکه شرکا برای ایجاد، بازاریابی و ارائه ارزش و همچنین نسبت سرمایه به منظور ایجاد سود و جریان مداوم درآمد است(یاوری گهر و همکاران، 1399). یکی از راههای شناخت و تبیین مدل کسبوکار الکترونیکی در سازمان، شناخت مولفههای تشکیل‌دهنده آن است (أفو[12]،۲۰۱۴). امروزه صنعت گردشگری با تقاضای بیشتر مشتریان، قوانین جدید و جهانی شدن و تاثیر فناوری مواجه است. تمام این عوامل مهم به طور معنیداری دورنمای آنها را تغییر داده و چالشی جدید ایجاد کرده و الزامات جدیدی را برای آنها باعث شده است. این مسئله اهمیت و ضرورت پرداختن به پژوهش حاضر را در صنعت گردشگری ورزشی بیش از پیش نشان میدهد. با این حال در ایران کسبوکارهای گردشگری به سمت تجارت الکترونیک نرفتهاند(صلواتی و هزرینا هاشم،2015). مطالعهای که توسط لطفی و خورسند گلچین (1392) صورت گرفت نشان داد که فضای مجازی گردشگری ایران هنوز به مرحله تعامل با کاربر وارد نشده است و بیشتر به عنوان منبع کسب اطلاعات ایفای نقش میکند- ولی در این نقش نیز به خوبی عمل نمیکند، چراکه اغلب اطلاعات منتشرشده در وبسایتهای گردشگری کپی شده کلیشهای و ناقص هستند.
در زمینه کسب و کارهای الکترونیکی، پژوهشهای بسیاری صورت گرفته است که هر یک به ابعاد مختلفی از کسب و کار الکترونیک پرداختهاند. رحیم‌زاده و همکاران (1397) در مطالعه خود چالشهای توسعه تجارت الکترونیک در صنعت ورزش کشور را چالشهای فنی و چالشهای فرهنگی و مدیریتی میدانند. نوبخت و همکاران (1394) عوامل زمینهای مؤثر بر موفقیت کسب و کارهای متوسط و کوچک ورزش کشور را عوامل بازاریابی، طرح کسب و کار، حمایت دولت، شبکه‌سازی، آمادگی کارآفرینی، غناوری، دسترسی به اطلاعات، دسترسی به سرمایه و قانونمندی می دانند. اوه[13] و همکاران (۲۰۱۸) به این نتیجه رسیدند که شرکای کلیدی تاثیر بسزایی بر کسب و کار الکترونیکی دارند. گاگانیس[14]و همکاران (۲۰۱۹) دریافتند که ابعاد فرهنگ ملی نقش مهمی در کسب و کار الکترونیک ایفا میکند. ژو[15] و همکاران (۲۰۲۰) در پژوهش خود بر تاثیر زنجیره تامین بر مدل کسب و کار الکترونیکی تاکید کردند. گالارزا و همکاران (۲۰۱۹) در پژوهشی نشان دادند که ارتباط با مشتری باعث بهبود همه جانبه کسب و کارهای الکترونیکی صنعت گردشگری میگردد. ایبانز و جورج[16] (۲۰۱۷) در پژوهش خود دریافتند که بهبود ارزش برند باعث ایجاد یک مزیت رقابتی منحصر به فرد میگردد و بیان کردند که ارزش برند جزو ارزش پیشنهادی در کسب و کارهای گردشگری محسوب میشود. روشکا[17](۲۰۱۴) در پژوهشی با عنوان «ارتباط وب با تجارت الکترونیک در ورزش در باشگاههای رومانیایی» به این نتیجه رسید که باشگاهها از وبسایت خود به عنوان سیستم اطلاعاتی و همچنین پیوند بین باشگاه و هواداران استفاده میکنند. زمینههای ارتباطی وبسایتها باید ارتقا یابد. همچنین نتایج نشان داد که باشگاههای رومانیایی در پیاده‌سازی راه حل کسب و کار برای کمک به فروش آنلاین محصولات و کسب درآمد شکست خوردهاند. ژو[18] (۲۰۱۵) در پژوهشی با عنوان «تأثیر تجارت الکترونیک بر فروشگاههای محصولات ورزشی» به این نتیجه رسید که ترویج برنامههای تجارت الکترونیک در فروش محصولات ورزشی داخلی مؤثر است و سبب فروش بیشتر می شود. همچنین تجارت الکترونیک موجب بهبود عملکرد کلی و افزایش رقابت به طور کلی میشود. بائنا[19] (۲۰۱۶) در پژوهشی با عنوان «راهبردهای بازاریابی آنلاین و تلفن همراه به عنوان عامل پیشبرنده برند محبوب در تیمهای ورزشی (مطالعه موردی: تیم رئال مادربد)» به این نتیجه رسید که مدیران ورزشی نیاز به استفاده از رسانههای بازاریابی تعاملی برای برقراری ارتباط با مشتریان در زمان کنونی دارند. علاوه بر این، با یکپارچه‌سازی عناصر مختلف رسانههای اجتماعی مانند وبلاگها، یوتیوب، فیس‌بوک و توییتر، تیمهای حرفهای بالا حضور خود را در جوامع ارتقا میدهند و انجمنهای مجازی ایجاد میکنند که در انتخاب برند و درگیر کردن هواداران و تعامل با آنها مؤثرند.
همانگونه نتایج پژوهشهای داخلی و خارجی نشان میدهد در تدوین یک کسب و کار الکترونیک عوامل زیادی تاثیرگذار هستند و در هر کدام از پژوهشها به چندین مولفه پرداخته شده است و تا کنون پژوهش جامع و حرکت جدی و برنامهریزی شدهای که بتواند علل، موانع، عوامل زمینهای و راهبردها و پیامدهای تدوین مدل کسبوکار به‌خصوص در حیطه گردشگری ورزشی انجام نشده است و هنوز در این زمینه خلاء وجود دارد. از این رو ضروری به نظر میرسد تا توجه کافی از سوی سازمان‌های مرتبط دولتی و خصوصی به بخش گردشگری الکترونیک جلب شود و تلاش‌های لازم به منظور ایجاد آمادگی الکترونیکی برون‌سازمانی و در پی آن پذیرش گردشگری الکترونیک و پیاده‌سازی و نهادینه‌کردن آن انجام گیرد. آمار 66 درصدی گرایش کاربران اینترنتی به سمت گردشگری الکترونیک دلیل مستندی است برای پرداختن به موضوعی که ضرورت انکارناپذیر هزاره سوم بوده و برای پیشرفت و ارائه خدمات بهتر نیازمند تغییرات رفتاری اساسی است(هاشمی و همکاران، 1393). این در حالی است که گردشگری ورزشی در کشور ما ایران، به دلیل شرایط منحصر به فرد تاریخی و فرهنگی و جغرافیایی، پتانسیلهای زیادی برای جذب گردشگر به‌خصوص در زمینه گردشگری ورزشی دارد. در مقایسه با کشورهای عربی و اروپایی که شرایط آب و هوایی‌شان در برخی از فصول طاقتفرسا گزارش شده، ایران یک کشور چهار فصل است که در اکثر مواقع می تواند میزبان گردشگران ورزشی باشد که در این زمینه از کشورهای اروپایی و حتی کشورهای حوزه خلیج فارس(امارات، قطر و اخیرا عربستان) و ترکیه فاصله بسیاری دارد. فضای مجازی گردشگری ورزشی ایران هنوز به مرحله تعامل با کاربر وارد نشده است و بیشتر به‌عنوان منبع کسب اطلاعات ایفای نقش میکند، ولی در این نقش نیز به خوبی عمل نمینماید، چرا که اغلب اطلاعات منتشرشده در وبسایتهای گردشگری کپی‌شده، کلیشهای و ناقص هستند با وجود اهمیت روزافزون تجارت الکترونیک و افزایش سهم فناوریهای نوین در توسعه و توزیع محصولات گردشگری ورزشی هنوز در کشور کمبودها و نواقص در استفاده از شیوههای گوناگون تجارت الکترونیک کسب وکارهای گردشگری ورزشی کشور وجود دارد. همچنین قابلیتها و توانایی بازار کسب و کار الکترونیک در صنعت گردشگری ورزشی کشور ناشناخته مانده است. لذا محقق درصدد پاسخگویی به سوال زیر است:
مدل کسب وکار الکترونیک در صنعت گردشگری ورزش کشور چگونه است؟
روششناسی پژوهش
پژوهش حاضر جزو پژوهشهای کیفی است و با رویکرد مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد[20] با استفاده از روش استراس و کوربین انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل اعضای هیئت‌علمی مدریت ورزشی یا تخصص بازاریابی و گردشگری ورزشی و با رتبه علمی حداقل دانشیاری، مدیران و صاحبان استارت‌آپ برتر در حیطه گردشگری، مدیران انجمن گردشگری ورزشی ایران ،کانون جهانگردی و اتومبیبلرانی ایران، کانون انجمنهای صنفی کارگری راهنمایان گردشگری سراسر کشور، کارشناسان و افراد خبره در حوزه کسبوکار الکترونیک سازمان میراثفرهنگی و گردشگری بودند که از میان آنها تعداد 25 نفر با روش نمونه‌گیری هدفمند[21]و تکنیک نمونه‌گیری گلوله برفی[22] انتخاب شدند. نمونه‌گیری تا رسیدن مقولهها به اشباع نظری ادامه یافت. ابزار پژوهش حاضر، مصاحبه‌های عمیق و اکتشافی بود. سؤالات مصاحبهها از نوع باز پاسخ بود و بر اساس ابعاد نظریه داده‌بنیاد، موجبات علی، شرایط محیطی، ویژگیهای زمینهای، راهبردها و پیامدهای کسب و کارهای الکترونیک در گردشگری ورزشی ایران با تاکید بر عوامل سازمانی مورد بررسی قرار گرفت تا از زبان مصاحبه‌شوندگان موضوع روشن شود. زمان در نظر گرفته شده برای هر مصاحبه به طور میانگین ۴۰ دقیقه بود. تمام مصاحبهها توسط شخص محقق انجام گرفت و در ادامه پیاده‌سازی شد برای تجزیهو تحلیل دادهها، از روش تحلیل خرد استفاده گردید؛ به این صورت که دادهها از طریق فرایند کدگذاری باز، محوری و گزینشی و بر اساس طرح نظریه داده‌بنیاد استراوس و کربین تحلیل شدند. ابتدا با انجام کدگذاری باز، بخشهایی که با توجه به اهداف و سؤالات پژوهش می‌توانست به عنوان کد مفهوم اولیه در نظر گرفته شود، مشخص شد. سپس در مرحله کدگذاری محوری، با توجه به نقش مفاهیم در تبیین کسب و کارهای الکترونیک در گردشگری ورزشی ایران با تاکید بر عوامل سازمانی، این مفاهیم در قالب موجبات على (علل پدیده اصلی)، راهبردها (راهبردهایی که در پاسخ به پدیده اصلی اتخاذ میشوند)، ویژگیهای زمینهای (شرایط بسترساز خاص مؤثر بر راهبردها)، شرایط محیطی شرایط عام مؤثر بر راهبردها)، و پیامدها (نتایج به کار بستن راهبردها) به صورت نظری از طریق مدل پارادایمی به هم مرتبط شدند. در پایان با انجام کدگذاری انتخابی، نظریه پژوهش درباره مدل کسبوکارهای الکترونیک در گردشگری ورزشی ایران روایت شده است. برای سنجش روایی این پژوهش، گزارش پایانی فرایند تحلیل دادهها و مقولههای حاصل‌شده، به همراه متن مصاحبه برای چهار نفر از مصاحبه‌شوندگان فرستاده شد و از نظرات آنها در کدگذاریها و طراحی الگو استفاده گردید که این روند حدود چهار ماه به طول انجامید. همچنین فرایند کدگذاریها توسط ۳ نفر از استادان صاحب‌نظر که خود عضو گروه مصاحبه نبودند، بررسی و پیشنهادات آنها در تدوین مدل استفاده گردید. پژوهشگر به منظور سنجش پایایی ابزار کیفی، دو مصاحبه آزمایشی ترتیب داد و پس از تحلیل نتایج و سپس مقایسه با اهداف و سؤالات پژوهش، اصلاحاتی در سؤالات پرسشها داده شد تا باعث افزایش دقت ابزار پژوهش شود.
