نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه تربیت بدنی واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران.
2 استادیار گروه علوم ورزشی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران.
چکیده
هدف تحقیق حاضر، مطالعه نقش دیپلماسی ورزش در توسعه روابط بین الملل با کشورهای حوزه خلیج فارس بود. ازاین رو، تحقیقی کاربردی و اکتشافی به روش آمیخته با راهبرد نظریه‌سازی داده بنیاد بر اساس مدل گلیزر و رویکرد استقرایی انجام شد 16 مصاحبه با اساتید مدیریت ورزشی و دیپلماسی ورزشی شاغل یا همکار در وزارت ورزش و جوانان، کمیته ملی المپیک و وزارت امور خارجه تا اشباع نظری صورت گرفت. تحلیل دادههای کیفی طی دو مرحله کدگذاری واقعی و کدگذاری نظری انجام و در نهایت 64 کد باز در 12 مفهوم و 4 مقوله شناسایی شد. جهت تدوین مدل، دادههای 311 نفر از کارشناسان حوزه مربوط به تحقیق با روش معادلات ساختاری بررسی شد. با توجه به نتایج دیپلماسی فرهنگی، رسانه‌ای، اقتصادی و عمومی به ترتیب بیشترین اثر را در دیپلماسی ورزشی با کشورهای حوزه خلیج فارس خواهند داشت. در این بین استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد منطقه، تعامل با دستگاه دیپلماسی کشور و تولید آثار رسانه‌ای مشترک با سایر کشورها، همکاری اقتصادی با کارآفرینان حوزه خلیج فارس و تنظیم سند همکاری وزارت ورزش و جوانان با وزارت امور خارجه موثرترین راهبردها هستند. تشکیل کمیته‌ای مرکب از نهاد های متولی ورزش و دیپلماسی کشور و برنامه‌ریزی برگزاری رویداد ورزشی در حوزه خلیج فارس با پیام صلح و دوستی پیشنهاد میشود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Sports diplomacy in the development of Iran's international relations with the countries of the Persian Gulf
نویسندگان [English]
- reza saboonchi 1
- maaryam hosseni asgarabadi 2
1 Department of physical education borujerd branch, Islamic Azad University, Borujerd, Iran
2 Assistant professor of Sport Science Department, Haman and Social Sciences Faculty, Golestan University, Gorgan, Iran
چکیده [English]
The research is to study the role of sports diplomacy in the development of international relations with the Persian Gulf countries. Based on this, an applied research was conducted in a mixed method with a data-based theorizing strategy based on Glaser's model and inductive approach. 16 interviews were carried out with professors of sports management and sports diplomacy, working in the Ministry of Sports and Youth, national Olympic Committee and Ministry of Foreign Affairs until theoretical saturation. Qualitative data analysis was done during two stages of real coding and theoretical coding and finally 64 open codes were identified in 12 concepts and 4 categories. In order to compile the data model, the data of 311 experts in the field related to the research was analyzed using the structural equation method.
According to the results of cultural, media, economic and public diplomacy, they will have the most effect in sports diplomacy with the Persian Gulf countries. Using the capacity of non-governmental organizations in the region, interacting with the diplomatic system and producing joint media works with other countries, economic cooperation with Persian Gulf entrepreneurs and the cooperation document between the Ministry of Sports and Youth and the Ministry of Foreign Affairs is the most effective.
It is suggested, a committee of institutions in charge of sports and diplomacy of the country is formed and to plan a sports event in the Persian Gulf with a message of peace and friendship.
According to the results of cultural, media, economic and public diplomacy, they will have the most effect in sports diplomacy with the Persian Gulf countries. Using the capacity of non-governmental organizations in the region, interacting with the diplomatic system and producing joint media works with other countries, economic cooperation with Persian Gulf entrepreneurs and the cooperation document between the Ministry of Sports and Youth and the Ministry of Foreign Affairs is the most effective.
It is suggested, a committee of institutions in charge of sports and diplomacy of the country was formed and to plan a sports event in the Persian Gulf with a message of peace and friendship.
کلیدواژه‌ها [English]
- sports diplomacy
- Persian Gulf
- Ministry of Sports and Youth
دیپلماسی ورزش در توسعه روابط بین الملل ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس[1]
رضا صابونچی[2]
مریم حسینی عسگرآبادی[3]
10.22034/ssys.2023.2736.2979
تاریخ دریافت مقاله: 14/11/1401
تاریخ پذیرش مقاله: 05/02/1402
مقدمه
ورزش پدیده ای جذاب و مورد علاقه همه مردم دنیا است. وقایع ورزشی از زمانهای قدیم بخش جدایی‌ناپذیر از تلاش برای تقویت روابط بین کشورها بوده و بر این اساس دیپلماسی ورزشی از اشتیاق جهانی به ورزش به‌عنوان راهی برای عبور از اختلافات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی استفاده می کند و مردم را به هم پیوند میدهد. وقایع ورزشی و مبادلات ورزشی باعث افزایش گفتگو و تفاهم فرهنگی بین مردم در سراسر جهان میشود (ماهنتا و دشپند[4]،2019). ورزش ابزاری صلح‌آمیز برای امور بینالمللی بوده و نقش مهمی در تقویت و توسعۀ روابط دیپلماتیک کشورها و ایجاد صلح جهانی ایفا مینماید(مارلین و همکاران[5]،2019). اگر چه دیپلماسی ورزشی در سال‌های اخیر به‌عنوان زیرشاخه دیپلماسی عمومی مورد توجه بوده است. لیکن تاریخچه این موضوع مربوط به قرن نهم پیش از میلاد و اولین جشنواره بازیهای المپیک باستان است که یک آتش بس توسط پادشاهان امضاء شد(گریس[6]،2014). در آن زمان توافق شد، رفتارهای خشن و دشمنانه طی برگزاری بازی به حالت تعلیق درآید تا موجبات خشنودی تماشاگران و ورزشکاران فراهم گردد. پس از قرن‌ها، امروزه ادبیات دیپلماتیک ورزشی توانسته مرزها را کمرنگ و راه‌های بیشتری را برای گفت‌وگو باز کند تا از طریق ورزش افراد با فرهنگ ها و عقاید مختلف در کنار یکدیگر جمع شوند(دوستی،1391).
