نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه کردستان

چکیده

هدف این پژوهش، طراحی مدل ظرفیت‌سازی فراغت فعال و ورزش روستایی با رویکرد توسعه پایدار بود. روش تحقیق از نوع کیفی- کمی با رویکرد اکتشافی نظام­مند (تحلیل مضمون) و رویکرد معادلات ساختاری انتخاب شد. مشارکت­ کنندگان در بخش کیفی شامل دو بخش منابع انسانی (صاحب‌نظران و مدیران عالی سطح کشور، نخبه‌های ورزشی، مسئولان استانی، شهرستانی و روستایی فعال در امر ورزش و ...) و منابع اطلاعاتی (کتاب­ها، مقالات، اسناد، رسانه­ ها، و ...) بود. مشارکت­کنندگان در بخش کیفی به تعداد قابل کفایت، به‌صورت هدفمند و بر مبنای رسیدن به اشباع نظری انتخاب شدند (19 نفر و 74 سند). و در بخش کمی جهت برآورد نمونه تحقیق در رویکرد معادلات ساختاری که به ازای هر متغیر پژوهش، مقدار تقریبی بین 5 تا 15 نفر برای نمونه تحقیق پیشنهاد می‌شود، در این تحقیق به ازای هر بعد 7 نفر به روش تصادفی- طبقه‌ای در نظر گرفته ‌شده‌اند (کل 133 نفر) که با توجه به احتمال ریزش یا عدم‌پاسخگویی، تعداد 150 پرسش‌نامه پخش شد. ابزار پژوهش شامل مصاحبه ­های اکتشافی نیمه‌ساختارمند به همراه مطالعه کتابخانه­ای نظام‌مند و پرسش‌نامه محقق‌ساخته بود. روایی ابزار براساس شایستگی علمی، اعتبار حقوقی و علمی نمونه، نظر خبرگان و توافق بین مصححان ارزیابی و تتایید گردید. جهت تحلیل یافته­ها از روش کدگذاری مفهومی چندمرحله­ای (باز، گزینشی و موضوعی) با رویکرد تحلیل سیستمی و نرم‌افزار پی ال اس استفاده شد. چارچوب مفهومی نهایی شامل 77 مؤلفه، 19 بُعد و 8 منظر شناسایی‌شده بود.
براساس یافته ­های پژوهش می­توان گفت اهتمام به توسعه پایدار از عوامل مهم و اساسی در ظرفیت‌سازی فراغت فعال و ورزش روستایی کشور می باشد. ضروری است که دولت، نهادهای شهری و روستایی، مسئولان، مدیران و رسانه‌های مختلف در جهت توسعه و رشد ورزش روستایی کشور اقدامات لازم را تدبیر کنند و در برنامه‌ها و بودجه‌بندی‌ها به این مقوله واقف باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Capacity building model of active leisure and rural sports in Iran with a sustainable development approach

نویسندگان [English]

  • Behzad Izadi
  • mohammadsiamak rezagholi

university of kurdistan

چکیده [English]

The research is to design a capacity building model for active leisure and rural sports through a sustainable development approach. The qualitative-quantitative research method was chosen with systematic exploratory approach (thematic analysis) and structural equation approach. The participants in the qualitative section included two sections of human resources (experts and top managers of the country, sports elites, provincial, city and village officials active in sports, etc.) and information sources (books, articles, documents, media, and...). The participants in the qualitative section were conducted in a sufficient number, purposefully and based on reaching theoretical saturation (19 people and 74 documents) and in the quantitative part, in order to estimate the research sample in the structural equation approach, for each research variable, an approximate value between 5 and 15 people is suggested for the research sample- in this research, 7 people are considered for each dimension in a stratified random method. Totally. 133 people that 150 questionnaires were distributed considering the possibility of dropping or non-response. The research tools included semi-structured exploratory interviews along with a systematic library study and a researcher-made questionnaire. The validity of the tool was evaluated and confirmed based on the scientific merit of the sample, the validity of the tool based on the legal and scientific validity of the sample, the opinion of experts and the agreement between the correctors. In order to analyze the findings, a multi-stage conceptual coding method (open, selective and thematic) was used with a system analysis approach and PLS software. The final conceptual framework included 77 components, 19 dimensions, and 8 perspectives.
Based on the findings, it can be said that attention to sustainable development is one of the important and fundamental factors in building the capacity of active leisure and rural sports in the country. The government, urban and rural institutions, officials, managers and various media are necessary. The development and growth of rural sports in the country should take necessary measures and be aware of this category in plans and budgets.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Active Leisure
  • Rural Sports
  • Sustainable Development
  • Infrastructure and Facilities

مدل ظرفیت­ سازی فراغت فعال و ورزش روستایی ایران با رویکرد توسعه پایدار

بهزاد ایزدی[1]

محمد سیامک رضاقلی[2]

 

10.22034/ssys.2023.2821.3050

تاریخ دریافت مقاله: 21/2/1402

                                                                                 تاریخ پذیرش مقاله: 15/5/1402

مقدمه

بخشی از چشم‌انداز سند توسعه پایدار مربوط به بخش روستایی و بومی هر کشور و ملت است که ایجاد توسعه پایدار در این مناطق حائز اهمیت ویژه‌ای است. با بالا‌بردن سطح کیفیت و امید به زندگی در روستاها شاهد کاهش مهاجرت از روستا به شهرها، افزایش تولید محصولات روستایی، افزایش سلامتی و شادابی مردم روستا، افزایش وحدت و همبستگی، کاهش اختلافات اجتماعی، حفظ محیط زیست و حفظ فرهنگ ورسوم جامعه روستایی- که نمادی از فرهنگ هر ملت است- می‌ باشیم. درک توانایی ورزش در کمک به نتایج مثبت سلامتی  جزو یکی از اصلی‌ترین توجیهات یارانه ورزش توسط مقامات دولتی و همچنین ارتقای مستمر ورزش به‌عنوان یک عامل سودمند در جامعه است (هوکسترا[3] و همکاران ، 2018 ؛ نیکلسون[4] و همکاران، 2010). مزایای پیشنهادی بهداشتی ورزش منجر به تأکید بر مشارکت در ورزش به‌عنوان یک مداخله کلیدی برای جلوگیری از بیماری‌های غیرواگیر در برنامه اقدام جهانی سازمان بهداشت جهانی  بوده است(سازمان بهداشت جهانی[5]، 2013). مشارکت ورزشی همچنین با افزایش ارتباط اجتماعی، کاهش درگیر شدن در رفتارهای پرخطر و پیامدهای بهتر بهداشت روانی ارتباط دارد (ادواردز و کاسپر، 2012). بنابراین یکی از عوامل مهم در بحث ایجاد توسعه پایدار در کشورها و به‌خصوص جوامع روستایی ایجاد محیطی سالم، پویا، شاداب و خوشحال است که با ایجاد و فراهم‌کردن زیرساخت‌های ورزشی در جوامع روستایی می‌توان به این مهم دست یافت. امروزه کمبود زیرساخت‌ها و تاسیسات ورزشی در روستاها که ارتباط مستقیمی با فعال‌سازی اوقات فراغت فعال دارد، بخش عظیمی از مشکلات را در حوزه رفاهی، سلامت و حوزه‌های اجتماعی ساکنان روستاها فراهم آورده است؛ به گونه‌ای که سبب ایجاد معضلات عدیده‌ای از جمله مهاجرت از روستا، افزایش بیماری‌های غیرواگیردار، افزایش مصرف مواد دخانیات، افزایش بزهکاری در بین نوجوانان و جوانان و گسترش ناهنجاری‌های اسکلتی= قامتی به‌ویژه در زنان شده است تا بدین صورت یکی از مهمترین موانع رشد و ایجاد توسعه پایدار در روستاها باشد. بنابراین در صورتی که از لحاظ راهبردی و هدفمند از ورزش و غنی‌سازی اوقات فراغت فعال استفاده شود سبب ارتقای سطح فعالیت بدنی و سلامت جامعه خواهد شد. (برگ[6]، وارنر و داس، 2015 ؛ ادواردز، 2015؛ ایم[7] و همکاران، 2015). ورزش و فعالیت‌های اوقات فراغت، بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی اجتماعی در همه جوامع را تشکیل می‌دهند و به‌طور پیچیده با جامعه و سیاست در ارتباط است (جاروی و همکاران، 1994: 2). تصور می‌شود که مزایای بالقوه مشارکت در ورزش برای جامعه شامل موارد زیر است: بهبود آمادگی جسمی و سلامتی؛ بهبود سلامت روان و بهزیستی روان‌شناختی؛ رشد شخصیت از طریق خودپنداره بهبود‌یافته؛ منافع اجتماعی روان‌شناختی مانند همدلی، صداقت، تحمل، همکاری، اعتماد به نفس و پیشرفت مهارت‌های اجتماعی و سرانجام  تأثیرات گسترده‌تری از قبیل افزایش هویت جامعه، انسجام اجتماعی و ادغام که همه این نتایج مطلوب را می‌توان با شرکت در برنامه‌های ورزشی هدفمند از اشکال مختلف به‌دست آورد (کالتر[8]، 2008). علاوه بر این، مشارکت در فعالیت‌های ورزشی در زمان اوقات فراغت می‌تواند در کاهش آسیب‌های اجتماعی از جمله کاهش جرم موثر باشد (هارتمن و دپرو[9]، 2006؛ کاروسو[10]، 2011 ؛ ولیز و شکیب[11]، 2012). در اواخر دهه 50 و اوایل دهه 1960، گزارش‌های آلبمارل[12] (1959) و ولفندن (1960) با صراحت ارتقای چنین دیدگاهی را شروع و به پتانسیل‌های ورزشی برای کنترل و آرام کردن رفتارهای ضد اجتماعی اشاره کردند. مفسران سیاسی به طور دوره ای ورزش را به‌عنوان نوعی نگرش برای کل مجموعه‌ای از موضوعات اجتماعی و اخلاقی ترویج می کردند (به کلینز و کی[13] ، 2014).

