نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 استادیار، مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
چکیده
محیط ورزش حرفه ای سرشار از عدم قطعیت است در نتیجه شناخت تحولات پیش روی آن ضروری است. از این رو هدف مطالعه حاضر پیش نگری مسائل ایران در حوزه ورزش حرفه ای با استفاده از رویکرد آینده پژوهی در افق 1410 بود. ازاین رو روش تحقیق به کارگرفته شده در پژوهش حاضر آینده پژوهی بود.جامعه آماری این تحقیق را مدیران ستادی وزرات ورزش و فدارسیون های ورزشی تشکیل می دادند. انتخاب این افراد، با روش نمونه گیری هدفمند بود و بر مبنای شاخص های تسلط نظری، تجربه عملی، تمایل و توانایی مشارکت در پژوهش و همچنین دسترسی به آنان، تعداد 15 نفر انتخاب شدند. اطلاعات این پژوهش با استفاده از مصاحبه و پرسشنامه گردآوری شد. در این تحقیق جهت بررسی روایی ابزار تحقیق، از روش روایی محتوایی (CVR) و جهت بررسی پایایی آن از روش دونیمه کردن استفاده شد و همبستگی میان نمرات دو تست برابر با 823/0=r بود. همچنین جهت آینده پژوهی از روش تحلیل ساختاری استفاده شد و این تحلیل با کمک نرم افزار MICMAC انجام شد. یافته ها نشان داد مهاجرت ورزشکاران، برخورد سیاسی کشورهای غربی، حضور سیاسیون و نظامی ها در راس ورزش، محدودیت حضور زنان در ورزشگاه ها، روبرو نشدن ورزشکاران ایرانی با ورزشکاران رژیم اشغالگر مهم ترین چالش های پیش روی ورزش در افق 1410 می باشند. بر این مبنا لازم است برنامه ریزان و سیاست گذاران ورزش با اتخاذ راهبردهای مناسب از به وجود آمدن چالش های پیش رو جلو گیری کنند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Imaging the challenges of Iran's professional sports in the horizon of 2031 using the future research approach
نویسندگان [English]
- bijan momeni 1
- Tayebeh Zargar 2
1 Ph.D. Student in Sports Management, Faculty of Physical Education and Sports Sciences, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Ph.D., Associate Professor in Sports Management, Faculty of Physical Education and Sports Sciences, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]
The environment of professional sports is full of uncertainty; therefore, it is necessary to know the developments ahead of it. Therefore, the aim of the present study was to forecast Iran's problems in the field of professional sports using the future-research approach in the horizon of 2031. Therefore, the research method used in the present study was a prospective study. The statistical population of this study consisted of the staff managers of the ministries of sports and sports federations. The selection of these people was based on the purposeful sampling method, and 15 people were selected based on the indicators of theoretical mastery, practical experience, willingness and ability to participate in the research, as well as access to them. The information of this research was collected using interviews and questionnaires. In this research, the content validity method (CVR) was used to check the validity of the research tool, and the dichotomization method was used to check its reliability, and the correlation between the scores of the two tests was equal to r=0.823. Also, for future research, structural analysis method was used and this analysis was done with the help of MICMAC software. The findings showed that the immigration of athletes, the political confrontation of western countries, the presence of politicians and military at the head of sports, the restriction of women's presence in stadiums, Iranian athletes not confronting the athletes of the occupation regime are the most important challenges facing sports in the horizon is 2031.
کلیدواژه‌ها [English]
- future research
- structural analysis
- uncertainty
- 2031 horizon
- professional sports
تصویرپردازی چالشهای ورزش حرفه ای ایران در افق 1410 با استفاده از رویکرد آینده پژوهی
بیژن مومنی[1]
طیبه زرگر[2]
تاریخ دریافت مقاله: 21/01/1402
تاریخ پذیرش مقاله: 17/04/1402
مقدمه
سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است هر ساله حدود 2/3 میلیون نفر در جهان به دلیل فعالیتهای فیزیکی ناکافی که منجر به افزایش بار بیماری جهانی میشود، جان خود را دست میدهند (گانابی و همکاران[3]، 2019؛ دینگ و همکاران[4]، 2016). به دفعات ثابت شده است که سطح پایین فعالیتهای بدنی با چاقی مفرط، دیابت، فشارخون، بیماریهای قلبی عروقی، سرطان، پوکی استخوان، اختلالات متابولیسمی، مشکلات روانی و اجتماعی همراه است (مولر و همکاران[5]، 2019). در مقابل افرادی که فعالیتبدنی بالاتری دارند و بیشتر به ورزش میپردازند از کیفیت زندگی بهتری برخوردار هستند. اما علیرغم این واقعیت که فعالیتبدنی منجر به سلامت جسمی و روانی میشود، مشاهده میشود که سبک زندگی بیتحرک هنوز بر رفتار و سبک زندگی افراد جامعه حاکم است (مولر و همکاران، 2019). بدون تردید سلامتی رکن اساسی و خیلی مهم در زندگی هر فرد است و ورزش عامل اساسی و غیرقابل انکار در حفظ آن به شمار میرود (نصری، 1393). ورزش یک زمینه فرهنگی از فعالیت است که در آن افراد به صورت داوطلبانه با افراد دیگر ارتباط برقرار میکنند تا توانایی‌ها و مهارت‌های خود را طبق قوانین خودخواسته، تصویب شده و براساس ارزشهای اخلاقی پذیرفته‌شده در اجتماع، با هم مقایسه کنند (تیدمن[6]، 2007). در گزارش کارگروه آژانس سازمان ملل متحد در مورد ورزش برای توسعه و صلح گفته شده است که اصطلاح ورزش تمام اشکال فعالیتبدنی را که باعث آمادگی جسمانی خوب، بهزیستی ذهنی و تعامل اجتماعی میشود، در بر میگیرد. این فعالیتها شامل بازیها، سرگرمیها، رویدادهای ورزشی تفریحی یا رقابتی و همچنین بازی های ورزشی و سنتی است (سوتولا[7]، 2018). همچنین منشور ورزش اروپا که در سال 1992 در کنفرانس وزرای ورزش در کشورهای اروپایی به تصویب رسید، ورزش را به منزله انواع فعالیتهایبدنی در نظر گرفته است که از طریق مشارکت تصادفی یا سازمان‌یافته، سبب بهزیستی جسمی و روحی و شکلگیری روابط اجتماعی میشود (سوتولا، 2018).
برمبنای مشارکت ورزشی، سطوح ورزش از ورزش تربیتی، ورزش همگانی، ورزش قهرمانی و ورزش حرفه ای تشکیل شده است و برای هر کشوری مهم است که با حفظ تعادل در این سطوح و اولویت بندی این ابعاد براساس کاربرد و اهمیت آنها، ساختار ورزش کشور خود را توسعه و گسترش دهد (راسخ، سجادی، رضوی و دوستی، 1397). بررسی ها نشان میدهد محیط ورزش حرفه ای به مانند سایر حوزه ها آکنده از تغییرات غیرقابل پیشبینی است و لازم است با انجام اقدامات پیشدستانه برای ساختن آینده بهتر هم اکنون دست به‌کار شد. یکی از ابزارهای طراحی سیاستهای روز که با بهرهگیری از طیف وسیعی از روشها به جای تصور فقط یک آینده گمانه زنیهای سامانمند و خردورزانه در مورد چندین آینده ارائه میدهد، آینده پژوهی است. آینده پژوهی در مقام یک دانش، «هنر» پذیرش عدم‌قعطیت آینده و محتمل‌دانستن امکان وقوع حالتهای گوناگونی از آینده به جای یک آینده خاص است. آینده پژوهی از آینده های مختلف خبر میدهد که هرگز مطمئن نیست و همیشه آبستن وقوع رویدادهای غیرمنتظره است (تقیلو و همکاران، 1395). به نظر آیندهپژوهان، شناخت نیازهای آینده پیرامون هر حوزه در گرو آیندهپژوهی است، چرا که با تمرکز بر آینده و فکر کردن مداوم درباره آن میتوان نیازمندیها را کشف و اختراع کرد. تحقیقات جدید گویای این است که به فکر آینده بودن، انسانها را خردمند میسازد در مقابل ناتوانی در پیشبینی رخدادها با توجه به سهم آنها در دینامیک وقوع رویدادها نشأت گرفته از عدم آگاهی و شناخت آینده است (سلیگمن و تیرنری[8]، 2017).