در نظام بین‌الملل، کشورها به دنبال افزایش قدرت، ثروت، جایگاه و منزلت خود هستند(میلسن[7]،2005). دیپلماسی عمومی به‌ویژه به لحاظ ارتقای وجهه یک کشور و درواقع سازوکاری برای افزایش قدرت نرم به شمار میرود. سیاستمداران از رویدادهای ورزشی همچون المپیک و جام جهانی فوتبال به عنوان ابزارهای نرم و جذاب برای دستیابی به اهداف دیپلماسی عمومی استفاده می نمایند(عبدی و همکاران، 1398). ورزش ﻧﻤﻮﻧﺔ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺮای جامعه ﺟﻬﺎﻧﻲ به ﺷﻤﺎر میرود؛ از یک‌سو ﻧﻘﺶ آن در ﺗﺤﻜﻴﻢ رواﺑﻂ ﻣﻴﺎن ﻛﺸﻮرﻫﺎ و از ﺳﻮی دﻳﮕﺮ ﻧﻘﺶ اﺑﺰاری اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه در ﺳﻨﺠﺶ و ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﺗﺎ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ورزش را به‌عنوان مؤلفه‌ای ﺟﺪاﻧﺸﺪﻧﻲ از ﺗﻤﺎﻣﻲ ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﺗﻌﺎﻣﻼت ﺳﻴﺎﺳﻲ، اﻗﺘﺼﺎدی، اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻳﺎد ﻛﻨﻨﺪ(فیض‌آبادی و همکاران،2013). پیشینه تحقیق نشان می دهد، دولتها جهت دستیابی به اهداف مختلفی مانند، سلامتی و آمادگی جسمانی جهت دفاع ملی، همبستگی اجتماعی، ارتقا ایدئولوژی سیاسی، بالا بردن وجهه ملی، حفظ مقبولیت، روحیه تندرستی و دستیابی به اهداف سیاست خارجه از دیپلماسی ورزش به عنوان ابزاری نرم بهره می برند(میشل[8]، 2017 و ماهنتا و دشپند[9]،2019). در همین راستا انگلیس میزبان المپیک 2012 لندن از چهار سال قبل کمپین هایی را جهت سازمان‌دهی بازیهای المپیک با هدف ارائه تصویر مناسبی از فرهنگ انگلیسی به گردشگران ورزشی حاضر در رویداد و میلیونها انسانی که این رویداد بزرگ را از تلویزیون رصد میکنند، تاسیس نمود. شریعتی فیض آبادی(1399) اعلام داشت، کشورهای توسعه‌یافته مانند ایالات‌متحده، ژاپن و استرالیا در کنار کشورهای دارای اقتصاد نوظهور روسیه و چین به دنبال تحقق اهداف کلان سیاسی خود در بستر ورزشی هستند، حال‌آنکه تصمیم گیران سیاسی ایران به ورزش به‌عنوان پدیده‌ای تفریحی مینگرند. با این وجود بخشی چناری و همکاران(۱۳۹۸) فرهنگ غنی و جاذبههای گردشگری کشور و عاری بودن دیپلماسی ورزشی از لحن خصمانه را از مهمترین نقشهای دیپلماسی ورزشی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه نخبگان دانستند. نتایج تحقیقات داخلی مهمترین عوامل تبیین دیپلماسی عمومی ایران را توانمند سازی شبکههای ارتباطی، دیپلماسی فرهنگی، تعاملات آکادمیک و تشکیل نهاد عهدهدار تدوین و اجرای دیپلماسی ورزشی گزارش نمودند(شریعتی فیض آبادی و منظمی، 1400 و حسینی عسگرآبادی و همکاران، 1400). در نمونه تحقیقات خارجی مارلین[10] و همکاران (2019) اعلام داشتند، ورزش و رویدادهای ورزشی نقش مهمی در تقویت و توسعۀ روابط دیپلماتیک بین کشورها و ایجاد صلح درجهان ایفا میکنند. مین و چوی[11] (2019) و بنسی و تاماس[12](2021) ورزش را ابزار مهم دیپلماتیک در گسترش روابط دو کره و نیز مجارستان دانستند.