همچنین مطالعات نشان می‌دهد که مشارکت جوانان در فعالیت های بدنی در زمان اوقات فراغت با عملکرد تحصیلی همبستگی مثبت دارد (دوایر و همکاران ، 2001؛ وزارت آموزش و پرورش کالیفرنیا[14] ، 2002). لاوسون[15] (2005) «محیط بهداشت و ارتقای سلامت» را به‌عنوان یکی از پنج زمینه‌ای که ورزش و تربیت بدنی می‌تواند در جوامع نقش داشته باشند، پیشنهاد کرد. لاوسون اظهار داشت: «آنها ممکن است سلامت انسان را بهبود بخشند و در عین حال، ممکن است محیط‌هایی را تقویت کنند که سلامتی را ایجاد کنند»(ص.138). ایجاد مشارکت‌های معتبر و توانمند برای دستیابی به بسیاری از نتایج سلامتی از طریق ورزش در زمان فراغت بسیار مهم است)  هیلز ، واکر ، و باری[16]، 2019).

 پر کردن اوقات فراغت با تمرینات صحیح و منظم به‌عنوان بخش مهمی از وظایف روزانه فرد می‌تواند در سلامت جامعه و مسئولیت‌های اجتماعی را که مستلزم یه یک بدن سالم و با آمادگی کامل است مؤثر باشد(محمدی و نوروزی، 2018). بررسی ادبیات در مورد تأثیر برنامه‌های ورزشی در اوقات فراغت نشان‌دهنده اثرات مثبت آن است، ورزش بر کاهش استرس و اضطراب تاثیرگزار است و نتایج آنالیز این محققان نشان می‌دهد که ورزش منظم می‌تواند مشکلات افراد مانند استرس، اضطراب و پرخاشگری را کاهش دهد (هرینگ و همکاران[17]، 2017 و 2016).

مونز و همکاران (2006) دریافتند که حضور در اردوگاه‌های ورزشی باعث بهبود قابل‌توجهی درک وضعیت سلامتی کودکان از جمله: خودپنداری از عملکرد جسمی، نقش عملکرد بدنی، سلامت عمومی و سلامت روان می‌شود. تعداد امکانات تفریحی با سطح ورزش بدنی ارتباط مثبت دارد (هیلسدون، پانتر، فاستر و جونز ، 2007). تحقیقات نشان داده است که علاقه به روابط بین تفرجگاه‌های تفریحی و سلامتی بیشتر می‌شود (جوآسارت-مارچلی، 2010). پژوهش‌ها نشان می‌دهد که فعالیت تفریحی بدنی مناسب در قالب اوقات فراغت می‌تواند در بهبود طیف گسترده‌ای از آمادگی عمومی و سلامت عمومی نقش داشته باشد. در بهترین حالت، ادبیات موجود صریحاً محیط تفریحی جامعه را به‌عنوان یک رویکرد اساسی برای سلامت جسمی قرار داده است (برک و کوتس، 2013). در سال 2012 ، یک گروه کار مشترک با دولت‌های فدرال، استانی و سرزمینی کانادا سیاست ورزش کانادا را منتشر کرد که بر تسهیل مشارکت اجتماعی، تعامل و انسجام از طریق ورزش تأکید می‌کند (مرکز منابع اطلاعاتی ورزشی[18]،  (SIRC, 2012a)). بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها از جمله کمیته بین‌المللی المپیک و دفتر ورزش و توسعه سازمان ملل متحد، ورزش را در ارتقای آموزش، فرهنگ، سلامتی، توسعه پایدار و صلح قدرتمند می‌دانند. این پتانسیل بی‌نظیر مبتنی بر محبوبیت جهانی ورزش در سکوهای ارتباطی جهانی و ظرفیت آن به‌عنوان نیرویی قدرتمند و مثبت برای تحولات اجتماعی است (بوتلر[19]، 2008). عضویت در یک سازمان ورزشی داوطلبانه شامل سرمایه اجتماعی است که منجر به اعتماد عمومی و تعهد سیاسی می‌شود (سیپل، 2006). علاوه بر این، سیاست ورزش کانادا اهمیت متناسب‌سازی این نتایج ورزشی را در رابطه با اعتقادات و هنجارهای جامعه محلی مشخص می‌کند: مشارکت ورزشی در همه زمینه‌ها باعث ایجاد جامعه در انواع مختلفی می‌شود. ورزش به صورت کلی برای اهداف توسعه اقتصادی و اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. (SIRC ، 2012c : 10). از بین عناصر مختلف اجتماعی در یک جامعه، ورزش به‌عنوان روشی برای ایجاد سرمایه اجتماعی مثبت شناخته می‌شود (لاوسن، 2005؛ اسکینر[20]، 2008)

 کار تونتس (2005) گواهی بر این وضعیت است که یکی از منحصر به فردترین ویژگی‌های بسیاری از شهرها و مناطق کشور استرالیا بخشی است که ورزش رقابتی در روابط محلی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی ایفا می کند. ورزش به ایجاد هویت جامعه و احساس جامعه و تعلق کمک می‌کند. وی همچنین ادعا می‌کند که ماهیت اشتراکی مشارکت ورزشی به‌ویژه باشگاه‌های ورزشی اغلب به‌عنوان واسطه‌ای برای تولید سرمایه اجتماعی تلقی می شود.

با ایجاد مجدد تجربیات سنتی، رویدادهای ورزشی ممکن است پیوندهای تاریخی را که بخشی از هویت اجتماعی فردی را تشکیل می‌دهند برجسته و تسهیل کنند. (گامون و رامشاو[21]، 2005). به همین ترتیب، پولی، کوهن و پیک (2005) در مطالعه موردی خود در مورد تجربیات زندگی در مناطق شهری و روستایی سه موضوع اصلی را مشخص کردند: عضویت، ارتباط عاطفی و ادغام و تحقق نیازها.

 آنها نتیجه گرفتند که تعلق و شرکت در کلوپ‌های ورزشی محلی می‌تواند به سرمایه اجتماعی جوامع  چه از نظر شهری و چه در روستا بیفزاید. جهت تبیین بهتر مسله پژوهش لازم است تا تحقیقات مرتبط با موضوع مرور و نقد شوند. هر گاه ملتی با مشکلاتی روبه رو گشته این ورزش است که انسجام و همبستگی ملت‌ها را حفظ می کند؛ یعنی از ورزش همیشه به‌عنوان یک پادزهر مقرون به صرفه برای طیف وسیعی از مشکلات اجتماعی استفاده می شود (کالتر، 2008). نتایج تحقیقات (بروسنان[22]، 2019) حاکی از آن است که مشارکت ورزشی در قالب اوقات فراغت در سال‌های 2012 تا 2015 میزان 32 درصد از جرائم خشونت‌آمیز در 323 مقام محلی انگلیس را کاهش می دهد. حداقل در انگلیس ، مدت‌هاست که از ورزش به عنوان ابزاری برای «مدیریت بحران» بیماری‌های اجتماعی استفاده می‌شود. در مقاله‌ای مروری، بیلی (2005) پنج حوزه سلامت جسمی، رشد شناختی و آکادمیک، سلامت روان، کاهش جرم و کاهش حقایق و بی‌احتیاطی را به عنوان حوزه‌هایی معرفی کرد که ورزش در آنها تأثیر دارد. دلانی و کینی[23] (2005) رابطه بین میزان مشارکت ورزشی با سطح سرمایه اجتماعی در اروپا را مورد بررسی قرار دادند تا ببینند که چگونه ورزش به اوراق بهادار جامعه و شهروندی فعال کمک می‌کند. آنها ارتباط مستقیمی بین سطح عضویت در ورزش یک کشور و سطح اعتماد اجتماعی و بهزیستی را پیدا کردند (دلانی و کینی ، 2005).

استونسکو و واسیل در تحقیقی با عنوان «استفاده از ورزش‌های بدنی برای بهبود سلامت روان»، تأثیرات ورزش بر سلامت روان و مؤلفه‌های آن را تشریح کردند و نشان دادند که فعالیت‌های ورزشی به بهبود علائم اضطراب در افراد می پردازد (استونسکو و واسیل[24]، 2014).