با توجه به اینکه اندیشیدن به آینده سبب آمادگی پیشدستانه برای حوادث و شرایط پیدا و پنهان فردا و تلاش برای ساختن آینده بهتر است، مشاهده میشود که اقبال عمومی حوزه های مختلف به طور خاص ورزش از این رویکرد به طور روز افزونی بیشتر شده است، چرا که افزایش تغییرات و دگرگونی ها در سالهای اخیر هزاره دوم و ظهور پیاپی مسائل جدید در جامعه جهانی، اتکا به برنامه ریزی مبتنی بر پیشبینی، جوابگوی نیاز مدیریت های کلان حوزه ورزش نبوده و سایه سنگین عدم قطعیتها و ظهور رویدادهای ناپیوسته و شگفت انگیر، وضعیت را به گونه ای دگرگون کرده است که پیشبینی آینده در دنیای پرتحول برای برنامهریزان این حوزه با مشکل همراه شده است. در نتیجه در سالهای اخیر محققان ورزشی فعالیتهای آینده پژوهی را در برنامه های تحقیقاتی خود قرار داده اند، هر یک از این فعالیتها بر دانش آینده پژوهی افزوده است و لذا روز به روز توسعه این مفهوم ادامه دارد. علیرغم آن مطالعات آینده پژوهی زیادی در این زمینه به ثبت نرسیده است (شهولی کوهشوری، عسکری، نظری و نقش، 1399). البته استفاده از روشهای آیندهنگاری در ورزش نزد پژوهشگران ایرانی، روند رو به رشدی را طی کرده است (شهولی کوهشوری، عسکری، نظری و نقش، 1401). در این زمینه میتوان به مطالعات نظری، سهرابی و محرمزاده (1400) با عنوان «سناریوهای راهبردی باشگاه فرهنگی ورزشی» اشاره کرد که به دو عدمقطعیت کلیدی به نامهای تخصیص منابع مالی پایدار و تأکید بر مسئولیت اجتماعی پایدار باشگاه در جامعه اشاره داشتند. تابش، شهریاری و نظری (1400) در تحقیقی با عنوان «شناسایی عوامل کلیدی و راهبردی تعالیساز آینده مطلوب ورزش همگانی ایران» نشان دادند ورزش همگانی ایران متأثر از 13 عامل راهبردی و کلیدی (تخصیص منابع، توزیع عادلانه سرانه، ساخت ترغیب کننده شهری، ورود همه جانبه اقشار در ورزش همگانی، جایگاه اجتماعی خانواده، مدیریت واحد و یکپارچه، مشارکت فیزیکی مسئولان، برجسته سازی و الگوسازی، تبلیغات ارشادی، پرداختن رسانه ها، آموزه ها و باورهای دینی، تنوع ژئوپولوتیک) است. نظری و شهولی کوهشوری (1401) در تحقیقی با عنوان «سناریوهای راهبردی آموزش ورزش سلامت محور ایران»، به دو عدمقطعیت کلیدی به نامهای ایجاد حس تقاضا به ورزش مبتنی بر فنآوری های نوین و بهینه سازی جسمی با نهادینه سازی ورزش اشاره کردند. شهولی کوهشوری و همکاران (1401) در تحقیقی با عنوان «شناسایی شگفتی سازها و پیشرانهای مؤثر بر آینده ورزش تربیتی ایران» به 4 شگفتیساز (شگفتیساز ادغام واقعیت مجازی با حقیقت، شگفتیساز ژنومیک، شگفتی ساز زندگی دوم، شگفتیساز پارکهای مفهومی) و 17 پیشران اشاره داشتند.
فرخ شاهی، شهلایی، هنری، کارگر و شیروانی ناغانی (1400) در تحقیقی با عنوان «الگوی محیطی مؤثر بر آیندهنگاری راهبردی ورزش ایران و تعیین عدم قطعیتهای کلیدی» نشان دادند سرمایه اجتماعی، رسانه های جمعی و شبکه‌های اجتماعی، سرانه استاندارد ورزشی و سیاستهای زیست محیطی عدمقطعیتهای کلیدی هستند. جعفری، شریفیفر و شهرام (1399) در تحقیقی با عنوان «آینده پژوهی مشارکتدهی زنان در نقشهای تصمیم گیری و مدیریت ورزش کشور» نشان دادند بین دو وضعیت موجود و مطلوب ظرفیتهای مدیریتی شناسایی شده (پست سازمانی، کرسی و عضویت) شکاف قابل توجهی وجود دارد. در مقابل در پژوهشهای خارجی کمتر به بحث آیندهپژوهی در ورزش پرداخته شده است. مطالعات انجام‌شده حکایت از این دارد که ورزش حرفهای عدم قطعیتهای زیادی دارد. ژنگ و ماسون[9] (2022) در تحقیق خود نشان داد صنعت ورزش حرفهای در عصر رسانههای پخش سنتی به موفقیت فوق‌العادهای دست یافته و یک بازار چند جانبه و یک مدل تجاری موثر برای رشد درآمد ایجاد کرد. با این حال، ظهور و گسترش فن‌آوری‌های رسانه‌ای جدید، چشم‌انداز رسانه‌ای را به شدت تغییر داده است و یک محیط چندرسانه‌ای بسیار پیچیده‌تر را ایجاد کرده است که محبوبیت و شخصی‌سازی، ساختار و عاملیت را متحد میکند. همچنین تیثاثن[10] (2022) نشان داد نسل جدید فناوری دیجیتال فرصتهای جدید و در عین حال شتاب جدیدی را برای توسعه صنعت خدمات ورزشی به ارمغان آورده است.
مسئله اصلی پژوهش این است که در دنیای غیرقابل پیشبینی و پیچیده امروز، ابزارهای تحلیل راهبردی مانند تحلیل سوات، نقشههای رراهبرد و غیره که در دهه 1960 طراحی شدند و تا دهه 1990 توسعه یافتند و پس از آن افول پیدا کردند، دیگر نمیتوانند بهخوبی تغییرات سطح بالا را پیشبینی کنند و یک برنامه راهبردی کمنقص ارائه نمایند. لذا با آگاهی از محدودیتهای رویکردهای سنتی برنامهریزی و با آگاهی از اینکه روشهای جدیدی برای پیشبینی آینده و طراحی برنامه راهبردی وجود دارد، در این پژوهش رویکرد آیندهپژوهی انتخاب شد تا به وسیله آن تحولات و مشکلات پیشروی ورزش حرفهای ایران در آینده تعیین شود. از سوی دیگر، متولیان ورزش حرفهای ایران در پی آن هستند که با فراهم نمودن زمینههای لازم بیش از پیش زمینه توسعه و گسترش ورزش حرفهای را فراهم آوردند، اما مسئله این است که شناخت کافی از عدمقطعیتهای کلیدی، روندها، محرکها و پیشرانهای مؤثر بر ورزش حرفهای وجود ندارد و در مطالعات انجام‌شده نیز به آنها اشاره نگردیده است و با این نگاه برنامههای راهبردی میان‌مدت و بلندمدت ورزش حرفهای تدوین میشود. لذا پژوهش حاضر درصدد است به این سؤال پاسخ دهد:
مسائل ایران در حوزه ورزش حرفهای با استفاده از رویکرد آیندهپژوهی در افق 1410 کدام‌اند؟
با اقتباس از اینکه در وضعیت کنونی جهان تغییرات در همه زمینهها به سرعت صورت میگیرد، سازماندهی ورزش حرفهای برای پیشبینی آینده در قالب آیندهپژوهی ضرورتی انکارناپذیر است، چرا که در هزاره سوم، چگونگی توسعه ورزش حرفهای در عصر رشد تصاعدی که ویژگی بارز آن تغییر پیوسته و رقابت سخت است، برای دولتها به یک چالش راهبردی مهم تبدیل شده است. از سوی دیگر، به نسبت سایر ورزشها، عدمقطعیتها در ورزش حرفهای به مراتب بالاتر است و این خود کار را برای ارائه برنامهریزی راهبردی در این حوزه با مشکل همراه کرده است، در مقابل، در تحقیقات گذشته کمتر با استفاده از رویکردهای آیندهپژوهی و آیندهنگری تحولات و چالشهای پیشروی ورزش حرفهای رصد شده است. انتظار میرود با انجام این مطالعه بازخور مناسبی از چالشهای پیشروی ورزش حرفهای ایران در چند سال آینده منعکس شود و با شناخت این چالشها و شناخت عدمقطعیتها بتوان برنامهریزیهای اثربخش و کاراتری را برای ورزش حرفهای در ایران طرحریزی و پیادهسازی کرد.