مشارکت در فرهنگ جهانی ورزش در سه دهه گذشته با اهتمام نهادهای متولی ورزش کشور و اقداماتی از جمله تأسیس فدراسیون ورزش همبستگی زنان مسلمان در سال 1370، تأسیس فدراسیون ورزشی غرب آسیا وابسته به شورای المپیک آسیا در تهران سال 1376، تأسیس فدراسیون بینالمللی ورزش‌های زورخانه‌ای در مهرماه 1383 و کسب میزبانی، کرسی ها جهانی و مدال‌ها مختلف بینالمللی، در راستای بهبود دیپلماسی عمومی به کار گرفته شده است. لیکن همانگونه که اشاره شد، دانش و هدایت روابط در ورزش به عبارتی دیپلماسی ورزشی و اهمیت و ضرورت آن به طور کامل توسط تصمیم سازان سیاسی و ورزشی کشور تعقیب نمی شود. از سوی دیگر خلیج فارس از نظر راهبردی در منطقه خاورمیانه، به عنوان بزرگ‌ترین و مهمترین مرکز ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است. منابع سرشار نفت و گاز، ویژگی های گردشگری، اهمیت ویژه اقتصادی و... موجب تنش های فراوان در این منطقه بین هشت کشور حوزه خلیج فارس و حتی دیگر کشورهای جهان شده است. لذا یافتن راهکارهایی علمی و عملیاتی به منظور بهبود روابط و نزدیکی دیدگاه های کشورهای این حوزه لازم و ضروری است و در این بین بی شک دنیای ورزش دارای نقشی کلیدی است. بر اساس آنچه بیان شد، تحقیق حاضر با هدف مطالعه راهبردهای این پدیده مهم به ویژه در منطقه و حوزه حساس خلیج فارس طرح ریزی و به دنبال ارائه الگویبرآمده از نظر متخصصان و دست اندرکاران دیپلماسی ورزش می باشد.
روش تحقیق
روش تحقیق حاضر با توجه به هدف ارائه مدلی نظاممند و شماتیک، کاربردی و اکتشافی و به روش آمیخته است. راهبرد قسمت کیفی، نظریه‌سازی دادهبنیاد بر اساس مدل گلیزر با رویکرد استقرایی است. محقق در فرآیند تحقیق بنا بر توصیه گلیزر، بدون هیچ پیش‌برداشتی از مواجه مشارکتکنندگان با مسئله تحقیق مراحل را طی نمود. با استفاده از نمونهگیری هدفمند، گردآوری دادهها و تحلیل آن‌ها به صورت همزمان و متوالی انجام گرفت. پژوهشگر اولین دادهها را گردآوری و بلافاصله تحلیل نموده تا مقولههای مقدماتی به دست آمد. سپس تصمیم گیری مبنی بر این که در نمونه بعدی به دنبال چه دادههایی باشد، انجام پذیرفت.
مراحل تجزیه و تحلیل دادههای کیفی در قالب دو مرحله کدگذاری واقعی (دو مرحله کدگذاری باز و انتخابی یا محوری) و کدگذاری نظری انجام گرفت. در مرحله کدگذاری باز ، مطالب خطبهخط خوانده و به هر قسمت از دادهها (یک کلمه، خط یا پاراگراف) یک برچسب اختصاص داده شد. هر نکتهی کلیدی، یک واقعه محسوب و سپس واقعهها را به یک سطح بالاتر یعنی مفهوم انتقال دادیم. بعضی از مفاهیم، از ترکیب چند واقعه بهدست آمده و بعضی، تنها از یک واقعه یا نکتهی کلیدی حاصل شدند. بر اساس رویکرد ظاهر شونده، کدگذاری باز با اقدام به کدگذاری آزاد دادهها تا زمانی ادامه پیدا نمود، که اثرات مقوله محوری، نمودار شد. بدین ترتیب در مرحله بعدی، یعنی کدگذاری انتخابی از طریق مقایسه مستمر کدها و مفاهیم تولید شده در مرحلهی قبلی؛ مقولههای فرعی و مقوله محوری یا اصلی شکل گرفت. کدگذاری نظری به تلفیق مقولهها از طریق یک الگوی ارتباطی با بهره گیری از تحلیل ادبیات تحقیق تا رسیدن به مدل نظری دادهها انجام گرفت. در نهایت 64 کد باز در 12 مفهوم و 4 مقوله شناسایی شد.
معیار ورودی در جامعه آماری بخش کیفی، اساتید مدیریت ورزشی و محققین حیطه‌ی دیپلماسی ورزشی شاغل یا همکار در وزارت ورزش و جوانان، کمیته ملی المپیک و وزارت امور خارجه که در زمینه تحقیق دارای تالیف یا مقالات علمی هستند، میباشد. در بخش کمی نیز کارشناسان وزارت ورزش و جوانان، وزارت امور خارجه،کمیته ملی المپیک، روسای فدراسیون های ورزشی جامعه آماری را تشکیل می دهند. در بخش کیفی؛ نمونهگیری به روش هدفمند و از نوع گلولهبرفی بود. ابتدا با شرط دارا بودن معیار ورودی دو نفر از متخصصان شناسایی و مصاحبه عمیق با آنان صورت گرفت. سپس پس از اتمام هر مصاحبه از فرد خواسته شد، سایر خبرگان را با رعایت معیار ورودی معرفی کنند. این کار تا رسیدن به اشباع نظری، جایی که دادههای جدید جمعآوری شده با دادههایی قبلی تفاوتی نداشت، ادامه و در نهایت تعداد16 مصاحبه انجام شد. در بخش کمی با توجه به تعداد 64 سوال و هر سوال حداقل 6 نمونه، در مجموع نمونه برابر با 384 نفر تعیین و محقق موفق به گردآوری اطلاعات 311 نفر(81%) شد.
برای تعیین اعتمادپذیری، انتقالپذیری و تأییدپذیری سه نسخه از رونوشت مصاحبهها به همراه نحوه کدگذاری و مدل برخاسته از مدل نهایی در اختیار 3 نفر از مصاحبه‌شوندگان قرار گرفت. آن‌ها با اعمال نظرات و در نهایت با تأیید مطالب برداشتشده از مصاحبهها، کلیت الگو و روش رسیدن به آن را تأیید نمودند. از پایایی باز آزمون و روش توافقی درون موضوعی برای محاسبه پایایی مصاحبهها استفاده شد. از بین مصاحبه‌های انجام گرفته، تعداد 3 مصاحبه انتخاب شده و هر کدام از آن‌ها دو بار در یک فاصله زمانی 15 روزه توسط پژوهشگر و همکار طرح بررسی و میزان توافق درون موضوعی 90/0 به دست آمد. همچنین جهت سنجش روایی از روایی محتوا، صوری و سازه استفاده و نتایج آن مورد تایید قرار گرفت. تحلیل داده ها کمی نیز با استفاده از روش معادلات ساختاری و نرم افزارpls نسخه 4 انجام گرفت.