 آترلی[25] (2006) استدلال می‌کند که سرمایه اجتماعی برای زندگی روزمره جامعه روستایی مهم است. وی معتقد است که باشگاه‌های ورزشی منطقه‌ای، تمرکز اصلی زندگی در جامعه هستند. گنجاندن اجتماعی یا طرد اجتماعی از چنین سازمان‌هایی می‌تواند در زندگی روزمره، شبکه‌های اجتماعی، جذب جامعه و جریان اطلاعاتی تأثیر بگذارد که به یک مقیم کمک می‌کند تا حس تعلق را ایجاد کند. با این تفاسیر نقش بسیار مهم و حیاتی ورزش در پر کردن اوقات فراغت در جامعه روستایی می‌تواند علاوه بر رفع بسیاری از آسیب‌های فردی و اجتماعی زمینه‌ساز توسعه پایدار در حوزه شاخص‌های مرتبط با سلامت و امور اجتماعی روستاها گردد.

روش­شناسی پژوهش

بخش کیفی

روش تحقیق از نوع مطالعات کیفی با رویکرد اکتشافی نظام‌مند و سیستماتیک بود. جامعه آماری پژوهش شامل دو بخش منابع انسانی آگاه و منابع اطلاعاتی مرتبط به موضوع پژوهش انتخاب شد هدف از این تحقیق، ارائه مدلی کارآمد در راستای افزایش فعالیت‌های ورزشی در قالب اوقات فراغت با هدف ایجاد توسعه پایدار در روستاهای کشور می باشد. نمونه انسانی شامل اساتید برجسته دانشگاه­ها، مدیران سازمان و مشاوران حرفه­ای که در این راستا صاحب‌نظر و در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های خرد و کلان ورزشی در سطح وزارتخانه‌ای و ستادی در حال برنامه‌ریزی و فعالیت هستند. منابع اطلاعاتی نیز مشتمل بر منابع علمی، اسنادی و کتابخانه­ای تعیین گردید. نمونه آماری بر مبنای رسیدن به اشباع نظری به صورت روش قضاوتی بر افراد و روش هدفمند برای منابع اطلاعاتی برآورد و نمونه­گیری شد.

جدول 1: مشخصات نمونه آماری پژوهش

گروه مطالعه

نمونه‌گیری

نمونه

منابع انسانی

مدیران سازمان

قضاوتی (نظری)

6 نفر

19 نفر

اساتید دانشگاه­ها

قضاوتی (نظری)

10 نفر

مشاوران حرفه­ای

قضاوتی (نظری)

3 نفر

منابع اطلاعاتی

منابع کتابخانه‌ای و علمی (مقاله، کتاب، و ..)

هدفمند

26 نسخه

74 نسخه

گزارش­ها و اسناد اجرایی و حقوقی

هدفمند

19 نسخه

منابع و آرشیوهای رسانه­ای

هدفمند

28 نسخه

ابزار پژوهش شامل مطالعه کتابخانه­ای نظام‌مند و مصاحبه اکتشافی (نیمه‌ساختارمند) بود. مشخصات ابزارهای پژوهش به صورت زیر می­باشد: استخراج مولفه­ها با بررسی مبانی و پیشینه از طریق مطالعه اسناد، کتاب­ها و مقالات شامل منابع داخلی و خارجی انجام گردید. از مصاحبه­ها جهت تکمیل و تطبیق عوامل و روابط شناسایی‌شده در مطالعه کتابخانه­ای استفاده شد. انجام مصاحبه­ها براساس چارچوب تحلیلی طراحی‌شده از قبل صورت گرفت. قبل از انجام هر مصاحبه، مصاحبه­های قبلی تحلیل و مبنای مصاحبه جدید قرار می­گرفتند. روایی ابزار با استفاده از روش­های روایی­سنجی کیفی یادشده کنترل و مطلوب ارزیابی شد.

جدول 2: مشخصات ابزارهای پژوهش

روش

مطالعه کتابخانه­ای

مصاحبه

ابزار

رونوشت (چک لیست استخراج مفاهیم)

چارچوب پرسش (پرسش‌نامه بازپاسخ)

نمونه مورد مطالعه

منابع اطلاعاتی

منابع انسانی

روایی

انتخاب نسخه­های معتبر به لحاظ علمی و حقوقی

روایی محتوایی رونوشت از دیدگاه متخصصان

انتخاب افراد بر حسب شایستگی علمی و فنی

روایی محتوایی پرسش‌نامه از دیدگاه متخصصان

میزان توافق بین کدگذاران و مصححان

بخش کمی

 این تحقیق ازنظر نوع، توصیفی همبستگی، ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش جمع‌آوری داده­ها، میدانی بود. جامعه آماری را کلیه مسئولان حوزه ورزش­های روستایی کشور تشکیل می‌داد. با توجه به اینکه هیر[26] و همکاران (2019) جهت برآورد نمونه تحقیق در رویکرد معادلات ساختاری به ازای هر متغیر پژوهش، مقدار تقریبی بین 5 تا 15 نفر برای نمونه تحقیق پیشنهاد داده‌اند، در این تحقیق به ازای هر بعد 7 نفر به روش تصادفی- طبقه‌ای در نظر گرفته‌شده‌اند (کل 133 نفر) که با در نظر گرفتن احتمال ریزش یا عدم‌پاسخگویی تعداد 150 پرسش‌نامه پخش شد و از این ‌بین تعداد 135 پرسش‌نامه برگردانده شد که 126 نفر به‌صورت کامل به آن پاسخ داده بودند که در نهایت مورد تجزیه‌ و تحلیل قرار گرفتند. از پرسش‌نامه 77 سؤالی محقق‌ساخته (مستخرج از مصاحبه) با طیف پنج ارزشی لیکرت برای گردآوری داده‌ها استفاده شد. قسمت اول پرسش‌نامه شامل پرسش‌های جمعیت‌شناختی بود (5 سؤال) و قسمت دوم، عوامل ظرفیت­سازی فراغت فعال و ورزش روستایی (77 سؤال) را اندازه‌گیری می‌کرد. جهت ارزیابی روایی محتوایی و صوری از اساتید مدیریت ورزشی (5 نفر)، صاحب‌نظران حوزه ورزش روستایی (7 نفر) نظرخواهی شد. بعد از تأیید روایی محتوایی، ابتدا ابزار در یک مطالعه آزمایشی بین 30 نفر از جامعه آماری توزیع شد که ضریب آلفای کرونباخ (75/0) محاسبه و پایایی آن تأیید گردید. بر اساس آزمون کلموگروف- اسمیرنوف سطح معنی‌داری تمام مؤلفه‌ها کمتر از 05/0> α و تمامی داده‌ها غیر نرمال بود که برای بررسی فرضیه­های پژوهش از رویکرد مدل معادلات ساختاری (تحلیل مسیر) و جهت بررسی روایی سازه از روش تحلیل عاملی تأییدی از نرم‌افزار اسمارت پی ال اس نسخه سوم[27] استفاده گردید.

یافته­های پژوهش

بخش کیفی

 یافته­های پژوهش شامل چارچوب کدگذاری مولفه­ها و مدل مفهومی برخاسته از آن است. یک نمونه از کدگذاری به صورت جدول 3 می­باشد:

جدول 3: چارچوب­بندی و کدگذاری چند مرحله­ای مولفه­های شناسایی‌شده

منظر (متغیر)

ابعاد

مولفه (گویه)

تکرار در مضامین

ظرفیت محیطی ورزش روستایی

بستر اکوسیستم روستایی

1.        زیرساخت رفاهی روستاها برای سبک زندگی فعال

 

2.        ویژگی­های بومی و جغرافیایی روستاها برای انجام فعالیت­های ورزشی و تفریحی

 

3.        معماری روستایی و فضای درونی روستاها برای انجام فعالیت­های تفریحی ورزشی

 

قابلیت بافت اجتماعی روستایی

4.        نگرش جامعه روستایی به انجام فردی، خانوادگی و جمعی فعالیت­بدنی و ورزش

 

5.        سبک زندگی روستائیان در زمان کار و فراغت

 

6.        تعارض فکری بین فعال بودن بدنی روستائیان و نیاز آن­ها به ورزش به دلیل فعالیت روزانه کاری

 

7.        جایگاه بازی­های فعال و ورزش در تفریحات روستائیان

 

هماهنگی سازمانی در توسعه ورزش روستایی

نقش نهادهای عمومی روستا

8.        نقش دهیاری و شورای روستا

 

9.        نقش مدرسه­ه در ورزش روستاها

 

10.     نقش منابع مسجد روستاها در توسعه زیرساخت تفریحی

 

11.     نقش خانه بهداشت روستاها در ترویج به ورزش

 

نقش سازمان­های متولی ورزش روستایی

12.     نقش ادارات ورزش و جوانان استان و شهرستان­ها

 

13.     نقش هیئت­های ورزشی استان و شهرستان­ها به ویژه هیئت ورزش روستایی و بازی­های بومی

 

14.     نقش مدیریت تربیت­بدنی و ورزش آموزش و پرورش استان و شهرستان­ها

 

15.     نقش بخش­های مرتبط در استانداری و فرمانداری شهرستان

 

16.     نقش سازمان­های دیگر مانند ادارات میراث فرهنگی در توسعه فعالیت­های تفریجی فرهنگی روستایی

 

هم­افزایی فردی مرتبط با توسعه ورزش روستایی

نقش­های فردی درون روستا

17.     نقش شهروندان روستا (علاقمند، هوادار و فعال ورزشی)

 

18.     نقش معلمان شاغل و افراد تحصیلکرده در روستا

 