روششناسی پژوهش
پژوهش حاضر از منظر رویکرد، استقرایی، از منظر جهتگیری، بنیادی، از منظر شیوه، ترکیبی (به این دلیل که این مطالعه در دو مرحله انجام شد و در مرحله اول آن از طریق مصاحبه به شناسایی چالشها پرداخته شد و در مرحله دوم با شناسایی چالشها جهت تعیین عدمقطعیتهای کلیدی از پرسشنامه استفاده شد)، از منظر رراهبرد، آیندهپژوهی و از منظر پارادایمی، پارادایم «نظریه پیچیدگی» است. در تحقیقات آیندهپژوهی، در مراحل مختلف پژوهش از روشهای متفاوتی بهره گرفته میشود. این پژوهش از لحاظ رویکرد مطالعات آیندهپژوهی دارای رویکرد اکتشافی است و پردازش نهایی یافتهها در آن با استفاده از تحلیل عدمقطعیتها مبتنی بر روش تحلیل ساختاری بود. جامعه آماری این تحقیق را مدیران ستادی وزارت ورزش و فدراسیونهای ورزشی تشکیل میدادند که بر مبنای معیارهای خبرگی (حداقل 5 سال در وزارت ورزش و جوانان یا یکی از فدراسیونها دارای سابقه مدیریتی باشد، دارای تحصیلات کارشناسیارشد و دکتری باشد) و با روش نمونهگیری هدفمند 15 نفر از آنها انتخاب شدند.
جدول 1: ویژگیهای جمعیتشناختی مشارکتکنندگان در تحقیق
|
ردیف |
جنسیت |
تحصیلات |
سن |
سابقهکاری |
|
1 |
مرد |
دکتری |
38 |
15 سال |
|
2 |
مرد |
دکتری |
43 |
21 سال |
|
3 |
زن |
دکتری |
37 |
12 سال |
|
4 |
مرد |
دکتری |
42 |
19 سال |
|
5 |
مرد |
کارشناسیارشد |
29 |
11 سال |
|
6 |
زن |
دکتری |
45 |
18 سال |
|
7 |
زن |
دکتری |
48 |
15 سال |
|
8 |
مرد |
کارشناسیارشد |
30 |
12 سال |
|
9 |
زن |
کارشناسیارشد |
30 |
11 سال |
|
10 |
مرد |
دکتری |
47 |
17 سال |
|
11 |
زن |
دکتری |
53 |
24 سال |
|
12 |
زن |
کارشناسیارشد |
29 |
10 سال |
|
13 |
مرد |
دکتری |
49 |
21 سال |
|
14 |
مرد |
دکتری |
39 |
14 سال |
|
15 |
زن |
کارشناسیارشد |
30 |
11 سال |
اطلاعات این پژوهش با استفاده از مصاحبه و پرسشنامه گردآوری شد. از مصاحبه برای شناخت مسائل و روندهای مؤثر بر حوزه ورزش ایران استفاده و سؤالات مصاحبه بر مبنای اهداف تحقیق تنظیم گردید. نوع مصاحبه نیمهساختاریافته بود و جهت تحلیل آن از کدگذاری استفاده شد. پس از تحلیل مصاحبه و ترکیب کدهای مشابه، پرسشنامه تحلیل ساختاری تنظیم گردید. تعداد سؤالات این پرسشنامه- که از تحلیل مصاحبهها حاصل شد- قبل از اعتبارسنجی و رواسازی آن 43 گویه بود و پس از طی هنجاریابی به 26 مورد کاهش پیدا کرد. دامنه نمرهگذاری این پرسشنامه مبتنی بر دامنه نمرات صفر= بدون تأثیر، 1= تأثیر ضعیف، 2- تأثیر متوسط، 3- تأثیر قوی و P= تأثیر بالقوه بود. در این تحقیق جهت بررسی روایی ابزار تحقیق، از روش روایی محتوایی (CVR)[11] استفاده گردید. به این منظور به 10 استاد دانشگاه در حوزه مدیریت ورزشی که در زمینه آیندهپژوهی حداقل 1 پژوهش را انجام داده بودند، رجوع گردید و از آنها خواسته شد به هر شاخص امتیازی بدهند. براساس نتایج جدول 2، روایی محتوایی شاخصهای اصلی بزرگتر از 62/0 است- مطابق پژوهش لاوشه[12] 1975، در صورتی که تعداد مشارکتکنندگان در تحقیق 10 نفر باشد حداقل روایی مورد تأیید در سطح خطای 05/0 باید 62/0 باشد- که نشان‌دهنده اعتبار محتوایی شاخصهای پژوهش است.
جدول 2: روایی (CVR) شاخصهای پژوهش
|
شاخص |
غیرضروری |
مفید ولی ضرورتی ندارد |
ضروری |
نتیجه |
تأیید/ حذف |
|
محدودیت حضور زنان در ورزشگاهها |
- |
1 |
9 |
8/0 |
تأیید |
|
دخالت سیاسیون در مسائل فنی ورزش |
- |
- |
10 |
0/1 |
تأیید |
|
افزایش نرخ ارز |
- |
- |
10 |
0/1 |
تأیید |
|
کمبود سرانه ورزشی |
- |
1 |
9 |
8/0 |
تأیید |
|
تکمیل نشدن پروژههای عمرانی ورزشی |
- |
1 |
9 |
8/0 |
تأیید |
|
توجه مضاعف به ورزش فوتبال |
- |
- |
10 |
0/1 |
تأیید |
|
بیتوجهی و تبعیض به ورزش زنان |
- |
1 |
9 |
8/0 |
تأیید |
|
عدم سرمایهگذاری اسپانسرها |
- |
- |
10 |
0/1 |
تأیید |
|
مهاجرت ورزشکاران |
- |
1 |
9 |
8/0 |
تأیید |
|
کمبود منابع مالی |
- |
- |
10 |
0/1 |
تأیید |
|
برخورد سیاسی کشورهای غربی |
1 |
- |
9 |
8/0 |
تأیید |
|
حضور دلالان در ورزش |
- |
- |
10 |
0/1 |
تأیید |
|
فساد مالی |
- |
- |
10 |
0/1 |
تأیید |
|
پوشش اسلامی زنان ورزشکار |
- |
1 |
9 |
8/0 |
تأیید |
|
تأکید بر برنامهریزی کوتاه مدت و میان مدت |
- |
- |
10 |
0/1 |
تأیید |
|
عدم رویارویی ورزشکاران ایرانی و رژیم اشغالگر |
1 |
- |
9 |
8/0 |
تأیید |
|
تخصیص نادرست بودجه |
- |
- |
10 |
0/1 |
تأیید |
|
بحران دانش فنی |
- |
- |
10 |
0/1 |
تأیید |
|
ورزش دولتی |
- |
1 |
9 |
8/0 |
تأیید |
|
ضعف مدیریت |
- |
- |
10 |
0/1 |
تأیید |
|
مشکلات مالیانی در ورزش |
- |
- |
10 |
0/1 |
تأیید |
|
حاکم بودن نگاه نتیجهگرا در ورزش |
1 |
- |
9 |
8/0 |
تأیید |
|
حضور سیاسیون و نظامیها در رأس ورزش |
- |
1 |
9 |
8/0 |
تأیید |
|
نبود عدالت ورزشی |
- |
1 |
9 |
8/0 |
تأیید |
|
نبود زیرساختها |
- |
- |
10 |
0/1 |
تأیید |
|
عدم شفافسازی |
- |
1 |
9 |
8/0 |
تأیید |
همچنین برای محاسبه پایایی ابزار اندازهگیری از روش تنصیف (دو نیمه کردن) استفاده شد. مطابق با نتایج این روش، آزمون به دو نیمه 13 سؤالی تقسیم شد و همبستگی میان نمرات دو تست برابر با 823/0=r بود. در نتیجه پس از قرار دادن این عدد در فرمول اسپیرمن- براون قابلیت اعتماد کل آزمون تأیید گردید:
1 + 823/0/ (2 ˟ 823/0) = ضریب قابلیت اعتماد کل آزمون= 902/0
سرانجام در این تحقیق جهت تجزیه و تحلیل دادهها از روش آیندهپژوهی تحلیل ساختاری استفاده شد. گفتنی است این تحلیل با کمک نرمافزار MICMAC انجام شد.