یافتههای پژوهش
برای پاسخگویی به سوال اصلی پژوهش یعنی تدوین مدل کسب وکار الکترونیک در گردشگری ورزشی، همانگونه که بیان شد دادههای کیفی از طریق مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با 25 نفر گردآوری و بر اساس نظریه داده‌بنیاد تجزیه و تحلیل گردیدند. مشخصات جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان در جدول 1 ارائه شده است:
جدول1: ویژگی های جمعیت‌شناختی پاسخ‌دهندگان
|
سمت |
تحصیلات |
سن |
جنسیت |
سمت |
تحصیلات |
سن |
جنسیت |
|
هیئت علمی |
دکتری |
53 |
مرد |
هیئت علمی |
دکتری |
52 |
زن |
|
هیئت علمی |
دکتری |
55 |
مرد |
هیئت علمی |
دکتری |
56 |
مرد |
|
هیئت علمی |
دکتری |
57 |
زن |
هیئت علمی |
دکتری |
54 |
مرد |
|
هیئت علمی |
دکتری |
56 |
مرد |
مدیر استارت اپ |
دکتری |
39 |
مرد |
|
هیئت علمی |
دکتری |
54 |
مرد |
مدیر استارت اپ |
ارشد |
39 |
مرد |
|
هیئت علمی |
دکتری |
51 |
مرد |
هیئت مدیره کانون جهانگردی |
دکتری |
42 |
مرد |
|
هیئت علمی |
دکتری |
50 |
مرد |
هیت مدیره راهنمایان گردشگری |
دکتری |
39 |
مرد |
|
هیئت علمی |
دکتری |
51 |
زن |
مدیرعامل استارت اپ |
ارشد |
39 |
مرد |
|
هیئت علمی |
دکتری |
54 |
مرد |
مدیرعامل استارت اپ |
دکتری |
40 |
مرد |
|
هیئت علمی |
دکتری |
49 |
زن |
مدیرعامل استارت اپ |
ارشد |
46 |
مرد |
|
هیئت علمی |
دکتری |
49 |
زن |
مدیرعامل استارت اپ |
ارشد |
40 |
مرد |
|
هیئت علمی |
دکتری |
50 |
مرد |
هیئت رئیسه گردشگری ورزشی |
دکتری |
45 |
مرد |
|
هیئت علمی |
دکتری |
53 |
مرد |
|
|
|
|
در پژوهش حاضر بعد از چندین بار مطالعه و رفت و برگشتهایی که میان دادهها، مفاهیم، مقولهها و کدها صورت گرفت، مشاهده کردیم که یک مقوله اصلی بیش از همه در دادهها و مصاحبهها خود را نمایان میسازد که این مقوله مرکزی یا پدیده محوری، کسب وکار الکترونیک در گردشگری ورزشی میباشد. در نهایت براساس مبانی نظریه داده‌بنیاد پدیده محوری، شرایط علّی، زمینهای، میانجی(مداخلهگر)، راهبردها و پیامدهای ارائه شد.
جدول2: پدیده محوری و مقوله های مربوط کسب و کار الکترونیک در گردشگری ورزشی
|
مقوله اصلی |
مقوله فرعی |
کدگذاری باز |
|
قابلیت استفاده |
قابلیت استفاده |
راحتی در یادگیری برای انجام فعالیت در سایت، تعاملات در سایت واضح و قابل درک باشد، قابلیت هدایت سریع و آسان، احساس راحتی در استفاده از سایت، ظاهر جذاب سایت، انتقال احساس شایستگی از طرف سایت به کاربر، تناسب طراحی سایت با نوع و ماهیت کاربر آن، ایجاد یک تجربه مثبت برای کاربر از طرف سایت. |
|
اطلاعات |
اطلاعات |
فراهم کردن اطلاعات دقیق، فراهم کردن اطلاعات باورپذیر، فراهم کردن اطلاعات به موقع، فراهم کردن اطلاعات مرتبط، فراهم کردن اطلاعات در بهترین و مناسبترین سطح از جزئیات، درک و فهم سریع و آسان اطلاعات، ارائه اطلاعات در شکل و حالتی مناسب. |
|
ارائه خدمات |
ارائه خدمات در تعاملات |
وجود یک شهرت خوب، ایجاد یک احساس امنیت برای انجام تعاملات به صورت کامل، شخصیسازی، امنیت اطلاعات شخصی در پایگاه دادهای سایت، انتقال حس اجتماع، تسهیل انجام ارتباطات با سازمان، ارائه کالا و خدمات مناسب در زمان قول داده شده، برداشت و ادراک کامل. |
|
عوامل فرهنگی |
فرهنگی و آموزشی |
اعتماد متقابل بین فروشنده و خریدار، آگاهی و آموزش، حالت و ارتباط عاطفی میان خریدار و فروشنده، عدم مقاومت استفاده کنندگان سیستم قبلی، بالا بودن سطح سواد اینترنتی توده جامعه و آشنایی به امکانات اینترنت، اعتماد و اعتقاد به خدمات خدمات الکترونیکی توسط آحاد مردم، تبلیغات و برنامههای آموزشی، توجه بهینه به امر آموزش و ارتقای منابع انسانی و کارمندان، گسترش فرهنگ استفاده صحیح از فناوریهای اطلاعات، |
|
عوامل قانونی |
حقوقی و قانونی |
جدید التصویب بودن قانون کسب و کار الکترونیک و تشکیل شیوه های عملی، با نگرش به قانون مالیاتهای مستقیم؛ اختصاص یافتن به موضوع تجارت الکترونیکی، وجود مدیریت راهبردی و یگانگی مراکز تصمیمگیری در این زمینه، وجود محاکم اختصاصی در زمینه فناوری اطلاعات در سیستم قضایی، توازن و تطبیق کامل سیستم حقوقی و مجموعه قوانین کشورهای پیشرو در زمینه فناوری اطلاعات با سیستم و محیط حقوقی ایران، وجود نیروهای متخصص و با تجربه کافی |
|
عوامل اقتصادی |
اقتصادی |
بودجه دولت در زمینه فناوری اطلاعات، حمایت مالی از شرکتهای خصوصی، سرمایهگذاری دولت جهت پذیرش، پایین بودن هزینه امنیت و صدور امضای الکترونیک، هزینه کم تهیه نرم افزار، وجود سیستم حمل و نقل استاندارد مناسب، بالا بودن متوسط درآمد سرانه و هزینه کم استفاده از اینترنت، جاذبههای اقتصادی لازم برای بخش خصوصی. |
|
عوامل اجتمای –سیاسی، محیطی |
اجتماعی و سیاسی |
بینش دولت مبنی بر پیشرفت‌های عصر دیجیتال، عدم تصدیگری دولت و در حاشیه بودن بخش خصوصی، نظارت بر محتوای اینترنت توسط دولت وعدم ترس بخش خصوصی از شفافیت‌های مالی در اینترنت، تطابق بین استانداردها و حقوق و قوانین داخل کشور با خارج از کشور، عدم ترس از سوء استفاده از اطلاعات و ایجاد عدم اطمینان نسبت به تحریف، عدم تحریم اقتصادی ایران توسط کشورهای پیشرفته و پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی، عدم انحصارهای مخابرات دولتی و وجود رقابت، |
|
عوامل محیطی |
وجود شبکه یکپارچه در کشور، وجود شرایط استفاده از بانکداری الکترونیک و دولت الکترونیک، وجود قوانین و مقررات حقوقی لازم در کشور، شفافیت در سیاستگذاری فناوری اطلاعات، هماهنگی و همکاری بین بخشها و واحدهای مختلف صنعت گردشگری. |
|
|
عوامل فنی |
ارتباطات و زیرساخت فناوری |
زیر ساختهای مناسب مخابراتی، امنیت زیرساختهای مخابراتی و پروتکلهای ارتباطی، پهنای باند و کیفیت اتصال اینترنت، امکان پرداخت پول به صورت الکترونیکی، وجود غناوری صدور امضای الکترونیکی، تعدد مراکز ارائه خدمات اینترنتی، وجود امکانات قوی و گسترده نرم افزاری، پهنای باند مناسب برای اینترنت، عدم مشکلات شبکهای و مخابراتی، آسان بودن کاربرد و استفاده از فناوری اطلاعات. |
|
عوامل انسانی |
عوامل انسانی |
وجود افراد متخصص در ارتباط با فناوری اطلاعات در سازمان گردشگری، عدم‌انگیزه و علاقه کارکنان در استفاده از روشهای جدید، دورههای آموزشی مرتبط برای کارکنان، عدم مقاومت کاربران در برابر تغییر، |
|
عوامل مدیریتی |
آگاهی مدیران گردشگری از مسائل روز غناورانه، دانش و تجربه لازم مدیران در ارتباط با رایانه، آگاهی مدیران از مزایای فناوری اطلاعات، وجود انگیزه و حمایت لازم برای مدیران، تعهد کافی مدیران ارشد در استقرار فناوری اطلاعات، طولانی بودن عمر دورههای مدیریتی. |
|
|
مشتریان هدف |
عرضه کنندگان |
صاحبان جاذبهها و برگزارکنندگان رویدادها،پیشه وران محلی مانند صنعتگران، صاحبان اقامتگاههای بوم‌گردی،افراد محلی علاقمند به معرفی ظرفیتهای گردشگری مقصد. |
|
گردشگران |
همه گردشگران (بخشبندی انبوه)، گردشگران ورودی، خروجی یا داخلی (بخشبندی حوزه جغرافیایی)، گردشگران با علایق ویژه مانند گردشگران ورزش های مختلف مثل ورزش‌های مهیج، کوهنوردی، صخره‌نوردی. |
|
|
ارزش پیشنهادی |
ارزش پیشنهادی به عرضه کنندگان |
درآمدزایی حاصل از فروش تور و یا دسترسی به بازارهای وسیعتر، دسترسی به فناوریهای مدیریت و رزرو تورها و فعالیتها، مدیریت تراکنشها و پرداختها، برندسازی آنلاین و شناخته شدن، میانجیگری و حل تعارض در صورت بروز مشکل، انتقال دانش بازار. |
|
ارزش پیشنهادی به گردشگران |
فراهم کردن امکان دسترسی به تورها و فعالیتها، و مقصدهای متنوع، امکان رزرو آنی، لحظه آخری و پیش رزرو تورها و فعالیتها،کاهش ریسک خرید و اطمینان از اجرای باکیفیت تورها و فعالیتها، امکان سفارشی سازی تورها و فعالیتها. |