19.     نقش متخصصان و مربیان ورزشی اهل روستاها

 

20.     نقش دهیار و اعضای شورای روستا

 

21.     نقش روحانیون و بزرگان روستا

 

نقش­های فردی مرتبط در ورزش استان­ها

22.     مدیران و مسئولان ورزشی استان و شهرستان

 

23.     نقش فعالان رسانه­ای ورزش استان و شهرستان

 

24.     نقش اساتید و دانشجویان و فارغ التحصیلان علوم ورزشی دانشگاه­های استانی و شهرستانی

 

25.     نقش معلمان ورزش مدارس و مربیان ورزش همگانی

 

کارآیی سیستم مدیریت ورزش روستایی

بهینه­سازی مدیریتی اجرایی توسعه ورزش روستایی

26.     طرح­ریزی و برنامه­ریزی توسعه ورزش روستایی

 

27.     تامین منابع و پشتیبانی توسعه ورزش روستایی

 

28.     اجرا و سازماندهی امورات توسعه ورزش روستایی

 

29.     نظارت و ارزیابی توسعه ورزش روستایی

 

 

ارتقای قابلیت­های سیستمی توسعه ورزش روستایی

30.     الگو برداری از کشورهای مختلف جهان در زمینه ورزش روستایی و بازی بومی سنتی

 

31.     جلب حمایت نهادی و عمومی جهت توسعه ورزش روستایی

 

32.     بهره­گیری از دانش جدید و روز در زمینه توسعه ورزش روستاها

 

33.     نوآوری و خلاقیت در ابعاد مختلف فعالیت­های ورزشی

 

34.     فعال­سازی تشکیلات و نهادهای مرتبط با ورزش روستایی در استان

 

امکانات و خدمات ورزشی

زیرساخت ورزشی روستاها

35.     توسعه فضا و اماکن تفریحی ورزشی (سرپوشیده و روباز) یا طبیعی و مصنوعی روستاها

 

36.     امکانات جانبی، بهداشتی و رفاهی مناسب

 

37.     فراهم­سازی بستر استفاده از تجهیزات و امکانات ورزشی شهری بر روستاییان

 

38.     مناسب­سازی فضاهای طبیعی و مصنوعی برای فعالیت­بدنی و ورزشی در حاشیه روستاها از نظر دسترسی

 

تجهیزات و خدمات ورزشی روستاها

39.     بهبود تجهیزات و وسایل رشته­ها و فعالیت­های ورزشی

 

40.     ارتقای استاندارد و ایمنی فضاهای ورزشی

 

41.     شناسایی نیازهای مربوط به امکانات و خدمات لازم جهت فعالیت ورزشی

 

42.     ارتقای خدمات ورزش و تندرستی در روستاها

 

اثربخشی فرایندهای توسعه ورزش روستایی

نیازسنجی حرکتی و ورزشی روستاییان

43.     شناسایی نیازهای مربوط به آمادگی جسمانی و تناسب اندام

 

44.     شناسایی نیازهای مربوط به تمرین و رقابت از طریق فعالیت ورزشی

 

45.     شناسایی نیازهای مربوط به نشاط، سلامت و تندرستی از طریق ورزش

 

آموزش و یادگیری فعالیت­بدنی و ورزش در روستاها

46.     آموزش صحیح فعالیت­بدنی و عادات حرکتی روزانه

 

47.     آموزش بازی­های بومی، سنتی و محلی

 

48.     آموزش رشته­های ورزشی

 

49.     آموزش فعالیت­های بدنی و ورزشی درمانی و بهبودی

 

اجرای برنامه­ها و رویدادهای ورزشی در روستاها

50.     اهتمام به برگزاری رویدادهای مختلف ورزشی در مناسبت­های سالانه مانند مسابقات روستایی

 

51.     برگزاری رویدادهای محلی ورزش و بازی خانوادگی مانند جشنواره­های ورزشی فرهنگی در حاشیه روستاها

 

52.     فراهم­سازی زمینه­های گردشگری ورزشی و ورزشهای طبیعی در پیرامون روستاها مانند توریسم دوچرخه،

 

53.     فراهم­سازی بستر استعداد یابی ورزشی از روستا

 

فرهنگسازی فراغت فعال و ورزش در روستاها

54.     دعوت از شخصیت­های محبوب محلی و شهرستانی . اعضای سابق روستا در شهرها جهت حضور و حمایت در رویدادهای ورزشی روستایی

 

55.     تشویق به فعالیت­های داوطلبی ورزشی در روستاها برای ورزشکاران و مربیان ورزشی

 

56.     احیا و ترویج بازی‌های بومی سنتی  و شناسایی نمادها و سمبل­های ورزشی در تاریخچه روستاها

 

57.     اطلاع­رسانی مربوط به رخدادهای ورزش همگانی تولید محتوای رسانه­ای و تبلیغاتی مناسب برای ترویج بازی­های بومی، سنتی و محلی با تاکید بر بازاریابی اجتماعی

 

نهادینه شدن سواد حرکتی و مشارکت ورزشی

پرداختن روستاییان  به فعالیت بدنی و مشارکت ورزشی

58.     تشویق به قصد و انگیزش انجام فعالیت بدنی و ورزشی

 

59.     بهبود نگرش به فعالیت ورزشی در جامعه روستایی

 

60.     ارتقای دانش و اطلاعات فعالیت ورزشی و آگاه­سازی روستاییان از ضرورت و کارکرد فعالیت ورزشی و بازی

 

61.     میزان سطح مهارت انجام فعالیت ورزشی

 

ترویج مشارکت ورزشی در بین روستاییان

62.     انجام فعالیت ورزشی به صورت منظم

 

63.     برنامه محور شدن و تخصصی شدن مرحله به مرحله فعالیت ورزشی برای افراد

 

64.     اقدام به تهیه بیمه ورزشی برای افراد

 

65.     دستیابی به مزایای جسمی و روانی ورزش

 

توسعه و کارکرد ورزش در روستاها

کارکرد اقتصادی ورزش در روستاها

66.     کمک به پایدارسازی منابع رفاهی تفریحی روستاها

 

67.     رونق اشتغال و کسب وکارهای خدماتی و تفریحی روستاها

 

68.     افزایش رونق گردشگری روستایی

 

69.     کمک به جلوگیری از مهاجرت به شهر

 

کارکرد زیستی و معیشتی ورزش در روستاها

70.     توانمندسازی روستاییان از طریق ورزش

 

71.     بهبود تندرستی و سلامت جامعه روستایی

 

72.     تقویت پیوند ورزش و سایر ابعاد زندگی در روستاها

 

73.     غنی سازی و پر کردن اوقات فراغت

 

کارکرد فرهنگی اجتماعی ورزش در روستاها

74.     سالم­سازی محیط و افزایش نشاط اجتماعی از طریق ورزش روستا

 

75.     افزایش مشارکت اجتماعی در روستاها از طریق مشارکت ورزشی و نهادینه سازی ورزش در گروه های مرجع روستا

 

76.     افزایش تعاملات اجتماعی و روابط دوستانه در درون و بین روستاها

 

77.     کاهش و جلوگیری از کاهش آسیب های اجتماعی مانند پرخاشگری، مصرف دخانیات و مواد مخدر و ..

 

 

 

 

شکل 1: مدل مفهومی مستخرج از پیمایش کیفی پژوهش

بخش کمی

  یافته­های توصیفی نشان می­دهد اکثر پاسخ‌دهنده­ها در گروه سنی 21 تا 30 سال (62 نفر؛ 2/49 درصد) و بیشتر دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و بالاتر (79 نفر؛ 7/62 درصد) بودند (جدول 1). سایر مشخصات فردی به‌صورت کامل در جدول 4 آورده شده است:

جدول 4: مشخصات فردی نمونه آماری تحقیق

متغیر

زیرمجموعه

تعداد

درصد

متغیر

زیرمجموعه

تعداد

درصد

جنسیت

مرد

79

7/62

تحصیلات

زیر دیپلم

2

6/1

زن

47

3/37

دیپلم

10

9/7

سن (سال)

کمتر از 20

5

4

فوق دیپلم

11

7/8

21 تا 30

62

2/49

کارشناسی

24

19

31 تا 40

38

2/30

کارشناسی ارشد و بالاتر

79

7/62

41 تا 50

50 به بالا

17

4

5/13

وضعیت تاسیسات و امکانات ورزشی

نداریم

فقط خانه ورزش روستایی

69

13

8/54

3/10

2/3

جمعیت روستا

زیر 500 نفر

31

6/24

سالن ورزشی استاندارد

17

5/13

500-100 نفر

22

5/17

زمین ورزشی طبیعی خود روستا

20

9/15

بالای1000

18

3/14

تمامی امکانات را داریم

7

6/5

بالای 2000

14

1/11

 

3000 به بالا

41

6/32

 

توصیف متغیرهای تحقیق در جدول 5 نشان می‌دهد که نقش­های فردی درون روستا دارای بیشترین میانگین (21/4) و کارکرد فرهنگی اجتماعی ورزش در روستاها دارای کمترین میانگین (86/2) هستند.