یافتههای پژوهش
نتایج تحلیل بر اساس محاسبه دو دور چرخش آماری دادهها در ماتریس 26*26 محاسبه شد. بر این اساس، از مجموع 566 رابطه تاثیرگذاری و تاثیرپذیری ارزیابیشده، 110 رابطه دارای ارزش صفر (بدون تاثیر)، 252 رابطه دارای ارزش 1 (تاثیر کم)، 264 رابطه دارای ارزش 2 (اثرگذاری متوسط) و 50 رابطه دارای ارزش 3 (اثرگذاری شدید) بوده است. ضریب پرشدگی ماتریس برابر 94/85 درصد است که از تأثیر نسبتا زیاد و پراکنده عوامل حکایت میکند.
پس از آن مجموع اعداف ردیفها و ستونها در ماتریس مربوطه جهت ارزیابی روابط محاسبه شد (جدول 3).
جدول 3: مجموع سطرها و ستونهای ماتریس تحلیل آثار متقاطع
|
ردیف |
متغیر |
مجموع اعداد ردیفها |
مجموع اعداد ستونها |
|
1 |
محدودیت حضور زنان در ورزشگاهها |
37 |
39 |
|
2 |
دخالت سیاسیون در مسائل فنی ورزش |
31 |
47 |
|
3 |
افزایش نرخ ارز |
35 |
39 |
|
4 |
کمبود سرانه ورزشی |
35 |
40 |
|
5 |
تکمیل نشدن پروژههای عمرانی ورزشی |
44 |
36 |
|
6 |
توجه مضاعف به ورزش فوتبال |
33 |
39 |
|
7 |
بیتوجهی و تبعیض به ورزش زنان |
34 |
43 |
|
8 |
عدم سرمایهگذاری اسپانسرها |
33 |
31 |
|
9 |
مهاجرت ورزشکاران |
41 |
41 |
|
10 |
کمبود منابع مالی |
36 |
36 |
|
11 |
برخورد سیاسی کشورهای غربی |
41 |
38 |
|
12 |
حضور دلالان در ورزش |
28 |
35 |
|
13 |
فساد مالی |
32 |
28 |
|
14 |
پوشش اسلامی زنان ورزشکار |
33 |
39 |
|
15 |
تأکید بر برنامهریزی کوتاه مدت و میان مدت |
32 |
39 |
|
16 |
عدم رویارویی ورزشکاران ایرانی و رژیم اشغالگر |
39 |
38 |
|
17 |
تخصیص نادرست بودجه |
26 |
29 |
|
18 |
بحران دانش فنی |
33 |
34 |
|
19 |
ورزش دولتی |
35 |
35 |
|
20 |
ضعف مدیریت |
40 |
29 |
|
21 |
مشکلات مالیانی در ورزش |
34 |
34 |
|
22 |
حاکم بودن نگاه نتیجهگرا در ورزش |
43 |
31 |
|
23 |
حضور سیاسیون و نظامیها در رأس ورزش |
39 |
39 |
|
24 |
نبود عدالت ورزشی |
36 |
28 |
|
25 |
نبود زیرساختها |
39 |
35 |
|
26 |
عدم شفافسازی |
41 |
28 |
|
مجموع |
930 |
930 |
|
بر اساس مواردی که پیشتر اشاره شد، میتوان نوع و وضعیت هر یک از متغیرهای اصلی را با توجه به موقعیت آنها در ماتریس تاثیرات مستقیم با عنوان نقشه تاثیرگذاری/تاثیرپذیری مستقیم، به شرح شکل 1 تشخیص داد.
شکل 1: نقشه تأثیرات مستقیم عوامل اثرگذار
در تحلیل نقشه تاثیرگذاری و تاثیرپذیری مستقیم عوامل مؤثر بر سیستم مشخص میشود که کدام دسته از عوامل دارای تاثیرگذاری زیاد و تاثیرپذیری زیاد است (5 عامل در بخش شمال شرقی نقشه- مهاجرت ورزشکاران، برخورد سیاسی کشورهای غربی، حضور سیاسیون و نظامیها در راس ورزش، محدودیت حضور زنان در ورزشگاهها، عدم رویارویی ورزشکاران ایرانی و رژیم اشغالگر)، کدام یک از عوامل دارای تاثیرگذاری زیاد و تاثیرپذیری کمتر هستند (5 عامل در بخش شمالی غربی ماتریس تاثیرات- عدم‌شفافسازی، ضعف مدیریتی، نبود عدالت ورزشی، حاکم بودن نگاه نتیجهگرا در ورزش، نبود زیرساختها، تکمیل‌نشدن پروژههای عمرانی ورزشی)، کدام عوامل دارای تاثیرگذاری و تاثیرپذیری نسبی یا متوسط هستند (در حول و حوش مرکز ماتریس تاثیرات- ورزش دولتی، کمبود منابع مالی، افزایش نرخ ارز، کمبود سرانه ورزشی)، کدام عوامل دارای تاثیرپذیری زیاد و تاثیرگذاری کم یا متوسط هستند (5 عامل در بخش جنوب شرقی ماتریس- بیتوجهی و تبعیض به ورزش زنان، پوشش اسلامی زنان ورزشکار، تأکید بر برنامهریزی کوتاه‌مدت و میان‌مدت، توجه مضاعف به ورزش فوتبال، دخالت سیاسیون در مسائل فنی ورزش) و در نهایت، کدام عوامل نسبت به سایر مولفههای کلیدی شناسایی‌شده دارای تاثیرگذاری و تاثیرپذیری نسبتا کمتری هستند (6 عامل در بخش جنوب غربی ماتریس تاثیرات- عدم سرمایهگذاری حامیان مالی، فساد مالی، بحران دانش فنی، مشکلات مالیاتی در ورزش، حضور دلالان در ورزش، تخصیص نادرست بودجه). هر یک از عوامل یادشده در ادامه این پژوهش به تفصیل تشریح خواهد شد.