|
|
ارتباط با مشتریان |
رابطه با عرضه کنندگان |
پشتیبان اختصاصی، برنامههای وفاداری با اخذ کارمزد کمتر، برگزاری برنامههای آموزشی و رویدادهای جمعی. |
|
رابطه با گردشگران |
خودخدمتی از طریق جستجو، مقایسه، انتخاب و خرید، برنامههای وفاداری و ارایه انواع تخفیفات، برنامههای معرفی به دوستان و آشنایان، هم آفرینی از طریق جوامع آنلاین، و سیستمهای نظردهی و امتیازدهی، سیستم اعلان برنامه کاربردی، تماس ایمیلی و تلفنی و گفتگوی آنلاین. |
|
|
فعالیتهای کلیدی |
بازاریابی |
تولید محتوا، تبلیغات و فروش، برندسازی |
|
شبکه سازی |
تشکیل شبکه عرضه کنندگان متنوع وفادار، تشکیل شبکه شرکای فروش با کاربران بالا، جذب حامی در بدنه صنعت با بخش عمومی. |
|
|
جذب سرمایه |
جذب سرمایه |
|
|
آگاهی رسانی |
آموزش و آگاهی‌رسانی. |
|
|
توسعه پلتفرم |
جذب نیروی فنی مناسب، برنامه نویسی و توسعه ماژول‌های مختلف، نگهداری و مراقب از بستر فنی. |
|
|
تجمیع موجودی |
گردآوری تورها و فعالیتها، کنترل کیفیت تورها و فعالیتها. |
|
|
ساختار هزینه |
هزینه های ثابت |
هزینه تامین تجهیزات و استهلاک، هزینه های اداری، هزینه تامین محل کار |
|
هزینه های متغیر |
دستمزد نیروی انسانی، هزینه های توسعه و نگهداری زیرساختهای فناوری، هزینه های بازاریابی شامل تولید محتوا، تبلیغات و برگزاری رویدادها، هزینههای تحقیق و توسعه |
|
|
هزینه زیاد |
هزینههای سفر برای تامین موجودی، هزینههای مالیاتی و موارد مشابه، هزینههای مربوط به اشتباهات انسانی، هزینههای آموزش شبکه فروش و عرضه‌کنندگان. |
|
|
شرکای کلیدی |
شبکه زنجیره ارزش |
عرضه‌کنندگان تور و فعالیت، اعضای شبکه فروش، سفیران پلتفرم )کاربران راضی و مشتاق(. |
|
شرکت های توسعه فناوری |
شرکتهایی توسعه فناوری |
|
|
بخش سرمایه گذاری |
مراکز رشد دانشگاهی و خصوصی، شرکتهای سرمایهگذاری و تامین مالی |
|
|
بخش حمایتی |
انجمنها و جوامع صنفی مربوطه، بخش عمومی مانند معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری |
|
|
رسانه ها |
رسانههای اصلی مانند نشریات پرمخاطب، کانالها و افراد تاثیرگذار در دنیای آنلاین، رسانه های تخصصی گردشگری |
|
|
منابع کلیدی |
نیروی انسانی |
کارمندان بخش فنی، کارمندان بخش بازاریابی و توسعه بازار، کارمندان بخش عملیات و پشتیبانی |
|
زیرساخت فناوری |
الگوریتمها، وبسایت و برنامه کاربردی، سرورها، شبکه و امنیت، داشبوردها و نرمافزارهای مدیریت رزرو و پرداخت |
|
|
موجودی |
تورهای چندروزه تورگردان و آژانسهای مسافرتی، فعالیتها و تجربههای چند ساعته تا یک روزه راهنمایان و افراد محلی |
|
|
محتوای کاربر |
نظرات و امتیازدهیها و توصیههای کاربران، تبلیغات شفاهی سفیران برند در کانالها و رسانههای مختلف |
|
|
منابع مالی |
نقدیگی، سرمایه در اشکال مختلف |
|
|
کانال توزیع |
مستقیم |
نسخه رومیزی (دسکتاپ) پلتفرم، برنامه کاربردی پلتفرم، رسانههای اجتماعی تحت مالکیت پلتفرم |
|
غیرمستقیم |
سایتهای شرکای فروش، کارگزاران فروش مانند بخش اطلاعات هتل |
|
|
درامدزایی |
مدل درآمدی |
کارمزد، اضافه بها، تبلیغات، فهرست کردن |
پدیده محوری. در این پژوهش پدیده محوری مدل کسب و کار الکترونیک بود که 18 مقوله اصلی شامل قابلیت استفاده، اطلاعات، ارائه خدمات، عوامل فرهنگی، عوامل قانونی، عوامل اقتصادی، اجتمای، سیاسی، محیطی، فنی، انسانی، مشتریان هدف، ارزش پیشنهادی، ارتباط با مشتریان، فعالیتهای کلیدی، ساختار هزینه، شرکای کلیدی، منابع کلیدی، کانال توزیع و درامدزایی و 39 مقوله فرعی شناسایی شد. برای این کار لازم است رابطه میان مقولهها با شرایط علی، شرایط زمینهای، شرایط مداخلهگر با واسطهای، راهبردها و پیامدهای حاصل به گونهای که استراوس و کوربن (۱۹۹۸) مشخص کرده اند، ترسیم شود.
شرایط علّی. نتایج تحلیل محتوای مصاحبهها شامل مقولههای فشارهای بازار و اقتصاد، فشارهای اجتماعی و محیطی، فشارهای فناوری، راهبرد محوری، ساختار محوری، قابلیت استفاده، دسترسی به سرمایه، دسترسی به اطلاعات، عوامل رفتاری، عوامل فرهنگی، عوامل انسانی، عوامل مدیریتی، عوامل فنی و ارتباطی و موانع حقوقی میباشد.
شرایطمیانجی. در این پژوهش شرایط میانجی شامل فرهنگ کسبوکار الکترونیک، بسترهای قانونی توسعه کسب وکار الکترونیک، عوامل مالی، عوامل فنی و پشتیبانی، فشار از سوی رقبا و مشتریان، خلاقیتونوآوری، فشارهایهنجاری، قدرتمشتری، شدت پذیرش کسبوکارالکترونیک، عوامل روان‌شناختی، جهتگیری راهبردی بینالمللی، رشد بازار بینالمللی، قابلیتهای شبکه بینالمللی، موانع اقتصادی، عوامل سیاسی و عوامل نرمافزاری می باشد.
شرایطزمینهای.شرایط زمینهای در این پژوهش شامل شبکههای مخابراتی، خدمات و تجهیزات مرتبط، زیرساختهای فنی ارتباطی و مخابراتی، زیرساختهای فرهنگی/اجتماعی، حقوقیوقانونی، مدیریتی، عوامل محیطی، عوامل سازمانی، اطلاعات، ارائه خدمات در تعاملات، بازاریابی، عوامل فردی، حکمرانی الکترونیک، نوع سازمان، آمادگی کارآفرینی، حمایت دولت، شناخت بازار و مشتریان، طرح کسب وکار، راهبرد رقابت، عوامل مالی، مدیریت کسبو کار، تیم سازی، آموزشی/فرهنگسازی، فعالیتهای ترویجی، زنجیره تأمین، رقبا و شرکاء، تأمین کنندگان، برنامهریزی و چشم انداز کسب و کارالکترونیک، کیفیت داده و سیستم، تعریف درست از مشکلات و فرآیندهای کسب و کار و عوامل مرتبط به طراحی وبسایت میباشد.
راهبردها: با توجه به یافتهها و دادههای حاصل از پژوهش، راهبردهای پژوهش شامل یکپارچگی فرایندها، زیرساخت ارتباطات و فناوری، دولت، شهروندان، بنگاه اقتصادی وفرهنگی میباشد.
پیامدها: در این پژوهش پیامدهای توسعه کسبوکارهای الکترونیک عبارت‌اند از: مزایای تراکنشی، مزایای اطلاعاتی، مزایای راهبرد، مزایایاقتصادی، مزایای نامحسوس و مزایا برای مشتریان.
شکل 2: مدل برآمده از دادههای کیفی بر پایه نظریه داده‌بنیاد
بحث و نتیجهگیری
مدل کسبوکار برای هر سازمانی بسیار با اهمیت است و در حکم نقشه راهی برای سازمان میباشد که میتواند برای سازمان خلق ارزش کند و خلق ارزش دلیل مهمی است که سازمانها برای رسیدن به مزیت رقابتی به وسیله آن به سوی استفاده از مدل کسبوکار میروند. مدل کسبوکار منطق اقتصادی را شرح میدهد که تمرکز زیادی بر مطالبات مشتریان دارد. علاوه بر این، مدل کسبوکار برای مشتریان، تأمینکنندگان و دیگر شرکای کسب وکار ارزش ایجاد میکند و قادر است تا ارزش افزوده درون شرکت را که منجر به کسب درآمد میشود، شرح دهد. از طریق مدل کسبوکار، شرکتها قادر می شوند تا از مزیت رقابتی پایدار بهرهمند شوند و خودشان را از رقبا متمایز کنند(گئوتالز[23]، 2009).
در این پژوهش تلاش شد با استفاده از روش نظریه داده‌بنیاد، الگوی کسبوکار الکترونیک در گردشگری ورزشی طراحی و تدوین شود. براین اساس، الگوی نهایی پژوهش مشتمل بر 18 مقوله اصلی ارائه شد. در این الگو، کسب و کار الکترونیک در گردشگری ورزشی به عنوان مقوله اصلی یا پدیده محوری انتخاب شد که به عنوان یک متغیر وابسته تحت تأثیر شرایط گوناگونی عوامل علی، عوامل زمینهای و عوامل میانجیگری است
نتایج این پژوهش نشان داد برای توسعه الگوی کسبوکار الکترونیک در گردشگری ورزشی ، نخست باید به شرایط علّی توجه کرد. در این الگو شرایط علّی به عنوان عواملی که بهصورت مستقیم بر پدیده اصلی تأثیر میگذارند، مشتمل بر14مقوله همانند فشارهای بازار و اقتصاد، فشارهای اجتماعیومحیطی، فشارهایفناوری، راهبردمحوری، ساختارمحوری، قابلیت استفاده، دسترسی به سرمایه و اطلاعات، عواملرفتاری، فرهنگی، انسانی، مدیریتی، فنی و ارتباطی، حقوقیمی باشد. این یافتهها با یافتههای نوبخت و همکاران (1394)، رحیم‌زاده و همکاران (1397) و ژو و همکاران (۲۰۲۰) همسو و همخوان است.