جدول 5: توصیف ابعاد متغیرهای پژوهش

متغیر

M

S.D

ابعاد

M

S.D

ظرفیت محیطی ورزش روستایی

69/3

49/0

بستر اکوسیستم روستایی

59/3

73/0

قابلیت بافت اجتماعی روستایی

79/3

57/0

هماهنگی سازمانی در توسعه ورزش روستایی

02/4

46/0

نقش نهادهای عمومی روستا

01/4

55/0

نقش سازمان­های متولی ورزش روستایی

04/4

52/0

هم­افزایی فردی مرتبط با توسعه ورزش روستایی

10/4

49/0

نقش­های فردی درون روستا

21/4

52/0

نقش­های فردی مرتبط در ورزش استان­ها

00/4

62/0

کارآیی سیستم مدیریت ورزش روستایی

70/3

37/0

بهینه­سازی مدیریتی اجرایی توسعه ورزش روستایی

73/3

53/0

ارتقای قابلیت­های سیستمی توسعه ورزش روستایی

68/3

40/0

ارتقای سرانه امکانات و خدمات ورزشی

73/3

37/0

زیرساخت ورزشی روستاها

66/3

44/0

تجهیزات و خدمات ورزشی روستاها

81/3

54/0

اثربخشی فرایندهای توسعه ورزش روستایی

16/3

 

 

36/0

نیازسنجی حرکتی و ورزشی روستاییان

89/2

65/0

آموزش و یادگیری فعالیت­بدنی و ورزش در روستاها

61/3

52/0

اجرای برنامه­ها و رویدادهای ورزشی در روستاها

08/3

59/0

فرهنگسازی فراغت فعال و ورزش در روستاها

04/3

48/0

نهادینه شدن سواد حرکتی و مشارکت ورزشی

20/3

51/0

پرداختن روستاییان  به فعالیت بدنی و مشارکت

37/3

55/0

ترویج مشارکت ورزشی در بین روستاییان

03/3

59/0

توسعه و کارکرد ورزش در روستاها

43/3

34/0

کارکرد اقتصادی ورزش در روستاها

55/3

57/0

کارکرد زیستی و معیشتی ورزش در روستاها

86/3

42/0

کارکرد فرهنگی اجتماعی ورزش در روستاها

86/2

62/0

 به‌منظور برازش مدل کلی (هر دو بخش مدل اندازه‌گیری و ساختاری) از معیار SRMR استفاده شد که مقدار آن باید از 8/0 کمتر باشد. با توجه به مقدار به‌دست‌آمده (07/0SRMR=)، مدل اندازه­گیری و ساختاری از برازش مناسبی برخوردار است؛ یعنی درمجموع مدل اندازه­گیری و ساختاری، کیفیت مناسبی در تبیین متغیر درون­زا تحقیق دارد (هیر و همکاران، 2019).

جدول 6: خلاصه شاخص­های برازش مدل

متغیر

AVE

CR

R2

Q2

متغیر

AVE

CR

R2

Q2

ظرفیت محیطی ورزش روستایی

59/0

83/0

برون زا

40/0

اثربخشی فرایندهای توسعه ورزش روستایی

55/0

95/0

70/0

32/0

بستر اکوسیستم روستایی

63/0

85/0

-

30/0

نیازسنجی حرکتی و ورزشی روستاییان

62/0

83/0

-

37/0

قابلیت بافت اجتماعی روستایی

52/0

81/0

-

31/0

آموزش و یادگیری فعالیت­بدنی و ورزش در روستاها

66/0

89/0

-

36/0

هماهنگی سازمانی در توسعه ورزش روستایی

66/0

88/0

45/0

36/0

اجرای برنامه­ها و رویدادهای ورزشی در روستاها

73/0

91/0

-

38/0

نقش نهادهای عمومی روستا

50/0

83/0

-

38/0

فرهنگسازی فراغت فعال و ورزش در روستاها

66/0

89/0

-

35/0

نقش سازمان­های متولی ورزش روستایی

65/0

65/0

-

34/0

نهادینه شدن سواد حرکتی و مشارکت ورزشی

63/0

 

90/0

54/0

32/0

هم­افزایی فردی مرتبط با توسعه ورزش روستایی

56/0

88/0

60/0

29/0

پرداختن روستاییان  به فعالیت بدنی و مشارکت

63/0

87/0

-

37/0

نقش­های فردی درون روستا

53/0

85/0

-

41/0

ترویج مشارکت ورزشی در بین روستاییان

 

59/0

85/0

-

33/0

نقش­های فردی مرتبط در ورزش استان­ها

66/0

88/0

-

39/0

توسعه و کارکرد ورزش در روستاها

64/0

 

91/0

57/0

41/0

کارآیی سیستم مدیریت ورزش روستایی

62/0

90/0

68/0

33/0

کارکرد اقتصادی ورزش در روستاها

57/0

84/0

-

28/0

بهینه­سازی مدیریتی اجرایی توسعه ورزش روستایی

58/0

85/0

-

27/0

کارکرد زیستی و معیشتی ورزش در روستاها

65/0

88/0

-

39/0

ارتقای قابلیت­های سیستمی توسعه ورزش روستایی

61/0

89/0

-

34/0

کارکرد فرهنگی اجتماعی ورزش در روستاها

60/0

86/0

-

35/0

ارتقای سرانه امکانات و خدمات ورزشی

52/0

90/0

54/0

36/0

 

زیرساخت ورزشی روستاها

60/0

85/0

-

25/0

تجهیزات و خدمات ورزشی روستاها

68/0

89/0

-

33/0

 

جدول 7: نتایج مدل نهایی پژوهش

تحلیل عامل­ها

ضریب مسیر

معنی‌داری (آماره تی)

سطح معنی‌داری

نتیجه

ظرفیت محیطی ورزش روستایی -->  بستر اکوسیستم روستایی

81/0

15/37

001/0

تأیید

ظرفیت محیطی ورزش روستایی -->  قابلیت بافت اجتماعی

89/0

20/78

001/0

تأیید

هماهنگی سازمانی در توسعه ورزش -->  نقش نهادهای عمومی

88/0

59/62

001/0

تأیید

هماهنگی سازمانی در توسعه -->  نقش سازمان­های متولی

89/0

02/65

001/0

تأیید

هم­افزایی فردی مرتبط با توسعه -->  نقش­های فردی درون

88/0

66/70

001/0

تأیید

هم­افزایی فردی -->  نقش­های فردی مرتبط در ورزش

90/0

14/113

001/0

تأیید

کارآیی سیستم مدیریت -->  بهینه­سازی مدیریتی اجرایی

91/0

60/89

001/0

تأیید

کارآیی سیستم مدیریت -->  ارتقای قابلیت­های سیستمی

94/0

06/175

001/0

تأیید

سرانه امکانات و خدمات -->  زیرساخت ورزشی

89/0

61/84

001/0

تأیید

سرانه امکانات و خدمات -->  تجهیزات و خدمات ورزشی

92/0

52/92

001/0

تأیید

اثربخشی فرایندهای توسعه -->  نیازسنجی حرکتی و ورزشی

85/0

42/47

001/0

تأیید

اثربخشی فرایندهای توسعه -->  آموزش و یادگیری فعالیت­بدنی

89/0

38/67

001/0

تأیید

اثربخشی فرایندهای توسعه -->  اجرای برنامه­ها و رویدادها

93/0

57/146

001/0

تأیید

اثربخشی فرایندهای توسعه --> فرهنگسازی فراغت فعال

91/0

55/89

001/0

تأیید

نهادینه شدن سواد حرکتی --> پرداختن روستاییان به فعالیت

93/0

81/120

001/0

تأیید

نهادینه شدن سواد حرکتی --> ترویج مشارکت ورزشی

92/0

04/138

001/0

تأیید

توسعه و کارکرد ورزش --> کارکرد اقتصادی

81/0

25/38

001/0

تأیید

توسعه و کارکرد ورزش --> کارکرد زیستی

93/0

21/114

001/0

تأیید

توسعه و کارکرد ورزش --> کارکرد فرهنگی

86/0

35/52

001/0

تأیید

تحلیل مسیر

 

 

ظرفیت محیطی ورزش --> هماهنگی سازمانی در توسعه ورزش

68/0

58/24

001/0

تأیید

ظرفیت محیطی ورزش --> ارتقای سرانه امکانات و خدمات

20/0

99/3

001/0

تأیید

هماهنگی سازمانی در توسعه ورزش --> هم­افزایی فردی

78/0

42/37

001/0

تأیید

هماهنگی سازمانی در توسعه ورزش --> کارآیی سیستم مدیریت

37/0

34/7

001/0

تأیید

هم­افزایی فردی --> کارآیی سیستم مدیریت

21/0

87/3

001/0

تأیید

هم­افزایی فردی --> اثربخشی فرایندهای توسعه

50/0

87/9

001/0

تأیید

کارآیی سیستم مدیریت --> اثربخشی فرایندهای توسعه

12/0

40/2

001/0

تأیید

کارآیی سیستم مدیریت --> ارتقای سرانه امکانات و خدمات

58/0

09/13

001/0

تأیید

ارتقای سرانه امکانات و خدمات --> اثربخشی فرایندهای توسعه

58/0

73/11

001/0

تأیید

ارتقای سرانه امکانات و خدمات --> نهادینه شدن سواد حرکتی

46/0

32/6

001/0

تأیید

اثربخشی فرایندهای توسعه --> توسعه و کارکرد ورزش

81/0

74/18

001/0

تأیید

نهادینه شدن سواد حرکتی --> توسعه و کارکرد ورزش

38/0

33/2

001/0

تأیید

             