بخش کیفی
اطلاعات مربوط به مشخصات فردی مشارکتکنندگان در مصاحبه‌های مرتبط با پژوهش در جدول 1 ارائه شده است.
جدول(1) ویژگی مشخصات نمونه های کیفی
|
نمونه ها |
شغل |
تحصیلات |
محل کار یا همکاری |
تعدادتالیفات یا مقالات |
|
P1 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکتری تخصصی |
فدراسیون |
12 |
|
P2 |
فعال در حوزه دیپلماسی |
کارشناسی ارشد |
فدراسیون |
4 |
|
P3 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکتری تخصصی |
وزارت ورزش |
8 |
|
P4 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکتری تخصصی |
وزارت ورزش |
6 |
|
P5 |
فعال در حوزه دیپلماسی |
کارشناسی ارشد |
فدراسیون |
4 |
|
P6 |
فعال در حوزه دیپلماسی |
کارشناسی ارشد |
کمیته ملی المپیک |
3 |
|
P7 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکتری تخصصی |
کمیته ملی المپیک |
5 |
|
P8 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکتری تخصصی |
کمیته ملی المپیک |
5 |
|
P9 |
فعال در حوزه دیپلماسی |
کارشناسی ارشد |
فدراسیون |
6 |
|
P10 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکتری تخصصی |
فدراسیون |
5 |
|
P11 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکتری تخصصی |
وزارت ورزش |
5 |
|
P12 |
وزارت ورزش و جوانان |
دکتری تخصصی |
وزارت ورزش |
3 |
|
P13 |
وزارت ورزش و جوانان |
دکتری تخصصی |
وزارت ورزش |
3 |
|
P14 |
وزارت ورزش و جوانان |
دکتری تخصصی |
فدراسیون |
5 |
|
P15 |
وزارت امور خارجه |
دکتری تخصصی |
وزارت امورخارجه |
9 |
|
P16 |
وزارت امور خارجه |
کارشناسی ارشد |
وزارت امورخارجه |
4 |
کدگذاری واقعی و نظری
در نهایت پس طی مراحل کدگذاری 64 کد باز در 12 مفهوم و 4 مقوله شناسایی شد. نتایج در جدول 2 نمایش داده شده است.
جدول(2) نتایج کدگذاری ها
|
مقولات |
مفاهیم |
کدهای باز |
|
دیپلماسی رسانه‌ای ورزش |
نیازسنجی رسانه‌ای
|
1.شناخت دقیق‌تر و عمیق‌تر نیازهای ورزشی کشورهای منطقه خلیج فارس |
|
2.مخاطب شناسی و آشنایی کافی با ذائقه مخاطبان پیش از تولید محتوا |
||
|
3.تعریف اهداف کوتاه مدت و بلندمدت ورزشی برای ایجاد ارتباط |
||
|
4.تأسیس مجامع جدید رسانه‌ای ورزشی در سطح کشورهای منطقه |
||
|
5.استفاده از آثار هنری و مستندهای ورزشی اثرگذار |
||
|
تعاملات رسانه‌ای |
6.تعامل وزارت ورزش و جوانان دوسویه با سازمان‌های رسانه‌ای |
|
|
7.تعامل سازمان‌های ورزشی بیشتر با دستگاه دیپلماسی رسمی کشور |
||
|
8.استفاده از تکنیک برجسته سازی در مورد اشتراکات ایران و خلیج فارس |
||
|
9.تولید آثار مشترک ورزشی از طریق همکاری با سایر کشورهای همسایه |
||
|
محتوای رسانه‌ای |
10.بهره مندی از تاریخ و تمدن غنی ایران برای فعالیت در حوزه ورزش |
|
|
11.بهره گیری از کارکرد سرگرمی در شبکههای ورزشی برای جذب مخاطب |
||
|
12.برنامههای مشترک بر اساس مزیت‌های نسبی موجود با منطقه |
||
|
13.تولید محتوا بر اساس قرابت‌های دینی و فرهنگی با کشورهای منطقه |
||
|
فناوری‌های اطلاعاتی |
14.پیشرفت در زمینه ارتباطات با سایر کشورهای منطقه |
|
|
15.بهبود سیستم‌های اطلاع رسانی در بین جوامع بین الملل |
||
|
16.توسعه سیستم های مجازی ارتباطات |
||
|
17.وقوع انقلاب اطلاعات در عصر جدید |
||
|
18.وجود فناوری های نوین با استفاده از زیرساخت‌های ارتباطی |
||
|
19.وجود و توسعه شبکه های بر خط برای ایجاد ارتباط با سایر کشورها |
||
|
20.وجود ابزارهای پیشرفته اطلاع رسانی در امور ارتباطی |
||
|
دیپلماسی فرهنگی ورزش |
الزامات ارزشی |
21.تبلیغ و ترویج فرهنگ غنی اسلامی با استفاده از ظرفیت ورزش |
|
22.تصویر سازی از رشد ورزشی ایران و انتقال آن به کشورهای همسایه |
||
|
23.تقویت اقتدار سیاسی ورزشی ایران در راستای تحکیم روابط با کشورهای منطقه |
||
|
24.نماد سازی و تصویر سازی مشترک در سطح منطقه |
||
|
25.اعتبار سازی در مجامع بین المللی برای ایجاد ارتباط |