بر همین اساس باید گفت که سازمانها در محیطی پر تلاطم، غیر قابل پیش‌بینی، پیچیده و به سرعت در حال تغییر برای کسب سود بیشتر، حفظ بازار و به طور کلی بقا و رشد خویش در رقابت‌اند و برای رسیدن به این اهداف باید توانایی واکنش سریع در برابر تهدیدات و فرصت‌های موجود در چنین محیط پویایی را داشته باشند. فشارهای بازار ناشی از اقتصاد جهانی، رقابت شدید، تغییرات طبیعی نیروی کار و قدرت مشتریان است. شبکههای ارتباطی از راه دور و پیشرفته مانند اینترنت حرکت به سوی اقتصاد جهانی را تسهیل کردهاند. توافق‌نامه‌های منطقه‌ای سهم بسزایی در افزایش سطح تجارت جهانی دارد. هزینه نیروی کار از دیگر فشارهای وارد بر شرکتهای فعال در بازار جهانی، است. این هزینه در کشورهای مختلف بسیار متفاوت است. در کشورهای توسعه‌یافته چون مزایای زیادی مانند مراقبت‌های بهداشتی در اختیار کارمندان و کارگران صنایع قرار میدهند، نیروی کار گرانتر از کشورهای در حال‌توسعه است. در نتیجه صنایع وابسته به نیروی کارترجیح میدهند فعالیتهای تولیدی خود را به کشورهایی با هزینه نیروی کار کمتر انتقال دهند. با متنوع شدن نیروی کار به‌خصوص در کشورهای توسعه‌یافته، ائتلاف نیروهای کار سخت‌تر شده است. فناوری اطلاعات ائتلاف نیروی کار متنوع در قالب نیروی کار سنتی را تسهیل کرده و به افراد اجازه کار از راه دور و منزل را فراهم کرده است.
دومین عامل موثر بر لزوم تدوین کسبوکار الکترونیک در گردشگری ورزشی، فشارهای کسبوکار مربوط به فشارهای فناوری است. همسو با این نتیجه ژائو وکرمر[24](2005)، شایستگی فناوری شامل زیرساخت و منابع انسانی فناوری اطلاعات، اندازه سازمان، تعهد مالی، فشاررقابتی و حمایت قانونی به عنوان مهمترین عوامل تأثیرگذار بر به‌کارگیری کسب وکارالکترونیکی شناسایی کردند. چونگ[25](2008) فشار مشتریان و عرضه‌کنندگان را موثرترین عامل در توسعه تجارت الکترونیک در استرالیا میداند. نوآوری فناوری، فناوریهای منسوخ و حجم انبوه اطلاعات، فشارهای اصلی مرتبط با فناوری هستند. فناوریهای مورد استفاده به سرعت در حال اصلاح و به‌روز شدن است و هر روز فناوریهای جدیدتری به بازار می‌آید و گزینه‌های خدمات تغییر میکند و همین امر باعث افزایش کیفیت کالاها میشود در نتیجه فناوری‌ها و روشهای امروزی با گذشت زمان منسوخ میشود. همچنین حجم اطلاعاتی که در اینترنت به صورت رایگان در دسترس است، هر ساله بیش از دو برابر افزایش می‌یابد. اینترنت و سایر شبکههای ارتباطی از راه دور حجم عظیمی از اطلاعات را به سمت مدیران سازمانها سوق میدهند و مدیران جهت اتخاذ تصمیم درست و موثر باید توانایی دسترسی، هدایت و به‌کارگیری حجم انبوهی از دادهها، اطلاعات و دانش را داشته باشند.
عامل سوم موثر بر لزوم تدوین کسبوکار الکترونیک در گردشگری فشارهای کسبوکار شامل مسئولیت‌های اجتماعی، قانون‌گرایی و قانون‌زدایی دولت، صرف هزینه برای برنامههای اجتماعی و دغدغه‌های اخلاقی است. مسائل اجتماعی بر سازمان تاثیر داشته و سازمان برای حل این مسائل باید پول و زمان صرف کند. یکی از مسائل عمده اجتماعی که بر سازمان‌های مدرن تاثیرگذار است شکاف اطلاعاتی بین سازمان‌هایی که دسترسی به اینترنت و شبکههای ارتباطی دارند و آنهایی که دسترسی ندارند، میباشد. قوانین دولتی در امور امنیت، بهداشت، کنترل محیط و ایجاد فرصت‌های بازرگانی برابر، از دیگر فشارهای اجتماعی در کسب و کار است. این قوانین، هزینههای تولیدی و ارائه خدمات سازمانها را افزایش میدهند و رقابت این سازمانها را با صنایع کشورهای دیگر که چنین محدودیتهایی ندارند را سخت‌تر میکند. به‌طور کلی استانداردهای موجود در زمینه درست یا غلط بودن، جزو مسائل اخلاقی هستند و به طور خاص به استانداردهای درست و غلط در زمینه فعالیتهای مربوط به پردازش اطلاعات، «اخلاق اطلاعاتی» گفته میشود. اخلاق اطلاعاتی از این رو حائز‌اهمیت است که میتواند به روان کارمندان و وجهه سازمان لطمه بزند.
یکی دیگر عوامل علی در تدوین کسبوکار الکترونیک در گردشگری ورزشی، راهبرد محوری و ساختار محوری بود. زوت[26] وهمکاران (۲۰۱۱) و گرارد و بوک[27] (۲۰۱۰) به نقش معماری و ساختار سازمان در یک مدل کسبوکار مؤثر اشاره مینمایند. کانالهای توزیع، تأمینکنندگان و مواد اولیه در سه لایههای اقتصادی، اجتماعی و زیستی مدل ترکیبی کسبوکار اهمیت دارد (جویس[28] و همکاران2015). لانداو و همکاران (۲۰۱۶) به تولید و تحویل کالا در مدل کسبوکار اشاره مینمایند. نظریات مطرح شده سه سازه ثانویه مرتبط با انبارداری، تأمین و توزیع را منعکس می کنند. مدل درآمدی یک بخش با اهمیت در مدلهای کسبوکار است (زوت و همکاران، 2010) و در بوم مدل کسب و کار استروالدر[29] (۲۰۰۸). مدل درآمدی و مدل سوددهی دو بخش از بخشهای نه‌گانه ساختار مدل کسبوکار معرفی شده است. جویس و پاکیوین (2015) به کارکنان و ارتباطات در ساختار سازمان اشاره مینمایند. سولیس [30]و همکاران (۲۰۱۴) به نقش نیروی انسانی مفید، آموزش و ارتباطات مؤثر در شرکت خرده‌فروشی زنجیرهای وال مارت و ویرتز (۲۰۱۶) و آجالا[31] (۲۰۱۶) به مدل شبکه در ساختار یک مدل کسب و کار اشاره میکنند. طراحی مکانیسم زیرساختی مناسب در مدل های کسبوکار مؤثر به همراه جریان درآمدی در دسترس و سودآوری و میزان سودآوری به عنوان جزئی از مدل کسبوکار مؤثر با اهمیت است (تسه[32]،۲۰۱۰). نظریات مطرح شده با ۷ سازه مرتبط با کانالهای ارتباطی، طراحی مدل درآمدی، طراحی مدل سوددهی، گروه پرسنلی، آموزش، زیرساخت فنی و ویژگیهای مثبت کارآفرینان همخوانی دارد. نظریات مطرح با رویکرد ساختار‌محور در ادبیات مدلهای کسبوکار در تئوریهای لیندر (۲۰۰۰)، زوت و آمیت (۲۰۰۷)، استروالدر (۲۰۰۸)، دبی[33] (۲۰۰۸) و بادن و همکاران (۲۰۱۱) یافت میشود. جزء راهبرد مدل کسب و کار الکترونیک در گردشگری ورزشی، به همراه جزء بازار و مشتری، جزء ارزش افزوده، مدل مشتری، مدل بازار و تولید کالا و خدمت در مدلهای کسب و کار با اهمیت است (ویرتز و همکاران ، ۲۰۱۶). ویرتز و همکاران (۲۰۱۶) به رقابت، نوآوری در شرایط تغییر، جزء بازار و مشتری و خلق ارزش، وی و یاویو (۲۰۱۵) به نقش تبلیغات و مصرف‌کنندگان در مدلهای کسب و کار اشاره مینمایند. نامبیسان (۲۰۱۶) به اهمیت محصول و جویس و پاکیوین (۲۰۱۶) به ارزش اجتماعی، شرکا، ارزشهای عملکردی، پایان عمر محصول، بخشبندی مشتریان، سود و اثرات اجتماعی، فرهنگ مشتریان و برون سپاری اشاره مینمایند. ایجاد شبکه ارزش برای مشتریان، ریسک کمتر برای شرکا داشتن مزیت رقابتی، ارائه محصول و خدمت بهتر، محصولات نوآورانه، محدودیتهای توسعه برای مدلهای کسب و کار و نقش بازار در معرفی یک مدل کسب و کار مؤثر دارای اهمیت است (آجالا ۲۰۱۶). رویکردهای راهبرد‌محور مدل کسب و کار را میتوان در تئوریهای بیان شده توسط همل[34] (۲۰۰۰) با بیان منابع راهبرد و راهبردهای اصلی، آفوآ و تسه[35] (2003) با معرفی جایگاه و منابع سازمان، مهادوان (۲۰۰۰) با بیان خلق ارزش پیشنهادی و مشتریان هدف، هدمن و کالینگ[36] (2002) با اشاره به اجزای فرآیند، منابع، مشتریان و رقبا، چسبرو و راسنبلم[37] (۲۰۰۲) با بیان راهبرد نوآوری، موریس[38]و همکاران (۲۰۰۵) با بیان معرفی راهبردهای سازمان، کاسادوس[39]و همکاران (۲۰۱۱) با معرفی رهبری در مدل کسبوکار فروشگاههای زنجیرهای وال مارت، راهبرد پیاده‌سازی مدل کسب و کار، چیدمان عناصر، ترفیعات، ایده‌پردازی و نوآوری در ادبیات مدلهای کسب و کار یافت.
یکی دیگرعوامل موثر بر لزوم تدوین کسب وکار الکترونیک در گردشگری ورزشی قابلیت استفاده از فضا و بستر وب و فضای و محیط وبسایتهای گردشگری ورزشی بود. منظور از قابلیت استفاده راحتی در یادگیری برای انجام فعالیت در سایت، واضح و قابل درک بودن تعاملات در سایت، قابلیت هدایت سریع و آسان، احساس راحتی در استفاده از سایت، ظاهر جذاب سایت، انتقال احساس شایستگی از طرف سایت به کاربر، تناسب طراحی سایت با نوع و ماهیت کاربر آن، ایجاد یک تجربه مثبت برای کاربر از طرف سایت بود. بنابراین میتوان گفت یکی از عواملی که بر توسعه مدلهای کسبوکار الکترونیکی میتواند تاثیرگذار باشد، عوامل مربوط به دسترسی آسان و ازسایتها و اپلیکشینهای مربوط به این حوزه است؛ هرچه این فضا و محیط آسانتر و جذاب‌تر باشد، مخاطبان بیشتری را جذب خواهد کرد. طراحی سایت مطلوب، کیفیت وبسایت و فضای وبسایت بر تجربه خرید مشتریان در کسبوکارهای الکترونیکی مؤثر بوده (کاواف[40]و همکاران،۲۰۱۷). تسه(۲۰۱۰) به انتخاب غناوری مناسب و طراحی مکانیسمهای مطلوب در سازمان در مدلهای کسب و کار اشاره مینماید که همسو با این نتیجه میباشد.