 

 

شکل 2: مدل نهایی پژوهش (ضریب اثر و ضرایب معنی‌داری)

بحث و نتیجه­گیری

هدف از این پژوهش، طراحی مدل مفهومی ظرفیت سازی فراغت فعال و ورزش روستایی با رویکرد توسعه پایدار بود. روش تحقیق از نوع مطالعات کیفی با رویکرد اکتشافی نظام‌مند و سیستماتیک بود. چن و لیو (2020) اظهار داشتند نتایج تجربی نشان می‌دهد که ارائه ورزش‌های اجتماعی تا حدی در ارتقای فراگیری و سلامت در مناطق روستایی موثر بوده است. به طور خاص، ایجاد امکانات ورزشی عمومی مشارکت قابل توجهی را در ورزش‌های اجتماعی افزایش و خطر بیماری را کاهش می دهد. در مقابل، سازماندهی فعالیت‌های ورزشی همگانی فرصت ورزش خانواده‌ها را افزایش می‌دهد. با وجود این، سلامت عمومی را ارتقا نمی‌دهد. به همان اندازه مهم است که رشد اقتصادی ممکن است به جای تشویق مشارکت در ورزش‌های اجتماعی، از طریق پیشرفت فناوری‌های پزشکی و بهبود شرایط بهداشتی، سلامت عمومی را افزایش دهد (چن و لیو[28]، 2020). در بخش کیفی و ارائه مدل، 7 مقوله اصلی و ابعاد و همچنین مولفه‌های آنها شناسایی شدند. لازم است که ظرفیت محیطی ورزش روستایی در دو بعد بستر اکوسیستم روستایی و قابلیت بافت اجتماعی روستایی در نظر گرفته شود و زیرساخت ‌های رفاهی روستایی، ویژگی‌های بومی و معماری فضای روستاها برای فعالیت‌های ورزشی و همچنین تغییر نگرش روستاییان به ورزش، سبک زندگی روستا در اوقات فراغت و بالا بردن جایگاه ورزش و بالا بردن جایگاه بازی‌های فعال در تفریحات روستاییان مورد توجه باشد. در مقوله هماهنگی سازمانی در توسعه ورزش روستایی، دو بعد نقش نهادهای عمومی و سازمان های متولی ورزش روستایی باید در نظر گرفته شود و درواقع نقش دهیاری، مدرسه، مسجد، خانه بهداشت، ادارات ورزش، هیئت‌های ورزشی و کلیه سازمان‌هایی که به نوعی می‌توانند در این زمینه فعالیت کنند، مد نظر قرار گیرد.  در مقوله دیگر هم‌افزایی فردی مرتبط با توسعه ورزش روستایی نیز دو بعد نقش‌های فردی درون روستا مانند شهروندان، معلمان، مربیان، دهیار و روحانیون و بززرگان روستا برای توسعه ورزش روستایی باید هم‌افزایی کنند و در بعد دیگر نقش‌های فردی مرتبط با ورزش استان‌ها افرادی از جمله مدیران، فعالان رسانه، اساتید و دانشجویان و همچنین معلمان ورزش مدارس می‌توانند اقداماتی در این زمینه انجام دهند. در مقوله کارآیی سیستم مدیریت ورزش روستایی، ابعادی مانند بهینه‌سازی مدیریتی اجرایی توسعه ورزش روستایی و ارتقای قابلیت‌های سیستمی توسعه ورزش روستایی شناسایی شدند که در این زمینه باید برنامه‌ریزی توسعه ورزش روستایی، تامین منابع، اجرا و سازماندهی، نظارت و ارزیابی، الگو برداری از دیگر کشورها، جلب حمایت عمومی، بهره‌گیری از دانش جدید، نوآوری و همچنین فعال‌سازی تشکیلات ونهادهای مرتبط با ورزش روستایی را عملی کرد. در مقوله امکانات و خدمات ورزشی روستا نیز دو بعد زیرساخت ورزشی روستا و تجهیزات و خدمات ورزشی روستایی بررسی شد که باید فضاها و اماکن ورزشی، امکانات بهداشتی ورفاهی، دسترسی و فراهم‌سازی بستر تجهیزات و اماکن ورزشی، ایمنی فضاها، شناسایی نیازهای مربوطه و ارتقای خدمات و تجهیزات ورزش و تندرستی در روستاها را مورد توجه و اقدامات عملی قرار داد. لینا (2019) نشان داد فعالیت‌های انجام‌شده توسط سازمان‌های جامعه روستایی شامل طیف وسیعی از نیازهای اجتماعی از جمله سازماندهی رویدادهای فرهنگی و ورزشی، بهبود کمک در زمینه مدیریت محیط زیست و موارد دیگر است. مشکل اصلی جوامع روستایی وضعیت زیرساخت‌های اجتماعی است. بنابراین روند ایجاد مراکز چند منظوره جهانی، یکی از ابزارهای مهم توسعه جوامع روستایی و در نتیجه توسعه فعالیت‌های فرهنگی و ورزشی است (لینا[29]، 2019). همچنین در مقوله اثربخشی فرایندهای توسعه ورزش روستایی نیز 4 بعد نیازسنجی حرکتی و ورزشی روستاییان، آموزش و یادگیری فعالیت بدنی و ورزش در روستاها، اجرای برنامه‌ها و رویدادهای ورزشی در روستاها و فرهنگسازی فراغت فعال و ورزش در روستاها شناسایی شدند که باید نیازهای مربوط به آمادگی جسمانی، تمرین و رقابت و نشاط و سلامت از طریق ورزش روستاییان شناسایی شوند- ضمن اینکه رشته‌های ورزشی، عادات حرکتی روزانه، بازی‌های بومی ومحلی و فعالیت‌های ورزشی درمانی باید آموزش داده شوند. همچنین رویدادهای مختلف ورزشی، جشنواره‌های فرهنگی ورزشی خانوادگی، ایجاد زمینه گردشگری ورزشی و بستر استعدادیابی ورزشی از روستا نیز مهیا گردد. دعوت از شخصیت‌های ورزشی، تشویق به فعالیت داوطلبی ورزشی، احیا و ترویج بازی‌های بومی ونمادها و همچنین رخدادهای ورزش همگانی روستاها اطلاع رسانی و رسانه‌ای گردد. مقوله نهادینه‌شدن سواد حرکتی و مشارکت ورزشی نیز در دوبعد شناسایی شد که شامل پرداختن روستاییان  به فعالیت بدنی و مشارکت ورزشی و ترویج مشارکت ورزشی در بین روستاییان می‌باشد. درواقع باید در این زمینه اقداماتی از جمله تشویق به فعالیت ورزشی، بهبود نگرش به ورزش، آگاه‌سازی روستاییان از ضرورت و کارکرد ورزش، انجام منظم فعالیت ورزشی، تخصصی‌شدن ورزش و تهیه بیمه ورزشی برای روستاییان را به اجرا گذاشت. در نهایت مقوله توسعه و کارکرد ورزش در روستاها با 3 بعد کارکرد اقتصادی ورزش، کارکرد زیستی و معیشتی ورزش و کارکرد فرهنگی اجتماعی ورزش در روستاها شناخته شد که این کارکردهای ورزشی نتایجی در روستاها خواهد داشت؛ از جمله: پایداری منابع رفاهی تفریحی روستا، رونق اشتغال کارهای تفریحی، رونق گردشگری، جلوگیری از مهاجرت روستاییان، توانمندسازی، بهبود تندرستی، تقویت پیوند ورزش با زندگی، غنی‌سازی اوقات فراغت، افزایش نشاط، افزایش مشارکت اجتماعی، افزایش تعاملات دوستانه و همچنین کاهش و جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی مانند پرخاشگری، مصرف دخانیات و مواد مخدر و .... در همین راستا پژوهش بیلی (2005) پنج حوزه سلامت جسمی، رشد شناختی و آکادمیک، سلامت روان، کاهش جرم و کاهش حقایق و بی‌احتیاطی را به‌عنوان حوزه‌هایی معرفی کرد که ورزش در آنها تأثیر دارد. همچنین آترولی (2006) استدلال می‌کند که سرمایه اجتماعی برای زندگی روزمره جامعه روستایی مهم است. وی معتقد است که باشگاه‌های ورزشی منطقه‌ای تمرکز اصلی زندگی در جامعه هستند. حفاظت از محیط زیست روستایی در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. توسعه اقتصادی و افزایش جمعیت مناطق روستایی منجر به مشکلات زیادی از جمله: آلودگی محیط زیست، تخریب زمین، کاهش منابع، از دست‌دادن تنوع زیستی، از دست‌دادن درآمد و خطرات بهداشت عمومی می‌شود. این مسائل به‌ویژه در روستاها و مناطق دور افتاده کشورهای در حال توسعه بسیار حاد است. مناطق روستایی اغلب فاقد منابع مورد نیاز برای انجام اقدامات لازم هستند. در مناطق با تراکم جمعیت پایین و خانوارهای پراکنده، بسیاری از راهبردهای مدیریت مرتبط با مناطق متمرکز و شهری برای اجرا نامناسب است. توسعه اقتصاد روستایی و حفاظت از محیط زیست باید با دیدگاه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت به‌خوبی متعادل باشد. راهبردهایی که می‌توانند از نظر زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی پایدار باشند برای مناطق روستایی مورد توجه است. اگرچه پیشرفت‌های زیادی صورت گرفته است، اما بسیاری از چالش‌های عمده برای مدیریت محیط زیست روستایی همچنان مبهم است (ان و همکاران[30]، 2020). در بخش کمی مشخص شد که مقوله‌های ظرفیت محیطی ورزش روستایی اثر معنی‌داری بر هماهنگی سازمانی در توسعه ورزش روستایی و ارتقای سرانه امکانات و خدمات ورزشی دارد و در این رابطه قابلیت بافت اجتماعی ورزش روستایی از جمله مهمترین عواملی می‌باشد که باید به آن توجه شود. هماهنگی سازمانی در توسعه ورزش روستایی نیز اثر معنی داری بر کارآیی سیستم مدیریت ورزشی روستایی  و هم­افزایی فردی مرتبط با توسعه ورزش روستایی داشت که برای این هماهنگی سازمانی سازمان‌های متولی ورزش روستایی ونهادهای عمومی اصلی‌ترین نقش را بازی می‌کنند. همچنین هم­افزایی فردی مرتبط با توسعه ورزش روستایی اثر معنی‌داری بر کارآیی سیستم مدیریت ورزشی روستایی و اثربخشی فرآیندهای توسعه ورزش روستایی داشت و باید اظهار داشت نقش‌های فردی مرتبط در ورزش استان‌ها و نقش‌های فردی درون استان‌ها بیشترین نقش را در تببینن هم‌اقزایی فردی مرتبط با توسعه ورزش روستایی دارند. ارتقای سرانه امکانات و خدمات ورزشی اثر معنی‌داری بر نهادینه‌شدن سواد حرکتی و مشارکت ورزشی و اثربخشی فرآیندهای توسعه ورزش روستایی داشت. در این زمینه نیز باید بیشترین توجه را معطوف تجهیزات و خدمات ورزشی روستاها کرد تا بتوان سرانه امکانات و خدمات ورزشی را بالا برد. مطالعه هاکمن و همکاران (2017)  شدت مشارکت ورزشی در هلند را در مقایسه با مناطق شهری و روستایی را مورد بررسی قرار دادند. بر اساس توضیحات نظری مشتق‌شده از «نظریه زیست محیطی اجتماعی» برای توضیح تفاوت‌های شهرنشینی در مشارکت فردی ورزش، از جمله جمعیت‌شناسی اجتماعی، جنبه‌های سطح متوسط ​​(محیط اجتماعی) و جنبه‌های سطح بیرونی (محیط فیزیکی) است. نتایج اصلی میزان مشارکت هفتگی ورزش در مناطق روستایی را بیشتر از مناطق شهری نشان داد واین نتایج با بسیاری از تحقیقات همسونبوده است. همچنین مشاهده شد کارآیی سیستم مدیریت ورزشی روستایی اثر معنی‌داری بر اثربخشی فرآیندهای توسعه ورزش روستایی داشت و باید توجه کرد برای کارایی سیستم مدیریت ورزشی باید قابلیت‌های سیستمی ورزشی را بیش از هر چیزی ارتقا داد و در آخر هم اثربخشی فرآیندهای توسعه ورزش روستایی و نهادینه شدن سواد حرکتی و مشارکت ورزشی اثر معنی‌داری بر توسعه و کارکرد ورزش در روستاها داشتند. باید بیان داشت پرداختن روستاییان به فعالیت بدنی و مشارکت ورزشی و ترویج مشارکت ورزشی در بین روستاییان در الویت قرار دارد و همچنین عواملی مانند کارکرد زیستی، کارکرد فرهنکی  و کارکرد اقتصادی  به ترتیب تبیین‌کننده توسعه و کارکرد ورزش در روستاها می باشند. مطالعات پیشین نیز نتایجی همسو با مطالعه حاضر داشتند. پولی، کوهن و پیک (2005) در مطالعه موردی خود در مورد تجربیات زندگی در مناطق شهری و روستایی سه موضوع اصلی را مشخص کردند: عضویت، ارتباط عاطفی و ادغام و تحقق نیازها. آنها نتیجه گرفتند که تعلق و شرکت در کلوپ‌های ورزشی محلی می‌تواند به سرمایه اجتماعی جوامع  چه از نظر شهری و روستایی بیفزاید. دلانی و کینی (2005) رابطه بین میزان مشارکت ورزشی با سطح سرمایه اجتماعی در اروپا را مورد بررسی قرار دادند تا ببینند که چگونه ورزش به اوراق بهادار جامعه و شهروندی فعال کمک می کند. آنها ارتباط مستقیمی را بین سطح عضویت در ورزش یک کشور و سطح اعتماد اجتماعی و بهزیستی یافتند. نتایج تحقیقات بروسنان (2019) حاکی از آن است که مشارکت ورزشی در سال‌های 2012 تا 2015 میزان 32 درصد از جرائم خشونت آمیز در 323 مقام محلی انگلیس را کاهش می‌دهد. حداقل در انگلیس، مدت‌هاست که از ورزش به‌عنوان ابزاری برای مدیریت بحران بیماری‌های اجتماعی استفاده می‌شود. مشخص شده است که سلامت هم خود سرمایه انسانی و هم ورودی تولید اشکال دیگر سرمایه انسانی است (بلیکلی[31]، 2010). بنابراین، ارتقای سلامت همواره یک راهبرد مهم برای ایجاد سرمایه انسانی برای کمک به توسعه پایدار روستایی بوده است. در سه دهه گذشته، شهرنشینی رشد سریع و گسترده‌ای را تجربه کرده است. میلیون‌ها نفر از کارگران روستایی به شهرها مهاجرت کرده‌اند که منجر به مجموعه‌ای از مشکلات اجتماعی از جمله افزایش بیکاری‌، افزایش نرخ جنایت و افزایش فاصله روستایی شهری شده است. علاوه بر این، در مقایسه با نیروی کار باقی مانده در مناطق روستایی، کارگران مهاجر جوان‌تر و تحصیل‌کرده‌تر و دارای سرمایه انسانی نسبتاً بالاتری هستند. مهاجرت شهری روستایی همچنین باعث فرار مغزها در مناطق روستایی، کاهش بهره‌وری نیروی کشاورزی و افزایش قیمت محصولات کشاورزی شده است. بنابراین، برای توسعه اجتماعی و اقتصادی روستایی، تشویق مهاجران کارگر برای بازگشت به خانه از اهمیت راهبردی برخوردار است (کین و لیاو[32]، 2016). توسعه زیرساخت­های روستایی، ارتقای سطح بهداشتی و سلامتی جامعه روستایی، ایجاد امکانات آموزشی و تسهیلات فرهنگی و ورزشی در روستا همواره از مهم‌ترین چالش‌ها و دغدغه‌های دولتمردان محسوب می­گردد. بخشی از چشم انداز سند توسعه پایدار مربوط به بخش روستایی و بومی هر کشور و ملت است.   