||
|
26.ارتقای فرهنگ مسئولیت پذیری در بخش روابط ورزشی |
||
|
ارتباطات فرهنگی |
27.جذب دیپلمات‌های متخصص و متعهد در کشورهای حاسیه خلیج فارس |
|
|
28.فعال سازی ظرفیت‌های نخبگان ورزشی و همسو با اعتقادات اسلامی |
||
|
29.بهره برداری از ظرفیت ورزشکاران اعزامی به مسابقات در کشورهای همسایه |
||
|
30.استفاه از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد در کشورهای منطقه |
||
|
31.تقویت محافل و تبادل علمی ورزشی با سایر کشورهای منطقه |
||
|
32.روابط تجاری ورزشی و گردشگردی در حوزه ورزش |
||
|
33.روابط بین نهادهای فرهنگی و آموزشی و ورزشی در جهت توسعه ارتباطات |
||
|
34.پیوند فکری و اجتماعی آحاد مردم در کشورهای همسایه |
||
|
برندسازی فرهنگی |
35.برندسازی ورزشی ایران مبتنی بر مفاهیم درست و مبانی فکری |
|
|
36.برندسازی متمرکز بر هویت، ذهنیت و منزلت ورزش ایران |
||
|
37.برندسازی ورزشی مبتنی بر نمایش احساس و ادراک ملت ایران |
||
|
دیپلماسی اقتصادی ورزش |
توسعه اقتصادی |
38.تخصصی شدن فعالیت دیپلمات‌ها در زمینه اقتصاد ورزشی |
|
39.آموزش دیپلمات‌ها در زمینه حوزه‌های بازاریابی ورزشی |
||
|
40.توجه به ظرفیت‌های اقتصاد ورزش در جامعه هدف |
||
|
41.توسعه فعالیت سازمان‌های غیر دولتی و خصوصی |
||
|
42.استفاده از ظرفیت فناوری‌های ارتباطی در توسعه اقتصاد بین المللی ورزش |
||
|
بازاریابی بین المللی |
43.توسعه تجارت و بازاریابی ورزشی و ارتباطات تجاری با سایر کشورها |
|
|
44.توسعه ائتلاف‌های سازمان‌های غیر دولتی در ورزش بین الملل |
||
|
45.برنامه ریزی برای همکاری اقتصادی در ورزش با کارآفرینان کشورهای منطقه |
||
|
46.بالا رفتن توان تجزیه‌وتحلیل افراد از ارتباطات بازاریابی بین المللی |
||
|
47.از بین بردن موانع بازاریابی توسعه کشورها از طریق ورزش |
||
|
دیپلماسی عمومی ورزش |
درک و بصیرت عمومی |
48.کاهش رقابت های بین نژادی در منطقه و حفظ انسجام بین المللی |
|
49.دفاع از گروه‌های تحت ستم و گروه‌های آسیب دیده در مناطق محروم |
||
|
50.آگاهی از میزان تأثیرگذاری افراد بر تحولات بین المللی |
||
|
51.کاهش خشونت جهانی با استفاده از ظرفیت‌های ورزشی |
||
|
52.پاسخگویی در برابر مردم برای ایجاد برنامههای جذاب ورزشی |
||
|
53.پدیدار شدن موضوعاتی با ماهیت فراملی در بخش ورزش |
||
|
آموزش و یادگیری |
54.بازنگری آیین‌نامه‌های اجرایی نهاد های ورزشی |
|
|
55.تنظیم سند همکاری بین وزارت ورزش و وزارت امور خارجه |
||
|
56.تدوین برنامه های راهبردی در ارتقای دیپلماسی عمومی از طریق ورزش |
||
|
57.برگزاری جلسات هم‌اندیشی بین وزارتخانه‌های مرتبط |
||
|
58.آموزش و تقویت مفاهیم مرتبط با دیپلماسی عمومی از طریق ورزش |
||
|
59.معرفی دیپلماسی عمومی از طریق ورزشی به‌صورت فرا حکومتی |
||
|
پیشرانهای بین المللی |
60.هماهنگی بین سیاست های کشور و سیاست های عمومی |
|
|
61.ارتقای فرهنگ شفافیت سیاست گذاری در روابط بین المللی ورزشی |
||
|
62.داشتن صداقت عمومی دولت ها در تبیین اهداف ارتباطی |
||
|
63.بهبود فرهنگ پاسخگویی در مقابل اهداف و برنامههای ورزشی |
||
|
64.مشارکت افراد در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با ارتباطات منطقهای |
بخش کمی
ویژگی نمونه های کمی شامل 67 درصد مرد و 33درصد زن با میانگین سنی 35 سال است. همچنین 16 درصد دارای مدرک دکتری، 66 درصد کارشناسی ارشد و 18 درصد کارشناسی هستند. نتایج تحلیل عاملی نشان داد بارهای عاملی تمامی گویهها بیشتر از 6/0، پایایی مرکب برای همه متغیرها بزرگتر از 8/0، میانگین واریانس برای تمام متغیرها بزرگتر از 5/0 و همچنین آلفای کرونباخ و Rho نیز بیشتر از 7/0 میباشد که این مقادیر، اعتبار همگرایی نسبتاً بالایی را نشان میدهند. شاخص های برازش مدل نیز در جدول 3 آمده که نشان دهنده کیفیت مناسب مدل آزمون است. مدل تحقیق به همراه ضریب مسیر بدست آمده در شکل 1 مشخص گردیده است.