یکی دیگر از عوامل موثر بر لزوم تدوین مدل کسبوکار الکترونیک در گردشگری ورزشی عوامل رفتاری بود. همسو با این نتیجه وانگ و احمد[41](2009) ادراک از مزیت ها را باعث ایجاد دیدگاه های راهبری و پذیرش تجارت الکترونیک می دانند. سوا کوری و یانگ[42](2010)عنوان کردند که بین نگرش و استفاده از تجارت الکترونیک ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد. سلیمانی و زرافشانی (۱۳۹۰) نشان دادند که بین برداشت از فایده (سودمندی) ادراک شده از تجارت الکترونیک بر قصد رفتاری (نیت استفاده از تجارت الکترونیک ارتباط وجود دارد. هرچه کاربران فناوری مذکور را سودمندتر ادراک کنند و ارزیابی آنها از مطلوب بودن تجارت الکترونیک مثبت باشد؛ احتمال به کار گیری آن بیشتر می شود. بطورکلی منظور از عوامل رفتاری عوامل نگرشی و عوامل شخصیتی است. نگرش تحت تاثیر دو عامل برداشت از سودمندی و برداشت از سهولت کاربرد قرار میگیرد که اثر برداشت از سهولت کاربردی از برداشت از سودمندی بیشتر است. برداشت از سودمندی نیز به نوبه خود تحت تاثیر برداشت از سهولت کاربرد قرار می گیرد. با توجه به نتایج مدل پذیرش فناوری دیویس به منظور بهبود نگرش افراد نسبت به کسب وکار الکترونیک در گردشگری ورزشی باید دانش افراد را نسبت به آن ارتقا داد. اگر چه این امر باید بیشتر در حوزه ملی سامان یابد و تجارت الکترونیکی به عنوان یک فناوری مفید، مطلوب و اثربخش به افراد شناسانده شود، اما در سطح سازمانها و کسبوکارهای کوچک و متوسط نیز در صورتی که عوامل اثرگذار بر نگرش با توجه به مدل پذیرش فناوری دیویس یعنی برداشت از سهولت کاربرد و برداشت از سودمندی بهبود یابد در نتیجه نگرش نیز بهبود خواهد یافت. دسترسی به سرمایه و اطلاعات یکی دیگر عوامل موثر بر لزوم تدوین مدل کسبوکار الکترونیک در گردشگری ورزشی است. منظور از دسترسی به سرمایه در این پژوهش، برآورد منابع و بودجه لازم برای انجام پروژه های هوشمندی کسبوکار، تخصیص منابع و بودجه لازم به پروژه های هوشمندی کسب وکار بود. زیرساخت سرمایهای سازمان از فاکتورهای مهم موفقیت کسب و کار کترونیک است. منابع مالی موردنیاز استقرار کسب و کار با توجه به منابع سازمانی تامین میشود و ایمنی لازم را برای سرمایه گذاری در کسب و کار ایجاد کند. همسو با این نتیجه محققان به الزام بر آورد و اختصاص منابع و بودجه کافی به پروژههای هوشمندی کسب و کار تاکید کردهاند (الزاک و زیمبا[43]، ۲۰۱۲؛ بئو[44]، ۲۰۰۸؛ آراستی و همکاران،1387؛ آقازاده و همکاران،1386؛ جیمز ساندی،2011).
امروزه فناوری اطلاعات و سیستمهایاطلاعاتی به صورت وسیعی در بخشهای مختلف صنعت و تجارت به منظور افزایش سود و قدرت رقابت و همچنین کاهش هزینه ها مورد استفاده قرار می گیرند. کسب و کارها باید سعی کنند تا نیازها و خواستههای استفادهکنندگان خود را شناسایی و برای برآورده ساختن و ارضای آن نیازها و خواسته های محصولاتی را ایجاد کنند که منجر به یک تجربه مثبت در استفاده کننده شود. درمورد ارتباط دسترسی به سرمایه و اطلاعات، به نظر میرسد شرایط غیر قابل پیش بینی در بازار ایران، اعتماد مدیران را نسبت به این منابع با ارزش را تعدیل نموده است و بسیاری از مدیران در پرسش باز اذعان داشته اند که شرایط بازار ایران غیرقابل پیش بینی می باشد و نمی توان به اطلاعات گذشته اعتماد کرد. همچنین، ماهیت اقتصادی و فضای کشور ممکن است نقش این عوامل را در موفقیت کسب و کار ورزشی کمرنگ کند. اگر چه اطلاعات نقش مهمی را در موفقیت کسب و کار دارد، ولی توانایی استفاده از آن به مدیر کسب و کار بستگی دارد. در شرایط کنونی زیرساخت اطلاعاتی کشور نیز برای کار آفرینان مناسب نمی باشد. ارتباط عوامل زمینه ای دسترسی به اطلاعات، سرمایه و قانونی بودن از دیدگاه مدیران کسب و کارهای کوچک و متوسط ورزشی با موفقیت معنیدار و مثبت نشان داده شده است. در ادبیات پژوهش نیز دلایل کافی برای این امر آورده شده است. قانونمندی و تدوین نظام حقوقی شفاف، انسجام و بدور از هرگونه بخشی نگری و روزآمدی و حاکم نمودن آن بر محیط کسب و کارها نیز همواره به عنوان یکی از پیشنیازها و زیرساختهای اولیه نهادی در مدل های توسعه کسبوکارها مطرح بوده و هست
بخش دیگر نتایج حاصل از این بخش از مقاله نشان میدهد که عمدهترین عوامل موثر بر توسعه مدل کسب وکارهای الکترونیکی در حوزه گردشگریورزشی در پنج محور عوامل فرهنگی، انسانی، مدیریتی، فنی و ارتباطی و حقوقی دستهبندی میشوند که هریک از آنان نیز حاوی مولفههای متعدد میباشند. همراستا با این نتیجه؛ گاگانیس و همکاران که در سال 2019 انجام دادند، میباشد. آنها در پژوهش خود دریافتند که: ابعاد فرهنگ ملی نقش مهمی در کسبوکار الکترونیک ایفا میکند. بلوچ زرده نالوسی(1397)عوامل محیطی و سازمانی را بر انتخاب مدل کسبوکار الکترونیکی موثر میدانند. موحدی (1394) عنوان کرد که زیرساختهای فنی و اجتماعی، منابع انسانی متخصص و چارچوب های قانونی عوامل موثر بر توسعه کسب و کارهای اینترنتی است. کای تو[45] (2003-2005) عوامل فنی، فردی، سازمانی، صنعتی و اجتماعی به عنوان عوامل تأثیرگذار در اتخاذ مدل های مناسب کسب وکار در حوزه ی سرویسهای داده موبایل برای بنگاههای اقتصادی می داند. صفدری و همکاران (۱۳۹۰) نشان داد که عوامل انسانی (ادراک و تصمیم گیری از مهم ترین عوامل در به کارگیری فناوری اطلاعات است که مدیران ارشد سازمان ها و کارشناسان امر باید به جنبه های مهم عوامل انسانی و عوامل تأثیرگذار بر روی آن توجه داشته باشد. بطورکلی میتوان گفت قرار گرفتن کالا و خدمات در فضای الکترونیکی موجب حذف فاصله بین مبدا و مقصد کالاها و خدمات می گردد و تغییرات اساسی در بازارهای هدف به وجود می آورد. موفقیت در این فرایند، منوط به مدیریت کارا و حرفهای اسـت. مدیریت حرفـهای با درک و شناخت از فضای ارتباطات بینالمللی، شیوههای کسبوکار الکترونیک را متناسب با ملاحظات بین المللی تطبیق می دهد. از آنجایی که استفاده از کسب و کار الکترونیک باعث دستیابی به انبوهی از مشتریان با سلایق مختلف می گردد. لذا بنگاههای فعال در امر کسب و کار الکترنیک با گسترش ظرفیت تولیدی و تنوع بخشی به تولیدات کالا و خدمات سعی در جذب مشتریان بیشتر است. یکی از شرایط مهم دیگر در کسب و کار الکترونیک وجود شبکه ارتباطی قوی همراه با اطمینان بالاست. دسترسی به پهنای باند بالاتر در اختیار هیچ کدام از بنگاهها نیست. پهنای باند قسمتی از زیرساختهای نهادینه شده توسط دولت است. از این رو با درنظر گرفتن نقش مهمی که این عامل می تواند در موقعیت خدمات شبکه با توان بالا داشته باشد، خصوصی سازی و مقررات زدایی خدمات ارتباطی به منظور افزایش کارایی در سیستم مخابرات در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته مورد تاکید قرار میگیرد. متغیرهای رفتاری نظیر میزان مهارت نیروی انسانی بنگاهها، حجم سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه و نرخهای دستمزد، از عوامل مهمی هستند که در پذیرش کسب و کار الکترونیک توسط بنگاهها موثرند. هرقدر بنگاه تجاری در سطح بینالمللی از نیروی انسانی متخصص بیشتری برخوردار باشد و منابع بیشتری را به سرمایه گذاری تخصیص دهد، موقعیت بهتری در جذب و پذیرش کسب و کار الکترونیک دارد.
تحقق توسعه و تدوین مدل کسب کار الکترونیک در حیطه گردشگری ورزشی در یک زمینه و بستری رخ خواهد داد؛ این بستر نشان دهنده‌ی شرایط ویژهای است که پدیده در آن قرار دارد شرایط زمینهای شناسایی شده در این پژوهش شامل (همانند شبکههایمخابراتی، خدمات و تجهیزات مرتبط، زیرساختهای فنی ارتباطی و مخابراتی،فرهنگی/اجتماعی، حقوقیوقانونی، مدیریتی، محیطی، عواملسازمانی، اطلاعات، ارائه خدمات در تعاملات، بازاریابی، عوامل فردی، حکمرانی الکترونیک، نوع سازمان، آمادگیکارآفرینی، حمایتدولت، شناخت بازار و مشتریان، طرح کسب وکار، راهبرد رقابت، عوامل مالی، مدیریت کسبوکار، تیم سازی، آموزشی/ فرهنگ سازی، فعالیتهای ترویجی، زنجیره تأمین، رقبا و شرکاء، تأمین کنندگان، برنامهریزی و چشمانداز کسبوکار الکترونیک، کیفیت داده و سیستم، تعریف درست از مشکلات و فرآیندهای کسب و کار، عوامل مرتبط به طراحی وبسایت) است. در پژوهشهای زیادی به این بسترها اشاره شده است که همسو با نتیجه پژوهش حاضر است به عنوان مثال اوه[46] و همکاران در سال (2018)، شرکای کلیدی؛ استروالدر و پیگنیور[47] (2011)، شرکای کلیدی، شبکه ارزش تأمین کنندگان و شرکاء؛ گاگانیس و همکاران (2019)، فرهنگ ملی؛ ژو[48] و همکاران (2020)، زنجیره تامین؛ کوهلی[49] و همکاران (2001)، ارتباط با مشتری؛ گالارزا و همکاران(2019)، ارتباط با مشتری؛ بورینسکین و بورینسکاس[50] (2010)، کاهش هزینه های اضافی؛ ایبانزو جورج ( 2017)، بهبود ارزش برند؛ نیلسن و مونتمری[51] (2012)، فعالیت ها و تعامل نیروی انسانی؛ کلیماس[52] (2018) وجود مشتریان؛ رشید و اوریم[53](2010)، عوامل سازمانی، عوامل غناوریکی، عوامل فردی و عوامل محیطی؛ هالس[54] (2006)، منافع و هزینهها، عوامل سازمانی و عوامل محیطی؛ آکرن و کاوایی[55](2000)،ویژگیهای مدیر، نرخ بازگشت سرمایه و ویژگیهای سازمان تقسیمبندی نمودند. همانگونه ملاحظه میشود برای تدوین یک مدل کسبوکار الکترونیک در حیطه گردشگری ورزش بستر و زمینه های لازم است برخی از زمینه ها سخت افزای و بعضی دیگر نرم افزاری هستند و تمامی این عوامل بصورت زنجیر وار به هم مرتبط هستند و هیچکدام جدا از هم نیستند. بنابراین برای توسعه و تدوین مدل کسب در کسب وکار الکترونیک باید زیرساختهای فرهنگی، مدیریتی، حقوقی، زیر ساختهای مخابراتی وارتباطی، عوامل مرتبط با وبسایتها، عوامل مربوط به مشتریان، شرکا، ذینفعان، زیر ساختهای فرهنگی، حمایت دولت، فعالیتهای ترویجی فراهم باشد تا بتوان به یک مدل کسب در کسب وکار الکترونیک در گردشگری ورزشی دست یافت.