یادآوری میشود با توجه به وروودیهای سیستم، نقشه تاثیرات غیرمستقیم و بالقوه میان عوامل، به دلیل ثبات نسبی دادهها، تا حدود زیادی مشابه نقشه تاثیرات مستقیم گزارش شده است. اما شدت تاثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم میان متغیرها، دارای خروجیهای متفاوتی است. همچنین، جدول تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم اثرگذاریها و اثرپذیریها، به شرح جدول زیر ترسیم شده است:
جدول 4: اولویتبندی عوامل مؤثر بر حسب اثرگذاری/پذیری مستقیم
|
رتبه |
مؤلفه |
امتیاز تأثیرگذاری مستقیم |
مؤلفه |
امتیاز تأثیرپذیری مستقیم |
|
1 |
تکمیل نشدن پروژههای عمرانی ورزشی |
473 |
دخالت سیاسیون در مسائل فنی ورزش |
505 |
|
2 |
حاکم بودن نگاه نتیجهگرا در ورزش |
462 |
بیتوجهی و تبعیض به ورزش زنان |
462 |
|
3 |
مهاجرت ورزشکاران |
440 |
مهاجرت ورزشکاران |
440 |
|
4 |
برخورد سیاسی کشورهای غربی |
440 |
کمبود سرانه ورزشی |
430 |
|
5 |
عدم شفافسازی |
440 |
محدودیت حضور زنان در ورزشگاهها |
419 |
|
6 |
ضعف مدیریت |
430 |
افزایش نرخ ارز |
419 |
|
7 |
عدم رویارویی ورزشکاران ایرانی و رژیم اشغالگر |
419 |
توجه مضاعف به ورزش فوتبال |
419 |
|
8 |
حضور سیاسیون و نظامیها در رأس ورزش |
419 |
پوشش اسلامی زنان ورزشکار |
419 |
|
9 |
نبود زیرساختها |
419 |
تأکید بر برنامهریزی کوتاه‌مدت و میان‌مدت |
419 |
|
10 |
محدودیت حضور زنان در ورزشگاهها |
397 |
حضور سیاسیون و نظامیها در رأس ورزش |
419 |
|
11 |
کمبود منابع مالی |
387 |
برخورد سیاسی کشورهای غربی |
408 |
|
12 |
نبود عدالت ورزشی |
387 |
عدم رویارویی ورزشکاران ایرانی و رژیم اشغالگر |
408 |
|
13 |
افزایش نرخ ارز |
376 |
تکمیل نشدن پروژههای عمرانی ورزشی |
387 |
|
14 |
کمبود سرانه ورزشی |
376 |
کمبود منابع مالی |
387 |
|
15 |
ورزش دولتی |
376 |
حضور دلالان در ورزش |
376 |
|
16 |
بیتوجهی و تبعیض به ورزش زنان |
365 |
ورزش دولتی |
376 |
|
17 |
مشکلات مالیانی در ورزش |
365 |
نبود زیرساختها |
376 |
|
18 |
توجه مضاعف به ورزش فوتبال |
354 |
بحران دانش فنی |
365 |
|
19 |
عدم سرمایهگذاری حامیان مالی |
354 |
مشکلات مالیانی در ورزش |
365 |
|
20 |
پوشش اسلامی زنان ورزشکار |
354 |
عدم سرمایهگذاری حامیان مالی |
333 |
|
21 |
بحران دانش فنی |
354 |
حاکم بودن نگاه نتیجهگرا در ورزش |
333 |
|
22 |
فساد مالی |
344 |
تخصیص نادرست بودجه |
311 |
|
23 |
تأکید بر برنامهریزی کوتاه‌مدت و میان‌مدت |
344 |
ضعف مدیریت |
311 |
|
24 |
دخالت سیاسیون در مسائل فنی ورزش |
333 |
فساد مالی |
301 |
|
25 |
حضور دلالان در ورزش |
301 |
نبود عدالت ورزشی |
301 |
|
26 |
تخصیص نادرست بودجه |
279 |
عدم شفافسازی |
301 |
در ادامه جدول تاثیرات غیر مستقیم اثرگذاریها و اثرپذیریها، به شرح جدول 5، برای هر یک از عوامل ارائه شده است:
جدول 5: اولویتبندی مؤلفههای کلیدی بر حسب اثرگذاری/پذیری غیرمستقیم
|
رتبه |
مؤلفه |
امتیاز تأثیرگذاری غیرمستقیم |
مؤلفه |
امتیاز تأثیرپذیری غیرمستقیم |
|
1 |
تکمیل نشدن پروژههای عمرانی ورزشی |
469 |
دخالت سیاسیون در مسائل فنی ورزش |
504 |
|
2 |
حضور دلالان در ورزش |
460 |
بیتوجهی و تبعیض به ورزش زنان |
472 |
|
3 |
برخورد سیاسی کشورهای غربی |
440 |
مهاجرت ورزشکاران |
448 |
|
4 |
مهاجرت ورزشکاران |
436 |
کمبود سرانه ورزشی |
437 |
|
5 |
عدم شفافسازی |
435 |
محدودیت حضور زنان در ورزشگاهها |
428 |
|
6 |
ضعف مدیریت |
424 |
حضور سیاسیون و نظامیها در رأس ورزش |
428 |
|
7 |
عدم رویارویی ورزشکاران ایرانی و رژیم اشغالگر |
420 |
توجه مضاعف به ورزش فوتبال |
426 |
|
8 |
حضور سیاسیون و نظامیها در رأس ورزش |
416 |
پوشش اسلامی زنان ورزشکار |
412 |
|
9 |
نبود زیرساختها |
404 |
تأکید بر برنامهریزی کوتاه‌مدت و میان مدت |
411 |
|
10 |
محدودیت حضور زنان در ورزشگاهها |
393 |
عدم رویارویی ورزشکاران ایرانی و رژیم اشغالگر |
411 |
|
11 |
کمبود منابع مالی |
391 |
افزایش نرخ ارز |
410 |
|
12 |
نبود عدالت ورزشی |
390 |
برخورد سیاسی کشورهای غربی |
400 |
|
13 |
افزایش نرخ ارز |
380 |
کمبود منابع مالی |
381 |
|
14 |
کمبود سرانه ورزشی |
374 |
حضور دلالان در ورزش |
381 |
|
15 |
ورزش دولتی |
374 |
نبود زیرساختها |
377 |
|
16 |
مشکلات مالیانی در ورزش |
371 |
تکمیل نشدن پروژههای عمرانی ورزشی |
376 |
|
17 |
پوشش اسلامی زنان ورزشکار |
365 |
ورزش دولتی |
373 |
|
18 |
بیتوجهی و تبعیض به ورزش زنان |
360 |
بحران دانش فنی |
367 |
|
19 |
عدم سرمایهگذاری حامیان مالی |
358 |
مشکلات مالیانی در ورزش |
350 |
|
20 |
بحران دانش فنی |
355 |
عدم‌سرمایهگذاری حامیان مالی |
335 |
|
21 |
توجه مضاعف به ورزش فوتبال |
354 |
حاکم بودن نگاه نتیجهگرا در ورزش |
327 |
|
22 |
فساد مالی |
350 |
ضعف مدیریت |
316 |
|
23 |
تأکید بر برنامهریزی کوتاه‌مدت و میان مدت |
347 |
نبود عدالت ورزشی |
307 |
|
24 |
دخالت سیاسیون در مسائل فنی ورزش |
338 |
عدم‌شفافسازی |
305 |
|
25 |
حاکم بودن نگاه نتیجهگرا در ورزش |
306 |
تخصیص نادرست بودجه |
304 |
|
26 |
حاکم بودن نگاه نتیجهگرا در ورزش |
279 |
فساد مالی |
302 |
پس از مروری بر یافتههای کمی موجود اولیه نرمافزار میکمک، به تحلیل نقشه ارتباط مستقیم و غیرمستقیم میان عوامل (شکل 1) بر حسب تبیین انواع عوامل شناسایی‌شده و اهمیت آنها در آینده سیستم مورد مطالعه پرداخته شد. بر اساس تحلیل عوامل شناسایی‌شده و جایگاه آنها در نقشه تاثیرگذاری/تاثیرپذیری (حاصل از نرمافزار میکمک) میتوان به درک جامعتری از نیروهای پیشران پژوهش دست یافت. در شکل 2 تاثیرات مستقیم متغیرها در سطوح 5 درصد سیستم مشخص شده است.
شکل 2: نمودار شدت ارتباط در تأثیرگذاری مستقیم عوامل (در سطح 5%)
روابط فضایی شکلگرفته نشان میدهد در پوشش 5 درصد مهمترین عامل توجه مضاعف به ورزش فوتبال و دخالت سیاسیون در مسائل ورزش در مرکزیت روابط قرار دارند. در ادامه در ماتریس تاثیرات غیرمستقیم، هر یک از شاخصها در نرمافزار به توان رسانده شده و بر این اساس، تاثیرات غیرمستقیم متغیرها در شکل 3 در سطح پوشش 5 درصد ارائه شده است.