جدول 3 مقادیر شاخصهای برازش برای متغیرهای مدل تحقیق
|
مؤلفه |
Q2 |
R2 |
SRMR |
|
دیپلماسی رسانه‌ای |
0.458 |
0.788 |
086/0 |
|
دیپلماسی فرهنگی |
0.425 |
0.889 |
|
|
دیپلماسی اقتصادی |
0.447 |
0.776 |
|
|
دیپلماسی عمومی |
0.489 |
0.774 |
نشاندهنده کیفیت مناسب مدل آزمون شده است. در ادامه تصویر مدل آزمون شده تحقیق به همراه ضریب مسیر بدست آمده برای تمامی مسیرهای مدل در قالب شکل 1 مشخص گردیده است.
شکل 1 مدل نهایی پژوهش در حالت ضریب مسیر و بارهای عاملی
بر اساس یافته های شکل 1 دیپلماسی فرهنگی بیشترین اثر را در دیپلماسی ورزشی با کشورهای حوزه خلیج فارس خواهد داشت. همچنین دیپلماسی رسانه ای، اقتصادی و عمومی به ترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند. در این بین ارتباطات فرهنگی، تعاملات رسانه ای، بازاریابی بین المللی و آموزش و یادگیری نقش مهمی تر را ایفا می نمایند. از طرفی استفاده از ظرفیت سازمان های مردم نهاد منطقه، تعامل با دستگاه دیپلماسی کشور و تولید آثار رسانه ای مشترک با سایر کشورها، همکاری اقتصادی با کارآفرینان حوزه خلیج فارس و تنظیم سند همکاری وزارت ورزش و جوانان با وزارت امور خارجه به عنوان موثر ترین مؤلفه ها راهبردی دیپلماسی ورزش در توسعه روابط بین المللی ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس شناسایی شده اند.
بحث و نتیجه گیری
یکی از مهم ترین مولفه های راهبردی دیپلماسی ورزش در توسعه روابط بین الملل ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس، دیپلماسی فرهنگی، است. یافته ها تحقیق با نتایج شریعتی فیض آبادی و منظمی(1400) ، محمدی عزیزآبادی و بهشتی (1399) همسو است. منظور از دیپلماسی فرهنگی تاکید بر مفاهیم الزامات ارزشی، ارتباطات فرهنگی و برندسازی فرهنگی است. با شروع قرن بیستم همزمان با افزایش اوقات فراغت در کشورها مفهوم ورزش و توسعه مراکز ورزشی و تفریحی به عنوان یکی از ابزارهای درآمدزا در گذران اوقات فراغت اهمیت یافت(صباغیان،1394). در این بین دو رویکرد مرتبط به هم شامل افزایش روزافزون تعاملات بینالمللی و بینالمللی شدن ورزش اهمیت فراوانی دارد(بخشی چناری و همکاران،1398). ورزش مردم را متحد و مرزهای میان آنان را کمرنگ میسازد(اسپاییج[13]،2011). فرد از طریق ورزش مورد پذیرش اجتماعی قرار گرفته و اعتماد به نفس خود را افزایش می دهد. همچنین مشارکت در فعالیتهای ورزشی ارتباطات و اعتمادسازی نسبت به دیگران را افزایش می دهد. ورزشکاران با نژادی و فرهنگی متفاوت در جریان یک رویداد ورزشی احساس با هم بودن را قوی وو مرزهای تمایز را از بین می برند(آدیر رو[14]،2010). این مسئله همان نقطهی ثقل کارآمدی است که دیپلماسی ورزشی باید در سیاست خارجی یک کشور بر آن تکیه کند. دولتها از ورزش برای افزایش باروری غرور ملی در سطح بینالمللی استفاده می کنند و با به‌کارگیری قدرت نرم ایجادشده از این طریق نفوذ منطقهای و جهانی خود را گسترش می دهند. علاوه بر این رخدادهای بینالمللی میتوانند محلی برای ملاقات‌های روسای کشورها و سازمان‌های فراملی در چارچوبی صلح طلبانه باشند. در همهی این موارد، یک امر مشترک وجود دارد و آن این است که ورزش میتواند با ایجاد فرصت گفتگویی صلح جویانه در محیطی صلح‌آمیز مردمان را به هم نزدیک‌تر سازد. با توجه به یافته های تحقیق، استفاه از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد در کشورهای منطقه، مهمترین مؤلفه اثرگذار بر بخش فرهنگی دیپلماسی ورزشی با کشورهای حوزه خلیج فارس گزارش شده است. تلاش در تشکیل این گونه نهادها در استان های کشور که در حوزه خلیج فارس مستقر هستند، ارتقای فرهنگ مسئولیت پذیری و پیوند فکری و اجتماعی آحاد مردم در کشورهای همسایه و توسعه دیپلماسی را به دنبال خواهد داشت. بر این اساس با توجه به اجتماعی بودن انسان در خلقت، جوامع بشری مانند یک مکانیسم واحد علی رغم اهداف و وظایف به ظاهر مختلف بایستی همسو باشند. ملت ها و دولت ها بدون تعامل در تولید ثروت و دستیابی به اقتصادی پیش رو و مولد دچار نقصان شده و شاهد موفقیت نخواهند بود. لذا توجه به فرهنگ و مؤلفه های دیپلماسی فرهنگی برآمده از این تحقیق به عنوان ابزار مهم تئوری سازی(ارایه اطلاعات پذیرفته شده) جهت همکاری و همیاری کشورهای حوزه خلیج فارس پیشنهاد می گردد.