علاوه براین، در الگوی مذکور عوامل مداخلهگر یا میانجی هم به صورت مستقیم بر توسعه کسب و کار الکترونیک گردشگری ورزشی تأثیر دارد و بر روی ارتباط بین عوامل علّی و پدیده اصلی تأثیر میگذارد. مسلم است این تأثیر هم میتواند تسهیلگر باشد و هم محدودکننده باشند این عوامل شامل فرهنگ کسبوکار الکترونیک، بسترهای قانونی توسعه کسبوکار الکترونیک، عوامل مالی، عوامل فنیو پشتیبانی، فشار از سوی رقبا و مشتریان، خلاقیت و نوآوری، فشارهایهنجاری، قدرتمشتری، شدت پذیرش کسبو کار الکترونیک، عواملروان‌شناختی، جهتگیری راهبردی بینالمللی، رشد بازار بینالمللی، قابلیتهای شبکه بینالمللی، موانع اقتصادی، عوامل سیاسی و عوامل نرمافزاری می باشد.
همسو با این نتیجه، نتایج پژوهشها انجام گرفته از قبیل طرح کسبوکار (اسبورن ۲۰۰۹)، بازاریابی (ریلیانگ[56]،۲۰۰۷؛ کریستیانسن[57] و همکاران، ۲۰۰۴)، فنآوری (انجمن اطلاعات و مدیریت تصویری، ۲۰۰۸ سوئر جک و ها[58]، ۲۰۰۳)، شبکه اجتماعی (دکلرک وکرون[59]، ۲۰۰۸)، حمایت دولت (سوپرجک و ها،۲۰۰۳) و آمادگی کارآفرینی (مک فرسون[60]، ۲۰۰۹: پاجریس[61]،۲۰۰۲) با موفقیت در کسبوکارهای الکترونیک ورزشی ارتباط مستقیم و معنیداری دارد. نیر[62](2007) موانع تجارت الکترونیکی را از سه دیدگاه شامل موانع اقتصادی، موانع اجتماعی- سیاسی و موانع شناختی مورد بررسی قرار داده است.چاقی (2002)موانع به‌کارگیری تجارتالکترونیکی را به دو دسته کلی محدودیتهای فنی و محدودیتهای غیرفنی تقسیم میکند. بر اساس مطالعاتی که توسط بانک جهانی و آنکتاد[63] (2001) انجام شده است عوامل زیر به عنوان محدودیتهای رشد تجارت الکترونیکی در کشورهای در حال توسعه شناسایی شدهاند مشکلات مربوط به زیرساختها و دسترسی به رایانه و اینترنت، فقدان ساختارهای قانونی مناسب، مسائل امنیتی تبادل اطلاعات، فقدان سرمایههای انسانی لازم، مشکلات فرهنگی و اجتماعی. عزیزی و همکاران (۱۳۸۴) در مطالعهای با عنوان «شناسایی موانع و راهکارهای به‌کارگیری تجارت الکترونیکی در شرکت ایران خودرو»، این موانع را شامل فقدان منابع مالی، مشکلات فنی، موانع رفتاری فرهنگی، عدم‌آمادگی و تیود قابلیت لازم در شرکای تجاری ایران خودرو، عدم‌وجود رقایت کافی در صنعت خودرو و عدم‌آمادگی و تمایل مشتریان شرکت ایران خودرو دانسته‌اند. کاظمی و همکاران(۱۳۸۴) در مطالعهای با عنوان «موانع استفاده از فناوری اطلاعات در صنعت گردشگری ایران»، موانع استفاده از فناوری اطلاعات در گردشگری را عوامل انسانی، عوامل مدیریتی، عوامل فرهنگی-اجتماعی، عوامل سازمانی ساختاری، عوامل فنی- فناورانه و عوامل محیطی بیان نموده‌اند(معمار نژاد و علی اکبری، 1389). لاورنس و تار[64] (2010) نشان دادند که به منظور درک پذیرش و انتشار تجارت الکترونیک درکشورهای درحالتوسعه، مسائل فرهنگی باید در نظر گرفته شود.خانهوو[65](2013) فقدان قوانین مدون و مصوب و فقدان تماس فیزیکی را مانع توسعه فرایند کار آفرینی الکترونیکی میداند. رضاییان و همکاران(1389) فراهم نبودن بستر مناسب زیرساخت را مانع توسعه کسب و کارهای الکترونیک بیان میکند. شمیسا(1390) عدم تجربه مدیریت را نیز از موانع کسب و کارهای الکترونکی میداند. اکبری(1386) فقر اقتصادی و فرهنگی جامعه و پایین بودن سطح آگاهی کاربران به فناوری اطلاعات را از موانع کسب و کارهای الکترونکی میداند.
هرچند مزایای قابل توجه و چشمگیر کسب و کار الکترونیکی منجر به گسترش این نوع کسب وکارها در کشورهای پیشرفته از دهههای قبل شده است، اما فقدان زیرساختهای مناسب مانند تجهیزاتارتباطی، کمبود نیروی انسانی ماهر و نبود محیط حمایتی و دیگر موانع سرعت به‌کارگیری کسبوکار الکترونیکی را در کشورهای درحال توسعه مانند ایران کندتر کرده است (رضاییان و همکاران، ۱۳۸۹). یک کارآفرین الکترونیکی در ایران نمی‌داند برای راه اندازی کسب و کار اینترنتی خود از مرحله ایده تا راه اندازی کسب وکار چه اقداماتی را باید انجام دهد و با چه موانع و مشکلات جدی در این فرایند مواجه است. توسعه این نوع کسب وکارها، نیازمند شناخت، موانع و چالش های فرایند کارآفرینی الکترونیکی است تا بتوان با انتخاب راه حل مناسب آنها را رفع نمود. امروزه تغییرات سریع، مدیران شرکتها را مجبور به استفاده از فناوریهای کارآمد، روشهای بازاریابی نوین، تشخیص مسیر تحول با استفاده از طرح کسب و کارو آمادگی کارآفرینی به عنوان جدیدترین شیوه مدیریتی نموده است. بدیهی است که به دلیل تنوع خواستههاو توان محدود شرکتها در تامین نیازها، بهرهگیری بایسته از شبکه‌سازی ضروری است. همچنین حمایت دولت در بعد کلان مثل رویکردهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و در بعد خرد مثل مالیات، یارانههای شرکتی، تسهیلات ارزان قیمت و سیاستهای تقویتی کسب و کار در موفقیت کسبو کارها قابل توجه است. در این میان ما به دلیل ضعف کلی صنعت ورزش در کشور ما، شرکتهای ورزشی نیاز به توجه و حمایت جدی و دولت دارند. بنابراین انتظار بر این است که کسب و کارهای ورزشی ضمن تدوین طرح کسب وکار، آموزشهایی را در زمینه دسترسی به سرمایه و اطلاعات، بازاریابی، فناوریهای جدید، مهارت‌های کارآفرینی و توسعه شبکه کسبو کار فراگیرند و از حمایتهای دولتی و قانونی غافل نشوند .به‌کارگیری این یافتهها با در نظر گرفتن نوع کسب و کار و محیط آن می تواند افراد را در رسیدن به موفقیت یاری نماید.
تحقق پدیده توسعه کسب و کار الکترونیک در گردشگری ورزشی میتواند منجر به پیامد خاصی شود. بر این اساس، توسعه کسب و کار الکترونیک در گردشگری ورزشی با مواردی از قبیل مزایای تراکنشی (همانند کارآیی در ارتباطات و ساختارمند‌کردن آنها، کارآیی در توسعه سیستمها)، مزایای اطلاعاتی(همانند افزایش کیفیت اطلاعاتی، انعطافپذیری اطلاعاتی، دسترسی سریع و آنی به اطلاعات)، مزایای راهبرد(همانند مزیت رقابتی، ایجاد انعطافپذیری، ایجاد پاسخگویی سریعتر به تغییرات، روابط دائمی و مستمر و مستحکم با مشتری، جذب راحت‌تر مشتریان جدید، حفظ روابط مستحکم تر با مشتریان قدیمی بر مبنای نیازهای آنها، حذف موانع و محدودیت های بازار، به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در تجارت و اقتصاد)، مزایای اقتصادی(همانند کاستن از هزینه ساخت، کاهش هزینه خطا و دوباره‌کاری، هزینه کم مستغلات و سرمایهگذاری، هزینه کم ارائه خدمات به مشتری، کاهش هزینههای کانالهای توزیع، دسترسی بهتر به اطلاعات، توسعه درآمدهای ناشی از گردشگری ورزشی، افزایش فضای رقابتی حاکم بر بازار و فعالیتهای اقتصادی، افزایش سطح اشتغال)، مزایای نامحسوس (همانند بهبود وجهه شرکت، ارتقای برند، ارتباطات بازاریابی سریعتر، چرخه حیات تولید محصول سریعتر، بهبود خدمت‌رسانی به مشتریان دوردست، یادگیری برای آینده، برآورد انتظارات مشتری، مدیریت بهتر اطلاعات، دریافت بازخورد از مشتری، بهبود وجه گردشگری ورزشی کشور، بهبود چهره کشور در سطح بینالملل)، مزایا برای مشتریان (سهولت مقایسه، آسان مواجهه با نظرات دیگران، بهای تخفیف، قدرت انتخاب بیشتر، خدمات پس از فروش، راحتی، وفاداری مشتریان، خدمات پس از فروش، راحتی پشتیبانی از محصول جستجو). بنابراین، به این منظور توجه به راهبردهای کلان و پیشنهادات کاربردی زیر ضروری به نظر میرسد:
- یکپارچگی فرایندها
- شناسایی و ترسیم کلیه فرایندهای کاری موردنظر و میزان تقابل و وابستگی آنها
- پرهیز از اختلال و عدم‌هماهنگی که موجب کاهش عملکرد میشود
- برقراری یکپارچگی و هماهنگی لازم میان فعالیتهای مختلف سازمانی و فراسازمانی ایجاد یک هم‌افزایی تا دستیابی اهداف است
- لازم است که مدیران پیش از انتخاب مدل، کلیه فرایندهای کاری موردنظر و میزان تقابل و وابستگی آنها را شناسایی و ترسیم کنند تا از هرگونه اختلال و عدم‌هماهنگی که موجب کاهش عملکرد میشود جلوگیری گردد
- توسعه زیرساختهای ارتباطات و فناوری
- توسعه زیرساخت شبکه امن
- افزایش پهنای باند
- تسریع توسعه و به‌کارگیری شبکه ملی اطلاعات
- توسعه دسترسی اینترنت در مناطق محروم
- استانداردسازی زیرساختهای مخابراتی و شبکه
- دسترسی مستقیم افراد به خدمات شهری توسط بسترهای گوناگون
- توسعه میزبانی وب توسط شرکتهای داخلی و وضع قوانین برای میزبانی وب در خارج از کشور
- استانداردسازی خدمات و سطح کیفیت شرکتهای ارائهدهنده خدمات وب
- به‌کارگیری استانداردهای بینالمللی امنیت
- توسعه زیرساختها و تسهیل در دسترسی به اطلاعات
- توسعه سایتهای خدماتی داخل کشور
- طراحی و پیاده‌سازی نظامهای جامع مبتنی بر فن آوری اطلاعات و نهادهای مربوطه.