شکل 3: نمودار شدت ارتباط در تأثیرگذاری غیرمستقیم عوامل (در سطح 5%)
روابط فضایی شکلگرفته نشان میدهد در پوشش 5 درصد مهمترین عامل دخالت سیاسیون در مسائل فنی ورزش حرفهای میباشد. با اقتباس از اطلاعاتی که در بخشهای قبل ارائه گردید در این بخش مسائل کلیدی مؤثر بر آینده ورزش حرفهای در افق 1410 انتخاب میشوند. همانگونه که در نمودار تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم میان متغیرها و روندهای کلیدی مشاهده میشود، پنج عامل مهاجرت ورزشکاران، برخورد سیاسی کشورهای غربی، حضور سیاسیون و نظامیها در راس ورزش، محدودیت حضور زنان در ورزشگاهها، روبه‌رو نشدن ورزشکاران ایرانی با ورزشکاران رژیم اشغالگر در مجموع از بیشترین تاثیرپذیری و بیشترین تاثیرگذاری برخوردار بودند که نشان دهنده این است که این عوامل در آینده در عین حال که بسیار مهم هستند دارای عدم قطعیت بالایی نیز میباشند. گفتنی است تحقق هر کدام از سناریوهای اصلی، در گرو روی دادن تغییراتی در این عوامل است. بنابراین پنج عامل یادشده در این پژوهش به عنوان نیروهای پیشران شناسایی درنظر گرفته میشوند. این نیروها، به تایید خبرگان پژوهش بهواسطه قدرت تاثیرگذاری و تاثیرپذیری بالا، از اهمیت و عدمقطعیت نسبتا زیادی در موضوع پژوهش برخوردارند و میتوانند به عنوان عدمقطعیتهای اصلی پژوهش در آینده (سناریونویسی) شناخته شوند. در نهایت اینکه هر یک از این پیشرانها، بالقوه دارای عدم‌قطعیتهایی هستند که احصا و تشریح دقیق آنها مستلزم برگزاری پنل خبرگان در گام بعدی پژوهش است.
بحث و نتیجهگیری
هدف این تحقیق، پیشنگری مسائل ایران در حوزه ورزش حرفهای با استفاده از رویکرد آیندهپژوهی در افق 1410 بود. یافتههای این تحقیق نشان داد در تبیین آینده ورزش حرفهای ایران در افق 1410 پنج عامل اصلی نقش‌آفرینی میکنند. این بازیگران شامل مهاجرت ورزشکاران، برخورد سیاسی کشورهای غربی، حضور سیاسیون و نظامیها در راس ورزش، محدودیت حضور زنان در ورزشگاهها، عدم‌رویارویی ورزشکاران ایرانی و رژیم اشغالگر است. این یافته نزدیک به نتایج مطالعات جوادیپور و همکاران (1398)، واندرمشوان و همکاران (2018)، ادیبروشن و همکاران (1396) و مارتون (2017) است. دلیل اینکه این متغیرها بهعنوان عوامل دووجهی در موضوع پژوهش شناخته شدند این بود که که هم دارای تاثیرگذاری زیاد و هم دارای تاثیرپذیری زیاد بودند. این عوامل حوالی خط قطری ماتریس در ناحیه بالا و سمت راست ماتریس تاثیرات قرار میگیرند. طبیعت این عوامل با ناپایداری آمیخته است و هر عمل و تغییری بر روی آنها، واکنش و تغییر بر دیگر شاخصها را به دنبال خواهد داشت و میتواند موضوع کنش و واکنش سیاستگذاران باشند و وضعیت آنها در طراحی برنامهها و اقدامها به طور ویژه لحاظ گردد. بنابراین از این متغیرها گاهی به عنوان عوامل هدف و یا «عوامل ریسک» یاد میشود، چراکه آنها به دلیل تاثیرپذیری و عدمقطعیت بالاتر (در مقایسه با عوامل تاثیرگذار و تاثیرپذیر)، هدف مناسبتری برای تمرکز اقدامات و برنامهها به شمار میروند.
همچنین دلیل اینکه مهاجرت ورزشکاران یکی از مهمترین مسائل پیشروی ورزش حرفهای ایران در افق 1410 گزارش شد این است که طی سالهای گذشته مشاهده میشود ورزشکاران بیشماری از کشور به مقصد مهاجرت به کشورهای دیگر کشور را ترک میکنند. در برخی از موارد مشاهده میشود ورزشکاران نخبه بیشتر مسیر مهاجرت را پیش میگیرند. شاید به این دلیل که نیازها و خواستههای آن در کشور برآورده نمیشود و فکر میکنند با مهاجرت مسیر ورزشی آنها موفقتر خواهد بود که به نظر میرسد چنین نبوده است، چرا که مشاهده میشود با مهاجرت ورزشکاران به خارج از کشور، سطح فنی آنها به شدت افت پیدا میکند و این موضوع تابع متغیرها و پیشنیازهای مختلفی است که در کشور مقصد مسلماً آن را نداشتند- علیرغم آن این افراد اصرار به مهاجرت دارند و پیشبینی میشود این مسئله در بلندمدت نیز کماکان روند افزایشی داشته باشد. تبیین دیگر اینکه براساس «نظریه کشش مقصد دافعه مبدا»[13] افراد به مقاصدی جذب میشوند که آنها را شبیه به خود می‌دانند و از مقاصدی که آنها را غیرمشابه با خود می‌دانند فرار میکنند، بهنظر میرسد برای ورزشکاران ایرانی که قصد مهاجرت دارند کشورهای مقصد دارای کشش و ایران دافعه است (ودادهیر و اشراقی، 2023).
همچنین دلیل اینکه برخورد سیاسی کشورهای غربی یکی از مهمترین مسائل پیشروی ورزش حرفهای ایران تشخیص داده شد این است که کشورهای غربی به علت تحریمهای ظالمانهای که علیه ایران اعمال کردهاند درصدد هستند از جوانب مختلف کشور را تحت فشار قرار دهند تا خواستههای آن را بپذیرند و این مسئله به ورزش نیز کشیده شده است و مشاهده میشود در اغلب موارد ویزای ورزشکاران ایرانی به موقع صادر نمیشود و یا اصلا صادر نمیشود. به نظر میرسد این روند با اعمال تحریمهای آمریکا و در صورتی که برجام احیا نشود، روند افزایشی به خود بگیرد.
دلیل اینکه حضور سیاسیون و نظامیها در راس ورزش یکی از مهمترین مسائل پیشروی ورزش حرفهای ایران تشخیص داده شد این است که حضور سیاسیون و افراد غیرمرتبط با ورزش طی سالهای گذشته به شدت روند افزایشی پیدا کرده است و از آنجائی که این افراد تخصص مقتضی را ندارند، همواره ورزش را به سمت بیراهه سوق دادهاند و به نوعی از ورزش استفاده سیاسی کردهاند (دوستی و همکاران، 1400). از آنجایی که ورزش در ایران بهعنوان یک پدیده سیاسی قلمداد میشود، به نظر میرسد در افق 1410 این مهم شدت و حدت بیشتری پیدا کند که چندان مناسب نیست. به اعتقاد دوستی و همکاران (1400) دلیل اینکه سیاستمداران در ورزش دخالت میکنند این است که میخواهند ارزشها و ایدههای سیاسی خاصی را در بین شهروندان ترویج دهند. این موضوع هم پیامد منفی و هم پیامد مثبت دارد. پیامدهای منفی آن شامل فاصله‌گرفتن ورزش با روشهای نوین علمی، تبدیل شدن محیط ورزش به تاختوتاز احزاب سیاسی، هرج و مرج در ورزش، ایجاد تنش و حاشیهسازی در ورزش، نتایج ضعیف در ورزش، پسرفت ورزش در سطوح قهرمانی و همگانی است. در مقابل پیامدهای مثبت شامل جذب حامیان مالی، توسعه زیرساختها و تأثیر مثبت بر رسانههای ورزشی است.