یکی دیگر از مهم ترین مولفه های راهبردی دیپلماسی ورزش در توسعه روابط بین الملل ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس، دیپلماسی رسانه‌ای است. منظور از دیپلماسی رسانه ای پرداختن به مفاهیمی مانند نیازسنجی رسانه‌ای، تعاملات رسانه‌ای، محتوای رسانه‌ای و فناوری‌های اطلاعاتی است. رویکرد ارتباطی بیشتر متضمن نوعی دیپلماسی رسانه‌ای هست که با این تعریف مدیریت اخبار، پروپاگاندا، جنگ روانی و تأثیرگذاری سریع و سطحی بر افکار عمومی کشور هدف در حیطه رویکرد ارتباطی است و در دیپلماسی فرهنگی نمی‌گنجد. فعالیتهای اطلاعاتی و ارتباطی ارتباط یک‌سویه بوده و مخاطب فقط شنونده پیام میباشد. به عبارتی امکان بازخورد گرفتن از فعالیتهای کشور مبدأ در کشور مقصد کمتر میباشد (آشنا،1386). این فعالیتها عمدتاً بر اهداف کوتاه‌مدت دیپلماسی عمومی تکیه میکنند و معمولاً به دنبال تأمین منافع دولت در یک موضوع خاص هستند. رسانهها باقدرت نفوذ فوق‌العاده خود در جوامع گوناگون قادرند تصویر مثبت یا منفی از یک کشور را در جهان خلق کنند. این مسئله باعث شده تا مدیریت رسانهها موردتوجه خاص دولتها قرار گیرد در دیپلماسی عمومی چگونگی تعامل دستگاههای دولتی و رسانهها یکی از مهمترین عوامل موفقیت اهداف دیپلماسی عمومی قلمداد میشود. گام مهم دیگر این است که اطلاعات حرفهای و قابل قبولی از طریق شبکه ارتباطی به زبانهای گوناگون در اختیار مخاطبان قرار گیرد که تا حد زیادی اعتبار این‌گونه شبکهها را بالا ببرد. در حال حاضر اینترنت این امکان را فراهم آورده که از طریق آن میتوان آخرین اطلاعات را به‌راحتی در اختیار مخاطبان قرارداد. تقویت اطلاعات و دانش مخاطبان داخلی این امکان را فراهم می‌کند که در تعامل با جهان خارج اطلاعات درست یا موردنظر یک کشور منتقل شود و کمتر به حدس و گمان و یا ارجاع به اطلاعات منابع دیگر که با اهداف دیگری به‌جز منافع ملی یک کشور تأسیس‌شده است، استناد شود. تعامل بیشتر سازمان‌های ورزشی با دستگاه دیپلماسی رسمی کشور و تولید آثار هنری مشترک و مستندهای ورزشی مهمترین مؤلفه های اثرگذار بر بخش رسانه ای دیپلماسی ورزشی با کشورهای حوزه خلیج فارس گزارش شده اند. به عبارتی تشکیل کمیته ای به منظور همکاری و درک مشترک بین وزارت امور خارجه و نهادهای متولی ورزش کشور مانند وزارت ورزش و جوانان، کمیته ملی المپیک و فدراسیون های ورزشی و تشکل های هنری می تواند، ارتباطات منطقه ای را موثرتر و جذابتر پیش ببرد.
دیپلماسی اقصادی و دیپلماسی عمومی نیز از مولفه های راهبردی دیپلماسی ورزش در توسعه روابط بین الملل ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس است. در واقع یکی از مهمترین دلایل توجه به چهره مثبت یک کشور را میتوان تمایل کشورها برای به دست آوردن موقعیتهای بهتر اقتصادی دانست. به‌عنوان مثال کسانی که تمایل به سرمایه‌گذاری خارجی در یک کشور دارند. ابتدا به فضای فرهنگی و میزان دوستی یا خصومت جامعه با مخاطبان خارجی کشور مورد نظر توجه میکنند. ازجمله کشورهایی که به کمک تقویت توان داخلی درصدد استفاده از دیپلماسی عمومی برآمده کشور ویتنام میباشد. این کشور مانند چین همچنان به مرام سوسیالیستی خود معتقد است و درعین‌حال در تلاش است تا با تعامل بهتر با جهان، فرصت‌های بیشتری را برای خود فراهم آورد. ویتنام که پس از جنگ ویرانگر خود با آمریکا صدمات زیادی دیده بود، به‌زودی و با طراحی برنامههای مناسب اقتصادی و سیاسی نه‌تنها توانست مشکلات بعد از جنگ خود را پشت سر گذارد، بلکه در حال حاضر در مسیر مناسب در جهت رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی قرارگرفته است(هادیان و احدی،1388). نقش کارآفرینان کشورهای منطقه به ویژه در سازما نهای خصوصی و ایجاد مکانیسم موثر جهت برقراری ارتباطات بازاریابی با آنان مهمترین مؤلفه اثرگذار بر بخش اقتصادی دیپلماسی ورزشی با کشورهای حوزه خلیج فارس گزارش شده است. لذا تلاش در جهت آموزش و تسهیل ارتباطات کارآفرینان ورزشی استان های حوزه خلیج فارس با کارآفرینان کشورهای همجوار ضرورت دارد. در بخش دیپلماسی عمومی نیز دولتها سعی دارند از رویدادهای بزرگ ورزشی بینالمللی همچون جام جهانی فوتبال یا بازیهای المپیک برای اهداف گسترده و دیپلماتیک خود استفاده کنند(زرگر،1394). در این بین برند ملی در واقع هویتسازی یک کشور بر مبنای مشروعیت و حمایت مردمی است. این‌گونه اقدامات باید با برنامههای اصلاحی عملی در عرصههای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی همراه باشد. برند سازی برجسته کردن هویت یک کشور و بازتابی از آرمان‌های آن است؛ اما نمی‌تواند ورای واقعیت‌های موجود جامعه حرکت کند. در یک جمع‌بندی کلی میتوان دیپلماسی عمومی را شامل مؤلفه‌هایی چون تولید فیلم، تئاتر، مبادله استاد و دانشجو، خبرنگاران اعزامی، انتشار کتاب و تشکیل، کتابخانه‌ها پخش رادیو و تلویزیونی بینالمللی، برنامههای مبادلات آموزشی و فرهنگی، آموزش زبان و نمایشگاهها جشنواره‌های هنری و اعزام هنرمندان نمایشی و اجرایی به خارج از کشور، ایجاد سایتهای اینترنتی، مجلات الکترونیکی، برنامههای سخنرانی و سی دی، برگزاری سمینارها و جلسات با تجار خارجی و چهرههای شاخص دانشگاهی و ... دانست. در این بین کاهش خشونت جهانی با استفاده از ظرفیت‌های ورزشی و تنظیم سند همکاری بین وزارت ورزش و وزارت امور خارجه مهمترین مؤلفه اثرگذار بر بخش عمومی دیپلماسی ورزشی با کشورهای حوزه خلیج فارس گزارش شده است. به عبارتی تشکیل کمیته ای از نهاد های متولی ورزش و دیپلماسی کشور جهت توسعه و گسترش ورزش و برنامه ریزی برگزاری رویداد ورزشی در حوزه خلیج فارس با پیام صلح و دوستی پیشنهاد می شود.