- راهبردهای مربوط به دولت
- ایجاد سازوکار آموزشهای مهارتی و کاربردی برای تمام سطوح جامعه
- فراهم کردن دسترسی آسان به خدمات دولتی برای شهروندان
- فراهم کردن سازوکارهایی جهت کارآفرینی و ویژگیهای مهارتی شهروندان در این حوزه
- ارائه خدمات از طریق بسترهای مختلف
- تدوین سیاستها در حوزه آموزش آنلاین و مشخص کردن ارگانی جهت ساماندهی به این آموزشها
- وضع قوانین جهت سهولت صادرات و واردات نرم افزار و محصولات الکترونیکی
- برگزاری استارت اپها در حوزه کسب وکار الکترونیک و سرمایهگذاری بر روی طرح‌های جدید،
- ایجاد زمینههایی جهت تسهیل صادرات نرم افزار و محصولات الکترونیکی
- تنظیم قوانین ارتباط با سایتهای بینالمللی خرید و فروش کالا متناسب با قوانین
- تدوین و به روزرسانی قانون تجارت و کسب وکار الکترونیک در کشور
- تدوین کدینگ استاندارد به منظور تسهیل یکپارچگی سامانه های دولت
- وضع قوانین در زمینه حفظ حریم خصوصی جرائم رایانهای و اطلاع رسانی آن
- وضع قوانین داخلی سازگار با قوانین متحدالشکل بینالمللی
- نظام اخذ مالیات و بانکداری الکترونیکی
- قوانین حق مالکیت فکری و معنوی و موضوعات حق نشر آثار الکترونیک
- تدوین استانداردهای مشترک در میان بخشها و کارگزاران دولتی
- تدوین قوانین و سیاستهای مرتبط به شبکههای پرداخت و شبکههای بینالمللی کارت، تدوین قوانین مرتبط با کسب وکار سیار
- وضع قوانین و سیاستهای امنیتی و الزام شرکتها در استفاده از این سیاستها و همراستایی با دولت الکترونیک
- وضع قوانین حمایتی با سازمانها و شرکتهای با راهبرد و محصول سبز الکترونیکی
- راهبردهای مربوط به شهروندان
- دریافت آموزشهای لازم در عصر دیجیتال (استفاده تخصصی از فناوری اطلاعات)
- استفاده از خدمات الکترونیکی
- پایبندی شهروندان به قوانین حاکم بر فضای دیجیتال
- حمایت از کسب وکارهای آنلاین دارای مجوزهای دولتی
- مشارکت و ارائه نظرات به کسب وکار و دولت جهت ارائه بهتر خدمات
- آموزش عمومی و توسعه دانش
- راهبردهای مربوط به بنگاه کسب و کار الکترونیک
- خود کسب وکارالکترونیک باید خدمات بهتر و شفاف به مشتریان خود ارائه دهند
- تعامل پذیری با سایر بنگاههای کسب وکار داشته باشند
- فضای و محیط سایت‌ها واپلیکشین‌های خود را برای مشتریان جذاب و آسان، قابل دسترس و به‌روز کنند
- فرهنگسازی لازم را انجام دهند
- با بازارهای جهانی نیز تعامل داشته باشند. در این صورت است که میتوان انتظار توسعه مدل کسب وکار الکترونیک در گردشگری ورزشی داشت.
- راهبردهای مربوط به عوامل فرهنگی
- گسترش فرهنگ به‌کارگیری کسبو کار الکترونیکی در عرصه گردشگری ورزشی از طریق آماده‌سازی و بسترسازی فرهنگی
- تهیه و تصویب یک سند راهبردی کسب و کار الکترونیکی در حوزه گردشگری ورزشی دارای ضمانت اجرایی
- محور قرار دادن بخش خصوصی در اجرای طرح‌های ملی مربوط به کسب و کار الکترونیکی
- اطلاع رسانی عمومی مردم نسبت به موضوع کسب و کار الکترونیکی
- استفاده از جمعیت جوان و تحصیل‌کرده کشور در امر توسعه کسب و کار الکترونیکی.
- ارائه و تولید محتوای مناسب برای شهروندان
این پژوهش همانند سایر مطالعات دارای محدودیتهایی بوئ؛ از جمله: جامعه آماری این تحقیق محدود به اعضای هیئت‌علمی مدریت ورزشی یا تخصص بازاریابی و گردشگری ورزشی و با رتبه علمی حداقل دانشیاری، مدیران و صاحبان استارتاپ برتر در حیطه گردشگری، مدیران انجمن گردشگری ورزشی ایران ،کانون جهانگردی و اتومبیبلرانی ایران، کانون انجمنهای صنفی کارگری، راهنمایان گردشگری سراسر کشور، کارشناسان و افراد خبره در حوزه کسبوکار الکترونیک سازمان میراثفرهنگی و گردشگری بود که در امکان تعمیم نتایج آن باید احتیاط نمود. از آنجا که در پژوهشهای کیفی پدیده مورد نظر در بستری که رخ میدهد مورد مطالعه قرار می گیرد، لذا امکان تعمیم‌پذیری نتایج و یافتههای تحقیق به دیگر شرایط و موقعیتها محدود می باشد. بنابراین به راحتی نمی‌توان نتایج تحقیق حاضر را به دیگرحوزه ها تعمیم داد. در پژوهشهای کیفی امکان بروز و دخالت دادن پیش‌فرضها و تعصبات پژوهشگر ممکن است یافتهها و نتایج تحقیق را خدشه‌دار نماید که البته در پژوهش حاضر تلاش گردیده است تا حد امکان بدون سو گیری عمل نموده و صرفا اقدام به رصد تجارب و مشاهدات مشارکت‌کنندگان نماید. از محدودیتهای پژوهشهای کیفی این است که امکان تفاسیر مختلف از پدیده مورد بررسی وجود دارد. به همین دلیل تفسیر صورت گرفته از پدیده مورد مطالعه در پژوهش حاضر تنها یکی از تفاسیر ممکن در مورد آن است و امکان وجود تفاسیری دیگر از آن نیز وجود دارد. لذا پیشنهاد میگردد در مطالعات آتی، مدل حاصل از این مطالعه به طور تجربی و با استفاده از روشهای کمّی مورد اعتبارسنجی قرار گیرد. همچنین در مطالعات آتی، تاثیر به کارگیری کسبوکار های الکترونیک در حیطه گردشگری بر شاخص‌های عملکردی گردشگری و گردشگری ورزشی بررسی شود. در مطالعات آتی ویژگیهای کسب و کارهای الکترونیک به تفکیک کسب و کارهای ورزشی نیز مورد ارزیابی قرار گیرد. پیشنهاد میگردد در مطالعات آتی برای تعیمیم‌پذیری بهتر یافتههای این پژوهش در سایر بخش های ورزشی نیز مورد سنجش قرار گیرد.
منابع
- آراستی،زهرا و اکبری جوکار، محمدرضا. (1387). «بررسی شیوههای ارتباط شبکهای زنان کارآفرین ایرانی و تاثیر آن در راه اندازی کسبوکار». مطالعات اجتماعی-روان‌شناختی زنان. 4(3)، صص5-22.
- اکبری، فرشاد. (1386). «موانع رشد و توسعه تجارت الکترنیک در ایران». شیراز: انشتارات دانشگاه شیراز.
- بلوچ، محمود و زرده نالوسی، لیلا. (1397). «شناسایی و تبیین عوامل موثر بر ایجاد، توسعه و گسترش کسب و کارهای الکترونیک». اولین همایش ملی نگرش‌های نوین در مدیریت، حسابداری و اقتصاد. رودسر.
- خطیبزاده، مهدی؛ کوزهچیان، هاشم و هنرور، افشار.(1393).«عوامل مؤثر بر کیفیت خدمات گردشگری ورزشی از دیدگاه گردشگران حاضر در شهرآورد استقلال و پرسپولیس». نشریه مدیریت ورزشی. 6،1 (شماره پیاپی 1)، صص 39-55.
- دهدشتی شاهرخ، زهره و شکیبا جمال‌آباد، غدیر. (1392). «مدل ساختاری جهت شناسایی مولفههای راهبردی اثربخش بر نهادینه‌سازی گردشگری الکترونیک». مطالعات مدیریت گردشگری (مطالعات جهانگردی). 8 (22)، صص163 -190.
- رحیمیزاده، میثم؛ سجادی، سیدنصرالله؛ گودرزی، محمود و جلالیفراهانی، مجید.(1397). «ارائه یک مدل سه‌بعدی از چالشهای توسعه تجارت الکترونیک در صنعت ورزش کشور». رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی. ۶ (۲۰)، صص ۹-۲۰.
- رضاییان، علی؛ میکائیلی، فتاح؛ تاجیک، مهدی و احمدی‌زاد، آرمان. (۱۳۸۹). «بررسی ارتباط راهبردهای رقابتی عام و پذیرش کسب و کار الکترونیکی بین شرکتهای کوچک و متوسط». مطالعات مدیریت راهبردی. صص۱20-۱07.
- شمیسا، سیامک. (1390). «شناسایی عوامل مؤثر بر رشد کسب وکارهای اینترنتی بنگاه به مشتری در ایران». پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
- صادقی، محسن و رهبر، سیامک.(1399). «کسب و کار الکترونیکی در حوزه ورزش». ششمین همایش ملی علوم ورزشی و تربیت‌بدنی ایران. تهران.
- صداقتی، پریسا.(1391).«بررسی عوامل سوق‌دهنده موثربرتوسعه توریسم ورزشی با تاکید برجهت‌گیری صنعتی دراستان آذربایجان شرقی از دیدگاه کارشناسان اداره کل تربیت‌بدنی و گردشگری». اولین همایش ملی گردشگری وطبیعت‌گردی ایران زمین. همدان.
- صفدری، رضا؛ درگاهی، حسین؛ اشراقیان، محمدرضا و بوژه کار، حسین. (۱۳۹۰). «بررسی عوامل انسانی موثر در به کارگیری فناوری اطلاعات توسط مدیران میانی دانشگاه علوم پزشکی تهران». پاور در سلامت. ۵(۱)، صص 31-24.
- عسکریان، قریبا؛ لطفی، خدیجه و لطفی یامچی، سعید.(1393). «بررسی محدودیتهای فنی و غیرفنی تجارت الکترونیکی کالاهای ورزشی (مطالعه موردی:استان آذربایجانشرقی)». پژوهش‌نامه مدیریت ورزشی و رفتارحرکتی. 12(24)، صص ۹۵- ۱۰۶.
- فرزاد, نوبخت؛ احسانی، محمد؛ ه کوزهچیان، اشم و مجتبی، امیری.(1394). «عوامل زمینهای موثر بر موفقیت کسب و کارهای متوسط و کوچک ورزش کشور». مطالعات راهبردی ورزش و جوانان. 14(28)،صص 25-37.