دلیل اینکه محدودیت حضور زنان در ورزشگاهها یکی از مهمترین مسائل پیشروی ورزش حرفهای ایران تشخیص داده شد این است که طی سالهای گذشته همواره بحث حضور بانوان در ورزشگاهها مطرح بوده است و دولت و دستاندرکاران ورزش طرحی را برای برون‌رفت از این وضعیت به‌صورت علمی و عملی ارائه نکردهاند. از طرفی مشاهده میشود سازمانهای بینالمللی و در راس آن فدراسیونهای ورزشی همواره ایران را در این زمینه محکوم کرده و خواستار حضور بانوان در اماکن ورزشی هستند و به نظر میرسد با در نظر گرفتن این هشدارها و بدون توجه به خواستههای بانوان این مهم در آینده بیشتر برای ورزش مسئلهساز شود. براساس نظریه محافظه‌کاری فرهنگی و اجتماعی[14] محدودیت حضور زنان در ورزشگاهها به دلیل تأثیرات فرهنگی و اجتماعی است که در جامعه وجود دارد. این تأثیرات ممکن است شامل اعتقادات و سنت‌های محافظه‌کارانه، تفسیر‌های دینی، نگرش‌های جنسیتی نابرابر و تفاوت‌های فرهنگی باشد. پیروان این نظریه معتقد هستند که محدودیت حضور زنان در ورزشگاهها ممکن است به عنوان یک ابزار برای حفظ نظم اجتماعی و حفظ نقش تقسیم کار جنسیتی استفاده شود. در این حالت، حضور زنان در فضاهای عمومی مانند ورزشگاهها به عنوان تهدیدی برای نظم اجتماعی در نظر گرفته میشود و محدودیتهایی برای جلوگیری از این حضور اعمال می‌گردد (یولماز و آلپر[15]، 2019).
سرانجام دلیل اینکه روبه‌رو نشدن ورزشکاران ایرانی و رژیم اشغالگر یکی از مهمترین مسائل پیشروی ورزش حرفهای ایران تشخیص داده شد این است که جمهوری اسلامی ایران از اساس با رژیم اشغالگر مخالف است و این مخالفت سبب شده کشمکشهای فراوانی در عرصه ورزش بین این دو به وجود بیایید. چون دیپلماسی در بحث ورزش نقش پررنگی دارد و رژیم اشغالگر در رایزانی نسبت به دولت‌مردان ایرانی بهتر عمل کرده است و توانسته اند با عادی سازی روابط خود با کشورهای عربی نبض ورزش را در دست بگیرند به نظر میرسد این کشمکش و نزاع در آینده پررنگ تر شود، چرا که ورزشکاران ایرانی و ورزش ایران و در راس ان حاکمیت ایران مسابقه با ورزشکاران رژیم اشغالگر را مجاز نمیداند و این مسئله خود زمینه ساز چالشهای پیشتر است.
همچنین یافته ها نشان داد عامل های عدم‌شفاف سازی، ضعف مدیریتی، نبود عدالت ورزشی، حاکم بودن نگاه نتیجه گرا در ورزش، نبود زیرساختها، تکمیل نشدن پروژه های عمرانی ورزشی با قرار گرفتن در ربع بالا و سمت چپ نقشه اثرگذاری/ اثرپذیری مستقیم متغیرها به طور مشخص عوامل اثرگذار این پژوهش (دارای اثرگذاری زیاد و اثرپذیری کم) هستند. در واقع این عوامل، بیشترین تاثیرگذاری را در سیستم دارند و بهعنوان «بحرانیترین» شاخصها، وضعیت سیستم و تغییرات آن وابسته به آنهاست و توسط سیستم چندان قابل کنترل نیستند، چرا که تأثیرپذیری آنها در موضوع پژوهش نسبتاً کم است و تغییر آنها وابسته به تغییر در عوامل بسیار دیگر است. در مجموع، این عوامل باید به عنوان نیروی کلیدی محیطی موثر بر فعالیتها و تعاملات آینده ورزش شناخته شوند و همواره شرایط آنها را برای تنظیم سیاستها و برنامهها رصد گردد. تغییر در این عوامل میتواند منجر به تغییرات در سایر مولفههای موضوع پژوهش شود.
علاوه بر این، براساس نقشه تاثیرگذاری/ تاثیرپذیری عوامل، عوامل ورزش دولتی، کمبود منابع مالی، افزایش نرخ ارز، کمبود سرانه ورزشی در زمره عوامل تنظیم‌کننده در این پژوهش بودند. عوامل تنظیم کننده اگرچه به نسبت متغیرهای دو وجهی (هدف یا ریسک) از درجه تاثیر محدودتری در شکلدهی به تعاملات آینده برخوردارند، اما در عین حال عواملی با اهمیت اند و لازم است در طراحی و توسعه سناریوهای آینده موردتوجه قرار گیرند. از این رو باید نقش این عوامل را نیز در طراحی برنامه های آینده در نظر داشت.
همچنین پنج متغیر بیتوجهی و تبعیض به ورزش زنان، پوشش اسلامی زنان ورزشکار، تأکید بر برنامهریزی کوتاه‌مدت و میان‌مدت، توجه مضاعف به ورزش فوتبال، دخالت سیاسیون در مسائل فنی ورزش با قرار گرفتن در قسمت پایین و سمت راست ماتریس، بهطور مشخص به عنوان شاخص تاثیرپذیر در این تحلیل شناسایی شده است. عوامل تاثیرپذیر، نسبت به تکامل سایر عوامل تاثیرگذار و دووجهی بسیار حساس هستند. به عبارت دیگر، این عوامل برای برنامه ریزان و سیاستگذاران در حوزه ورزش بسیار مهم هستند، چراکه عواملی هستند که قابلیت تاثیرپذیری بالاتری دارند و از طریق هماهنگی و اثرگذاری بر آنها میتوان برای تحقق توسعه، تلاش و برنامه ریزی کرد. از این جهت، این عوامل در اصطلاح یک شاخص خروجی برای سیستم به شمار میرود.
سرانجام مشخص گردید شش متغیر عدم سرمایه گذاری حامیان مالی، فساد مالی، بحران دانش فنی، مشکلات مالیاتی در ورزش، حضور دلالان در ورزش، تخصیص نادرست بودجه در این پژوهش نسبت به عوامل دیگر دارای تاثیرگذاری و تاثیرپذیری کمتری شناخته شدند و به عنوان عوامل مستقل در تحلیل ارائه شدهاند. این بدان معناست که این شاخص براساس داده های وارد شده (مبتنی بر دیدگاه خبرگان)، نسبت به شاخصهای دیگر سیستم، اثرگذاری/پذیری کمتری دارند. لازم به تصریح است که همه 26 عامل شناسایی‌شده همانگونه که در مرحله قبل دیدیم، در میان مجموعه عوامل موثر، به عنوان مهمترین و موثرترین عوامل شناسایی شدهاند و طبیعتاً همه آنها با درجات اهمیت مختلف باید در تدوین سناریوهای آینده لحاظ گردند. با این حال، پنج عامل مستقل شناسایی‌شده در نقشه تاثیرگذاری/تاثیرپذیری (حاصل از نرمافزار میکمک) به نسبت سایر عوامل از وزن کمتری برخوردارند. براین اساس، به مدیران و مسئولان ورزش کشور در سطح ستادی پیشنهاد میشود با ارائه تسهیلات لازم به ورزشکاران، فراهم کردن امکانات تمرینی و درک و برآورد نیازها و خواستههای آن روند مهاجرت ورزشکاران را متوقف سازند. به مدیران و مسئولان ورزش کشور پیشنهاد میشود با فعالسازی ظرفیتهای دیپلماسی و تقویت دیپلماسی از طریق ورزش برخورد سیاسی کشورهای غربی را مرتفع سازند. به دولت مردان و هیئت رئیسه دولت و همچنین مجلس شورای اسلامی پیشنهاد میشود قانونی را وضع کنند که از سیاسیون و نظامی ها تنها در زمینه تخصصی خودشان استفاده شود. از آنجا که محدودیت حضور زنان در ورزشگاهها جزو یکی از مسائل پیشرو ورزش ایران در افق 1410 میباشد، به به مدیران و مسئولان فرهنگی ورزش کشور پیشنهاد میشود در راستای حل مشکل محدودیت حضور زنان در ورزشگاهها با نهادهای مذهبی و اجرایی رایزانیهای لازم را انجام دهند و با فراهم‌سازی امکان لازم برای حضور زنان زمینه حضور آنها را در اماکن ورزشی فراهم سازند. همچنین به مدیران و مسئولان ستادی ورزش و همچنین دولت مردان پیشنهاد میشود با تشکیل اجماع های بین المللی و استفاده از دیپلماسی ورزشی مسئله عدم رویارویی ورزشکاران ایرانی و رژیم اشغالگر را مرتفع سازند.