 به طور کلی باید اظهار داشت اهتمام به توسعه پایدار از عوامل مهم و اساسی در ظرفیت‌سازی فراغت فعال و ورزش روستایی کشور می‌باشد. لازم و ضروری می باشد که دولت، نهادهای شهری و روستایی، مسئولان، مدیران و رسانه‌های مختلف در جهت توسعه و رشد ورزش روستایی کشور اقدامات لازم را تدبیر کنند و در برنامه‌ها و بودجه‌بندی‌ها به این مقوله واقف باشند که توسعه ورزش روستایی، برای مردم روستاها و بهبود کیفیت زندگی آنها و همچنین ایجاد سلامت اجتماعی و بهزیستی و رشد اقتصادی نقش خواهد داشت. در روستاها می‌توان محیطی را ایجاد کرد که بتوانند هدفمند و توانمندتر از قبل به زندگی، ورزش و فراغت مهیج‌تری دست یابند و از طرفی نشاط اجتماعی در روستاها ایجاد خواهد شد و آسیب‌های اجتماعی بسیار محدود و کاهش خواهد یافت. همچنین مردم روستاها به محیط خود احساس تعلق بیشتری خواهند داشت و از مهاجرت‌های بی رویه به شهرها امتناع خواهند کرد. ا دولت، مدیران و مسئولان استان‌ها و نهادهای مرتبط در این زمینه برای رشد و پیشرفت همه جانبه کشور و جامعه روستایی باید با برنامه‌های مدون و جدی در این راه اهتمام ورزند و نقش‌های اجتماعی مربوط به خود را بسیار متعهدانه اجرا کنند و زیرساخت‌ها و بسترهای لازم را با در نظرگرفتن توسعه پایدار (پایداری زیست محیطی، پایداری اقتصادی و پایداری اجتماعی) برای ظرفیت‌سازی فراغت فعال و ورزش روستایی کشور فراهم کنند. مدل حاضر به مسئولان ذی­ربط کشور کمک می‌کند تا با الهام از الگوی ارائه‌شده به ظرفیت محیطی ورزش روستایی، هماهنگی سازمانی در توسعه ورزش، هم­افزایی فردی مرتبط با توسعه ورزش، کارآیی سیستم مدیریت ورزش، ارتقای سرانه امکانات و خدمات ورزشی، اثربخشی فرایندهای توسعه ورزش، نهادینه شدن سواد حرکتی و مشارکت ورزشی و در نهایت توسعه و کارکرد ورزش در روستاها کمک شود. همچنین با به‌کارگیری این مدل در روستاهای کشور می توان امیدوار بود که تحولی شگرفت در زمینه فراغت و ورزش با رویکرد توسعه پایدار ایجاد شود.