- لطفی، حیدر و خورسندگلچین، شیرین.(1392). «تأثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی (مطالعه موردی: روستای رادکان، شهرستان کرد کوی)». اولین همایش ملی مدیریت گردشگری، طبیعت گردی وجغرافیا. همدان.
- مرتضائی، لیلا و کلاته سیفری، معصومه.(1399). «توسعه گردشگری ورزشی با تاکید بر مناطق پنهان». پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی. 8 ش4(پیاپی 32)، صص 75-86.
- معینفرد، محمدرضا؛ شوشی نسب، پروین و کاظمنژاد، انوشیروان.(1393). «راهبردهای توسعه گردشگری ورزشی تفریحی در ایران». دوفصل‌نامه مدیریت و توسعه ورزش. 2(پیاپی5)، صص 1-17.
- ملک اخلاق، اسماعیل.(1382). «طراحی الگوی سیاستگذاری در بازاریابی صنعت جهانگردی» رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
- هاشمی، سیدسعید؛ محبوبفر، محمدرضا؛ خاکی، ندا و مختاری، فیروزه.(۱۳۹۳). «تحلیلعوامل مؤثر در برنامهریزی توسعه گردشگری الکترونیک با استفاده از مدل راهبردیSWOT (مورد مطالعه: کشور ایران)». گردشگری. 2(2)، صص ۷۳-۸۴.
- یاوریگهر، فاطمه؛ حنفیزاده، پیام؛ حاجیاحمدیفرمهینی، ترانه.(1399). «مدل کسبوکار گردشگری الکترونیک». مطالعات اجتماعی گردشگری. 8 (15)، صص 221 - 248.
- Abdullah, A., Thomas, B., Murphy, L., & Plant, E. (2018). “An investigation of the benefits and barriers of e-business adoption activities in yemeni SMEs”. Strategic Change, 27(3), 195-208.
- Afuah, A. (2014). “Business model innovation: concepts, analysis, and cases”. Routledge Taylor & Francis
- Afuah, A., Tucci, C.L., (2003). “Internet business models and strategies”. McGraw-Hill/Irwin, New York.
- Akkeren, J.K.V., & Cavaye A.L.M. (2000). “Model of factors influence on entry-level electronic commerce adoption in the automobile industry in australia”. Working paper.
- Al-Debi, Mutaz M., El-Haddadeh, R., & Avison, D.(2008). “Defining the business model in the new world of digital business”. Proceedings of the Fourteenth Americas Conference on Information Systems, Toronto, ON, Canada August 14th-17th 2008.
- Almeyda-Ibáñez, M., & George, B. P. (2017). “The evolution of destination branding: A review of branding literature in tourism”. Published in: Journal of Tourism, Heritage & Services Marketing, 3(1, 27), 9-17.
- Baena, V. (2016). “Online and mobile marketing strategies as drivers of brand love in sports teams: Findings from real madrid”. International Journal of Sports Marketing and Sponsorship, 17(3), 202-218.
- Burinskienė A., Burinskas, A. (2010). “Investments into e-business technologies. Ekonomika ir vadyba”. Economics and management. Kaunas, Technologija, (15); 886-892.
- Casadesus-Masanell, R., & Ricart, J.E. (2010). “From strategy to business models and on to tactics”. Long Range Planning 43 (2-3), 195e215.
- Chen Ch. F., Lai, M.Ch, &Yeh, Ch. Ch., (2011). “Forecasting tourism demand based on empirical mode decomposition and neural network”. Knowledge-Based Systems, 26, 281-287.
- Chesbrough, H., & Rosenbloom, R.S. (2002). “The role of the business model in capturing value from innovation: evidence from Xerox Corporation's technology spin-off companies”. Industrial and Corporate Change, 11 (3), 529e555.
- Chong, S. (2008). “Success in electronic commerce implementation: a cross-country of small and medium-sized enterprises”. Journal of Enterprise Information Management, 21(5), 468-492.
- Corbin, J.M., & Strauss, AL. (2008). “Basics of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory”. 3rd ed. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc.
- Creswell, J.W,. & Miller, D. L. (2000). “Determining validity in qualitative inquiry”. Theory into Practice, 39(3), 124-131.
- De Klerk, S., & Kroon, J. (2008). Business networking relationships for business success. South African Journal of Business Management.39 (2), 25-35.
- Folorunso, O. (2010). “An exploratory study of the critical factors affecting theacceptability of automated teller machine (ATM) in Nigeria”. Anale SeriaInformatica, 14(8), 151
- Gaganis, C., Pasiouras, F., & Voulgari, F, (2019). “Culture, business environment and SMEs' profitability: Evidence from European Countries”. Economic Modelling Journal, 78, 275-292.
- Gerard, G., & Bock, A. (2010). “The business model in practice and its implications for entrepreneurship research”. Entrepreneurship Theory and Practice, 35(1), 83-111.
- Goethals, F. (2009). “The unified business model framework”. Little Economie & Management, 9, 147.
- Hales, C. (2006). “An investigation of electronic commerce”. Journal of Management Studies, 36(3), 17-28.
- Ibrahim, I., Feisal, A., Feisal Ismail, M., Amer, A., & Baharuddin F N. (2020). “E-Business Development and the factors affecting of its application in hospitality operations sustainability”. Talent Development & Excellence, 12, (3s), 3073–3086.
- Joyce, A., & Paquin, R. (2015). “The triple layered business model canvas: A tool to design more sustainable business models”. Journal of Cleaner Production, 135, 1474-1486.
- Kawaf, F., & Tagg, S. (2017). “The construction of online shopping experience: a repertory grid approach”. Computers in Human Behavior, 72, 222-232.
- Khanh Vu, M. P. (2013). Developing a business plan for a startup e-business. Vantaa: Laurea University of Applied Sciences.
- Klimas, P. (2018).”Key resources in game developers’ business models”. Journal of Management and Financial Sciences, 31, 135-149.
- Kohli, R., Frank P., Tim E., Tom V.O., Marylou Sh., & Gary B. (2001). “Managing customer relationships through E-business decision support applications: a case of hospital–physician collaboration”. Decision Support Systems 32, (2), 171-187.
- Kristiansen, S. (2004). “Social networks and business success”. American Journal of Economics and Sociology, 63, 1149–1171.
- Lawrence, J. E., & Tar, U. A. (2010). “Barriers to e-commerce in developing countries. Information”. Society and Justice Journal, 3(1), 23-35.
- Lopez, C., & Jose, E. (2020). “Digital Platforms and the Demand for International Tourism Services (English)”. Policy Research working paper; no.
- Macpherson, M. (2009). “Entrepreneurial learning: secret ingredients for business success”. T and D, 63(7), 46-51-47.
- Martina, G., Irene Gil-S., & Morris B. H. (2019). “Customer value in tourism services: meaning and role for a relationship marketing approach”. Strategic marketing in tourism services. p. 147-162.
- Morris, M., Schindehutte, M., & Jeffrey, A. (2005). “The entrepreneur’s business model: toward a unified perspective”. Journal of Business Research, 58: PP726– 735
- Nielsen, C., & Montemari, M. (2012), "The role of human resources in business model performance: the case of network‐based companies". Journal of Human Resource Costing & Accounting, 16 (2), 142-164.
- Oh, Y., Jongkuk L., & Namwoon K. (2018). “The contingency value of the partner firm's customer assets in a business-to-business relationship”. Industrial Marketing Management, 73, 47-58.
- Ojala, A. (2016). “Business models and opportunity creation: how IT entrepreneurscreate and develop business models under uncertainty”. Information Systems Journal, 26 (5), 451-476.
- Olszak, Celina M., & Ziemba, E. (2012).”Critical success factors for implementing business intelligence cystems in small and medium enterprise on the example of upper silesia, Poland”. Interdisciplinary Journal of Information,7(2), 129-150.
- Osterwalder, A. (2008). “The business model ontology a proposition in a design science approch”. PhD Thesis, University of Lausanne, Switzerla.
- Osterwalder, A., & Pigneur, Y. (2010). “Business model generation: a handbook for visionaries, game changers, and challengers”. John Wiley & Sons.
- Pajares, F. (2002).Overview of social cognitive theory and self-efficacy.
- Rashid, M.A., &. Al-Qirim, N.A. (2010). “E-commerce technology adoption framework by New Zealand small to medium size enterprises”. Res. Letts. Inf. Math.
- Riliang, Q. (2007). “The role of market orientation in the business success of mncs' UK subsidiaries”. Management Decision, 45(7), 1181
- Roşca, V. (2014). “Web interfaces for e-crm in sports: evidence from romanian football”. Management & Marketing Challenges for the Knowledge Society, 9(1), 27‐46.
- Salavati, Sh., & Hazarina Hashim, N. (2015). “Website adoption and performance by Iranian hotels”. Tourism management, 46, 367-374.
- Solis, H.B., Masanell, R.C., & Grifell, E.T. (2014). “Business model evaluation: quan-tyging wallmarts sources of advantage”. Strategic Entrepreneurship Journal, 9(1), 12-33
- Soroa-Koury, S., & Yang, K. C. (2010). “Factors affecting consumers’ responses to mobile advertising from a social norm theoretical perspective”. Journal of Telematics and Informatics, 27: 103-113.
- Swierczek, F. W., & Ha, T. T. (2003). “Entrepreneurial orientation, uncertainty avoidance and firm performance: an analysis of thai and vietnamese SMEs”. International Journal of Entrepreneurship and Innovation, 4(1), 46-58
- Teece D. (2010). “Business model, business strategy and innovation”. Long Range Planning, 43 (2–3), 172–194.
- UK Office for National Statics. (2018). “Travel trends. 2019 edition”. Retrieved from https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/leisureandtourism/articles/traveltrends/2018
- Vassilopoulou, KII K, Ziouvelou, P., Pateli, A,. & Pouloudi, A. (2003-2005). “Examining e-business models: applying a holistic approach in the mobile environment”.
- Wang, Y., & Ahmed, P. K. (2009). “The moderating effect of the business strategic orientation on ecommerce adoption: Evidence from UK family run SMEs”. Journal of Strategic Information Systems, 18, 16–30
- Wirtz, B., Pistoia, A., Ullrich, S., & Gottel V. (2016). “Business models: origin, development and future research perspectives”. Long Range Planning, 49(1), PP 36-54.
- Yeoh, W. (2008). “Critical success factor for implementation of business intelligence systems in engineering asset management organizations”. International Journal of Enterprise Information Systems, 4(3), 9-94
- Zhou, C. (2015). “Impact of electronic commerce on the sporting goods market”. The Open Cybernetics & Systemic Journal, 9, 2135-2140.
- Zhu, K., & Kraemer K.L. (2005). “Post-adoption variations in usage and value of ebusiness by organizations: Cross-country evidence from the retail industry”. Information Systems Research, 16 (1), 61–84.
- Zhua, Z., Jing, Z., Zhao, B., & Ashley, A., (2020). “The effects of e-business processes in supply chain operations: Process component and value creation mechanisms”. International Journal of Information Management, 50, 273-285.
- Zott, C., & Amit, R. (2010). “Designing your future business model: an activity system erspective”. Long Range Planning, 43, 216-226.
- Zott, C., Amit, R., & Massa, L. (2011). “The Business model: recent developments and future research”. Journal of Management, 37 (4), 1019–1042.
)