البته این پژوهش در مسیر انجام با محدودیتهایی نیز رو به رو بود؛ چنان که در این تحقیق جهت شناسایی مسائل پیشروی ورزش حرفه ای در آینده فقط از نظر صاحب نظران استفاده شد و در آن دیدگاه تمامی ذینفعان حوزه ورزش در نظر گرفته نشد. بازه زمانی مورد نظر در این تحقیق افق 1410 انتخاب شد. لذا نمیتوان نتایج این تحقیق را به افق های دورتر تعمیم داد. براین اساس به پژوهشگران آینده پیشنهاد میشود در تبیین آینده ورزش حرفه ای افقهای دورتر را مدنظر قرار دهند.
منابع
- بدری آذرین، یعقوب. (1399). «تبیین و مدل آیندهنگاری کسب و کار لیگ حرفهای فوتبال ایران». رساله دکتری، مدیریت ورزشی، دانشکده تربیتبدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تبریز.
- تابش، سعید؛ شهریاری، ناصر و نظری، رسول. (1400). «شناسایی عوامل کلیدی و راهبردی تعالیساز آینده مطلوب ورزش همگانی ایران». پژوهش در ورزش تربیتی. دوره 9، شماره 23، صص 267-294.
- تقیلو، علی اکبر؛ سلطانی، ناصر و آفتاب، احمد. (1395). «پیشرانهای توسعه روستاهای ایران». برنامهریزی و آمایش فضا. دوره 20، شماره 4، صص 1-28.
- جعفری، الهام؛ شریفیفر، فریده و علم، شهرام. (1398). «نقش‌آفرینی زنان در مدیریت ورزش کشور با رویکرد آیندهپژوهی». مطالعات مدیریت ورزشی. دوره 11، شماره 58، صص 17-38.
- جوادیپور، محمد؛ اتقیا، ناهید؛ رهبری، سمیه و طایفی، حلیمه. (1398). «بررسی عوامل مؤثر بر فرایند سیاستگذاری نظام ورزش همگانی ایران». مدیریت و توسعه ورزش. شماره 17، صص 119-138.
- دوستی، مرتضی؛ گودرزی، محمود و اسدی، حسن. (1400). «تبیین و تحلیل علل و پیامدهای ورود سیاسیون به ورزش ایران». مدیریت ورزشی. دوره 13، شماره 1، صص 15-34.
- راسخ، نازنین؛ سجادی، سید احمد؛ رضوی، سید محمد حسین و دوستی، مرتضی. (1397). «تحلیل ساختار ورزش تربیتی ایران». پژوهش در ورزش تربیتی. شماره 14، صص 17-44.
- شهولی کوهشوری، جوا؛ عسکری، احمدرضا؛ نظری، رسول و نقش، امیررضا. (1401). «آیندهپژوهی در آموزش عالی: طراحی راهرویِ راهبردی ورزش دانشگاهی ایران با رویکرد میان‌رشته‌ای». فصل‌نامه مطالعات میان رشتهای در علوم انسانی. دوره 14، شماره 3، صص 151-193.
- شهولی کوهشوری، جواد؛ عسکری، احمدرضا؛ نظری، رسول و نقش، امیررضا. (1399). «تدوین راهبردهای ورزش تربیتی ایران مبتنی بر سناریو». پژوهش در ورزش تربیتی. دوره 8، شماره 21، صص 223-250.
- صداقتیفر، نیما. (1399). «آیندهنگاری توسعه ورزش والیبال استان قزون (سناریوهای راهبردی)». پایاننامه کارشناسیارشد، مدیریت رویدادهای ورزشی، دانشکده تربیتبدنی، دانشگاه صنعتی شاهرود.
- فرخشاهینیا، رضا. (1400). «ظرفیتسازی در ورزش کشور بر پایه آیندهنگاری راهبردی در افق 1415 هجری شمسی». رساله دکتری، مدیریت ورزشی گرایش مدیریت راهبردی، دانشکده تربیتبدنی و علوم ورزشی، دانشگاه علامه طباطبائی.
- نصری، قاسم. (1393). «نقش ورزش، تحرک و آمادگی جسمانی در ارتقای توان رزمی کارکنان ناجا (مطالعه موردی: کارکنان کلانتریها، پاسگاهها و یگان امداد فرماندهی انتظامی استان قم)». فصل‌نامه دانش انتظامی. سال 1، شماره 3، صص 64-92.
- نظری، رسول؛ سهرابی، زهرا و محرمزاده، مهرداد. (1400). «سناریوهای راهبردی باشگاه فرهنگی ورزشی». مطالعات مدیریت راهبردی. شماره 47، صص 301-319.
- نظری، رسول و شهولی، جواد. (1401). «سناریوهای راهبردی آموزش ورزش سلامتمحور ایران». نشریه مدیریت ورزشی. دوره 14، شماره 1، صص 151-172.
- Ding, D., Lawson, K. D., Kolbe-Alexander, T. L., Finkelstein, E. A., Katzmarzyk, P. T., Van Mechelen, W., ... & Lancet Physical Activity Series 2 Executive Committee. (2016). “The economic burden of physical inactivity: a global analysis of major non-communicable diseases”.The Lancet, 388(10051), 1311-1324.
- Gabnai, Z., Müller, A., Bács, Z., & Bácsné, B. É. (2019). “The economic burden of physical inactivity at national level”.Health Development Journal, 60(1), 20-30.
- Morton, S. (2017). “Using qualitative methodology to better understand why females experience barriers to regular participation in adventure sport in Scotland”.Sport in Society, 1-16.
- Müller, A., Bendíková, E., Herpainé Lakó, J., Bácsné Bába, É., Łubkowska, W., & Mroczek, B. (2019). “Survey of regular physical activity and socioeconomic status in Hungarian preschool children”.Family Medicine & Primary Care Review, (3), 237-242.
- Seligman, M. E., & Tierney, J. (2017). We aren’t built to live in the moment.The New York Times
- Sutula, V. (2018). “General Definition of the Concept “Sports”.Journal of Physical Fitness, Medicine & Treatment in Sport, 4(4), 1-2.
- Thithathan, S. (2022). “The effective improvement of professional sports association key performance index to promote economy and society development thailand policy 4.0”. International journal of early childhood special education (INT-JECSE), 14(1), 2260-2262.
- Tiedemann, C. (2007). “Sport and Art (s), a Conceptual Discussion and Proposition”. CESH-Congress in Lorient, 20(9), 1-11.
- Vandermeerschen, H., Meganck, J., Seghers, J., Vos, S., & Scheerder, J. (2017). “Sports, poverty and the role of the voluntary sector. Exploring and explaining nonprofit sports clubs’ efforts to facilitate participation of socially disadvantaged people”.VOLUNTAS: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations, 28(1), 307-334.
- Vedadhir, A., & Eshraghi, S. (2023). “Attitude toward migrate abroad in Iranian medical community: a qualitative study”.Quarterly Journal of Research and Planning in Higher Education, 25(2), 23-42.
- Yilmaz, O., & Alper, S. (2019). “The link between intuitive thinking and social conservatism is stronger in WEIRD societies”. Judgment and Decision making, 14(2), 156-169.
- Zheng, J., & Mason, D. S. (2022). “New Media, Digitalization, and the Evolution of the Professional Sport Industry”. Frontiers in Sports and Active Living, 221(4); 1-13.
)