مقاله حاصل طرح پژوهشی است که با حمایت اداره کل ورزش و جوانان استان هرمزگان انجام شده است.
منابع
- آشنا، حسام الدین. جعفری هفت خوانی، نادر .(1386). دیپلماسی عمومی و سیاست خارجی، پیوندها و اهداف. دو فصلنامه دانش سیاسی، شماره 5.
- بخشی چناری، امین رضا. گودرزی، محمود. سجادی، سیدنصراله. جلالی فراهانی،مجید.(1398).نقش دیپلماسی ورزشی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی.7(26):36-21
- دوستی، مرتضی (1391). علل ورود سیاسیون به ورزش، رساله دکتری دانشکده تربیت بدنی، دانشگاه تهران، ص 14.
- زرگر، افشین( 1394)، «ورزش و روابط بین الملل، جنبه های مفهومی و نظری»، فصلنامة تخصصی علوم سیاسی، 38:7-38
- شریعتی فیض آبادی.(1399). آثار تحریم های اقتصادسیاسی ایالات متحده بر ورزش جمهوری اسلامی ایران، دانش سیاست،16(1):246-219
- شریعتی فیض آبادی، مهدی. منظمی، امیر حسین(1400). عنوان مدل تجربی جایگاه ورزش در توسعه دیپلماسی عمومی، مدیریت ارتباطات در رسانه های ورزشی،8(3):90-8
- صباغیان، علی (1394). دیپلماسی ورزش. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال شانزدهم، 31.
- عبدی، کامبیز. طالب پور، مهدی. فولرتون، جیمی. رنجکش، محمد جواد (۱۳۹۸). شناسایی راهبرد های تبدیل منابع دیپلماسی ورزشی به برآمدهای مطلوب سیاسی از منظر خبرگان بینالمللی، کنفرانس حکمرانی و سیاستگذاری عمومی.
- محمدی عزیزآبادی، مهدی. بهشتی، سید صمد. (1399). جامعهشناسی سیاسی ورزش: تأثیر ورزش و ورزشکاران حرفهای بر زندگی سیاسی. فصلنامه علمی تخصصی سچهر سیاست،7(33): 174-141
- هادیان، ناصر و احدی، افسانه (1388). جایگاه مفهومی دیپلماسی عمومی. فصلنامه بینالمللی روابط خارجی. 1(3). 117-85.
- Adair, D. Rowe, D (2010). Beyond boundaries? Race, ethnicity and identity in sport. International Review for the Sociology of Sport, 45)3(, September, Sage publications.
- Bence, G. Tamás, D. (2021). Sport as a tool for public diplomacy in Hungary, Physical Culture and Sport. Studies and Research, 90:39–49 DOI: 10.2478/pcssr-2021-0012.
- Feizabadi, M. S., Khabiri, M., Hamidi, M. (2013). The relationship between the success of countries at the Guangzhou 2010 Summer Asian Games and demo-economic factors. Social and Behavioral Sciences, 82: 369-374.
- Grix, J., Houlihan, B. (2014). Sports Mega Events as Part of a Nation's Soft Power Strategy: The Cases of Germany (2006) and the UK (2012). The British Journal of Politics & International Relations, 16(4), pp: 572-596.
- Mahanta, K., Deshpande, M. (2019). Sports Diplomacy and International relation: A case study of India. Journal of Politics & International Relations. 12(8): 36-57.
- Marlene, A. Dixon, A. J. Anderson, R. E. Pamela, H. B. Craig, E. (2019). Management in sport for development: examining the structure and processes of a sport diplomacy initiative. International Journal of Sport Management and Marketing (IJSMM), 19(4): 268-292.
- Melissen, Jan. (2005).Wielding Soft Power: New Public Diplomacy”. Netherland Institute of International Relations, Accessible at: www.peacepalacelibrary.nl.
- Michał, M.K. (2017). Sports Diplomacy of Norway. International Studies Interdisciplinary Political AND Cultural Journal, 20(1): 131-146.
- Min, D., Choi, Y. (2019). "Sport cooperation in divided Korea: an overstated role of sport diplomacy in South Korea". Sport in Society, 22(8), pp: 1382-1395.
- Spaaij, R. (2011). The Social Impact of Sport. New York: Taylor & Francis Publications.
)