  1. منابع

     

    • Albemarle Report. (1959). Youth service in England and Wales. London: Her Majesty’s Stationery Office.
    • An, Chunjiang, Mengfan Cai, and Christophe Guy. (2020). Rural sustainable environmental management. 6688.
    • Atherley, K. (2006). “Sport, localism and social capital in rural Western Australia”. Geographical Research, 44(4), 348-360.
    • Australian Sports Commission. (2004a). “Australian Sports Commission (AnnualReport)”. Retrieved October 11, 2005 from: http://www.ausport.gov.au/publications/ annualreport2005/index.asp.
    • Bakhtiar Z, Malekian, M. (2017). Effect of exercise on depression and anxiety of students. J Phys Educ Growth 61:58–59.
    • Berg, B. K., Warner, S., & Das, B. M. (2015). “What about sport? A public health perspective on leisure-time physical activity”. Sport Management Review, 18, 20– 31.
    • Beutler, I. (2008). “Sport serving development and peace: Achieving the goals of the United Nations through sport”. Sport in Society, 11(4), 359–
    1. doi:10.1080/17430430802019227.
    • Bailey, R. (2005). “Evaluating the relationship between physical education, sport and social inclusion”. Educational Review, 57(1), 71–90. doi:10.1080/0013191042000274196
    • Bleakley H. (2010). “Health, human capital, and development”. Rev. Econ.  2:283–310. doi: 10.1146/annurev.economics.102308.124436. 
    • Brosnan, S. (2019). “The impact of sports participation on crime in England between 2012 and 2015”. Sport in Society, 1-12.
    • Cairnduff, S. (2001). Sport and recreation for Indigenous youth in the Northern Territory. ASC: Canberra
    • Caruso, R. (2011). “Crime and Sport Participation: Evidence from Italian Regions over the Period 1997–2003”. The Journal of Socio-Economics, 40 (5): 455–463. doi10.1016/j.socec.2010.09.003.
    • Chen, Q., & Liu, T. (2020). “The effectiveness of community sports provision on social inclusion and public health in rural China”.International journal of environmental research and public health, 17(2), 597.
    • Coalter, F. (2008). “Sport-in-Development: Development for and Through Sport?”. In Sport and Social Capital, edited by R. Hoy, and M. Nicholson, 34–46. London: Elsevier.
    • Cairnduff, S. (2001). Sport and Recreation for Indigenous Youth in the Northern Territory: Scoping Research Priorities for Health and Social Outcomes. Darwin: Cooperative Research Centre for Aboriginal and Tropical Health and Australian Sports Commission.
    • California Department of Education. (2002). “State study proves physically fit kids perform better academically”. News Release. Available online at: cde.ca.gov/news/ releases2002/ re137.asp (accessed 23 November 2003).
    • Cameron, M. and MacDougall, C. (2001). Crime Prevention through Sport and Physical Activity. Trends and Issues in Crime and Criminal Justice, 165. Canberra: Australian Institute of Criminology.
    • Collins, M. F., & Kay, T. (2014). Sport and social exclusion. (2nd ed.). London: Routledge.
    • Commonwealth of Australia. (2001). Stronger regions: A stronger Australia. Canberra: Author.
    • Delaney, L., & Keaney, E. (2005). “Sport and social capital in themUnited Kingdom: Statistical evidence from national and international survey data”. Dublin: Economic and Social Research Institute and Institute for Public Policy Research, 32. Retrieved January 20, 2009, from http://www.ippr. org/uploadedFiles/research/projects/Arts_and_Culture/ sport20and%20social%20capital.pdf.
    • Dwyer, T., Sallis, J.F., Blizzard, L., Lazarus, R., & Dean, K. (2001). “Relation of academic performance to physical activity and fitness in children”. Pediatric Exercise Science, 13, 225–238.
    • Eime, R. M., Sawyer, N., Harvey, J. T., Casey, M. M., Westerbeek, H., & Payne, W. R. (2015). “Integrating public health and sport management: Sport participation trends 2001-2010”. Sport Management Review, 18, 207–217.
    • Green, B. C. (2008). “Sport as an agent for social and personal change”. In V. Girginov (Ed.), Management of sports development (pp. 129–145). Oxford: Butterworth-Heinemann.
    • Hartmann, D., and B. Depro. (2006). Rethinking Sports-Based Community Crime Prevention: A Preliminary Analysis of the Relationship between Midnight Basketball and Urban Crime Rates”. Journal of Sport and Social Issues 30 (2): 180–196. doi:10.1177/0193723506286863.
    • Herring MP, Hallgren M, Campbell, M.J. (2017). “Acute exercise effects on worry, state anxiety, and feelings of energy and fatigue among young women with probable generalized anxiety disorder: a pilot study”. Psychol Sport Exerc 33:31–36
    • Herring MP, Johnson KE, O’Connor P.J. (2016). “Exercise trainingand health-related quality of life in generalized anxiety disorder”. Psychol Sport Exerc 27:38–141
    • Hoekstra, F., Roberts, L., van Lindert, C., Martin Ginis, K. A., van der Woude, L. H., & McColl, M. A. (2018). “National approaches to promote sports and physical activity in adults with disabilities: Examples from the Netherlands and Canada”. Disability and Rehabilitation1–10. http://dx.doi.org/10.1080/2017.1423402.
    • Hoekman, R., Breedveld, K., & Kraaykamp, G. (2017). “Sport participation and the social and physical environment: explaining differences between urban and rural areas in the Netherlands”. Leisure studies, 36(3), 357-370.
    • Hills, S., Walker, M. B., & Barry, A. (2019). “Sport as a vehicle for health promotion: A shared value example of social programming”. Sport Management Review,126–141. http://dx.doi.org/10.1016/j.smr.2018.10.001.
    • Johnston, E.C. (1991). Royal Commission into Aboriginal Deaths in Custody, National Report, Canberra: Australian Government Printing Service.
    • Lawson, H.A. (2005). “Empowering people, facilitating community development, and contributing sustainable developments: The social work of sport, exercise, and physical education programs”. Sport Education and Society, 10(1), 15–160. doi:10.1080/1357332052000308800
    • Lawson, H. (1999b). Rejuvenating, reconstituting, and transforming physical education to meet the needs of vulnerable.
    • Lina Jaruševičienе (2019). “Development of cultural and sports activities in rural areas”. Philosophy of culture.77: 123-132.
    • Moons, P., Barrea, C., De Wolf, D., Gewillig, M., Massin, M., Mertens, L., . . . Sluymans, T. (2006). “Changes in perceived health of children with congenital heart disease after attending a special sports camp”. Pediatric Cardiology, 27(1), 67–72. doi:10.1007/s00246-005-1021-5
    • Nicholson, M., Hoye, R., & Houlihan, B. (Eds.). (2010). Participation in sport: International policy perspectives. London: Routledge
    • Norouzi H, Mohammadi S. (2018). Sport Adults Strateg Stud. 35:211–224
    • Qin H., Liao T. (2016). “Labor out-migration and agricultural change in rural China: A systematic review and meta-analysis”. Rural Stud.  47:533–541. doi: 10.1016/j.jrurstud.2016.06.020. 
    • Ramshaw, G., & Gammon, S. (2005). “More than just nostalgia? Exploring the heritage/sport tourismnexus”. Journal of Sport Tourism, 10(4), 229–241. doi:10.1080/14775080600805416.
    • Rowe, K., Shilbury, D., Ferkins, L., & Hinckson, E. (2013). “Sport development and physical activity promotion: An integrated model to enhance collaboration and understanding”. Sport Management Review, 16, 364–377
    • Stănescu M, Vasile L (2014). “Using physical exercises to improve mental health”. Proc Soc Behav Sci, 149:921–926
    • Sport Information Resource Centre (SIRC). (2012a). “Canadian sport policy”. 0. Retrieved from: http://sirc.ca/CSPRenewal/documents/CSP2012_EN_LR.pdf.
    • Sport Information Resource Centre. (SIRC). (2012c). “Canadian sport policy”.0 draft. Retrieved from: http://sirc.ca/CSPRenewal/documents/CSP20DRAFTEN.pdf
    • Skinner, J., Zakus, D., & Edwards, A. (2008). “Coming in from the margins: Ethnicity. community support, and the rebranding of Australian soccer”. Soccer and Society,” 9, 394-404.
    • Veliz, P., and S. Shakib. (2012). “Interscholastic Sports Participation and School Based Delinquency: Does Participation in Sport Foster a Positive High School Environment?” Sociological Spectrum, 32 (6): 558–580. doi:10.1080/02732173.2012.700837.
    • Wolfenden, J. (1960). Sport and the community. London: Central Council of Physical Recreation.