ارائه الگوی توسعه کسب و‌کارهای ورزشی با رویکرد استارت اپ‌ها بنا بر نظریه داده‌بنیاد

اصغر شکری[1]

مجید سلیمانی[2]

 عادل افکار[3]

10.22034/ssys.2023.2713.2961

تاریخ دریافت مقاله: 24/10/1401

                                                                                 تاریخ پذیرش مقاله:24/7/1402

 مقدمه

صنعت ورزش در دهه‌های اخیر دوران جدید و تازه‌ای را تجربه می‌نماید؛ به طوری که ورزش به‌عنوان یک بخش اقتصادی در تولید کالاها و خدمات ورزشی و توسعه اقتصاد ملی کشورها، یکی از پردرآمدترین صنایع در قرن بیست و یکم به شمار می‌رود (الکراشی و همکاران^[4]، 2020). به عبارت دیگر، ورزش و تفریحات سالم در کشورهای توسعه‌یافته در قالب یک صنعت جذاب متشکل از کسب و کارهای متنوع به عنوان بخش تأثیرگذار در رشد اقتصاد آن ها مورد توجه بوده قرار گرفته است (الهی، 1394). امروزه ورزش به صنعت بین‌المللی و درآمدزا تبدیل شده است. در عرصه تجارت جهانی، ورزش صنعتی منحصر به فرد است، زیرا مشتریانی دارد که در مقابل تماشای ورزش و نه خرید یا مصرف آن پول پرداخت می‌کنند (مندعلی‌زاده و همکاران، 1395). در حال حاضر ورزش پدیده‌ای است که مورد توجه عده زیادی از سیاست‌مداران، بازرگانان، متخصصان علمی و مردم عادی قرار گرفته است. در نگاه کلی محصولات ورزشی را می‌توان به کالا و خدمات تقسیم‌بندی کرد(ژو و همکاران^[5]، 2019). اما به دلیل اینکه عمدتا خدمات ورزشی در اختیار دولت بوده، به صورت کاملی رشد پیدا نکرده است. کسب و کارهای ورزشی ایران بیشتر مربوط به تجهیزات ورزشی می‌شود (شاکرمی و همکاران، 1400)، چرا که سایر بخش‌ها هنوز ساختار کسب و کار پیدا نکرده اند. در حالت ایده‌آل، کارآفرین ورزشی باید فرصت­های موجود، قابل ایجاد و یا کشف در زمینه­ ورزش را دریافته و از آن فرصت­ها برای خلق فعالیت کارآفرینانه نوپا استفاده نماید. ورزش زمینه ­های متعددی چون زمینه های تولیدی، خدماتی، توزیعی و یا سایر جنبه‌های فرعی مرتبط با ورزش را شامل شود (محمد کاظمی و همکاران، 1395). یک مدل کسب و کار، مجموعه­ای­ است که نشان می­دهد یک شرکت چه فعالیت­هایی را به چه صورت و در چه زمانی انجام دهد تا با استفاده از منابع خود بتواند ارزش مازاد مشتری را خلق و موقعیت مناسبی برای خود کسب کند (آفواه و توسی^[6]، 2013). یکی از پیامدهای مهم ورزش به وجود آمدن کسب و کارهای متعدد می­باشد. همچنین کسب و کارهای ورزشی در رشد انواع ورزش بی­تاثیر نیستند. با توجه به اینکه امروزه شاهد روی آوردن به منابع مالی جدید در توسعه اقتصاد ملی و بهره­گیری از صنعت ورزش برای در آمدزایی به صورت عام و استقلال مالی بخش ورزش جامعه به صورت خاص بوده و در این راستا ایجاد و موفقیت کسب و کارهای ورزشی یکی از کانال­های بسیار مهم جهانی در توسعه سهم صنعت ورزشی از تولید ناخالص ملی محسوب می­گردد و از طرفی افزایش نیروهای تحصیل‌‌کرده ورزشی و تنوع نیازها و علاقمندی­های مردم وجود کسب و کارهای ورزشی را توجیه می­نماید. علاوه بر این موارد، محیط کاملا رقابتی و افزایش رکودها و تورم، صاحبان کسب و کارهای ورزشی را به خروج داوطلبانه از بازار تشویق می‌کند (نوبخت ساربان و احسانی، 1395). شرایط بازار متغیر است و همین شرایط کسب و کارها را وادار می‌کند که با شرایط موجود انطباق یابند و کسب و کار خود را متناسب با فناوری‌های جدید و گزاره‌های ارزشی منحصر به‌فرد بازنویسی کنند. محیط بازار سازمان‌ها یک محرک اصلی سازمان­ها به‌منظور رفتن به سمت تغییرات مداوم است. لازمه موفقیت سازمان­ها در این بازارهای متغیر، ایجاد نوآوری در محصولات و خدمات قابل عرضه به مشتریان است. (دهقانی و همکاران، 1394). برای ایجاد نوآوری در کسب و کارها در سال‌های اخیر از رویکردهای مختلفی استفاده شده که یکی از این موارد استارت‌اپ‌ها می‌باشند (شامس و همکاران^[7]، 2020). استارت‌اپ، کسب و کاری است که بر اساس ایده‌های یک کارآفرین و یا یک بنیانگذار به‌صورت فردی شکل گرفته و این شرکت در جستجوی یک مدل کسب و کار تکرار‌شونده و مقیاس‌پذیر است. به بیانی دقیق‌تر، استارت‌اپ‌ها مدلی از کسب و کار هستند که توسعه، جزء لاینفک آنها به شمار می‌رود و این کسب­و­کارها به دنبال برطرف کردن نیاز مشتریان و حل مسئله هستند (ژو و همکاران، 2019). از این رو، میان مقوله استارت‌اپ و کارآفرینی قرابت و نزدیکی معنایی وجود دارد، با این تفاوت که کارآفرینی به هر کسب و کار برآمده از افکار و تلاش‌های یک کارآفرین مستقل اشاره دارد که کمتر با نیت گسترش فراگیر و شهرت‌افزایی شکل می‌گیرد، در حالی که استارت‌اپ‌ها به کسب و کارهای جدیدی اطلاق می‌شود که تمایل به رهایی از فردیت داشته، کارکنان زیادی را به استخدام خود در آورده و داعیه گسترش و مقیاس‌پذیری دارند (ژن ژو و همکاران^[8]، 2020). استارت‌اپ‌ها با عدم‌اطمینان محیطی بالایی مواجه بوده و همچنین نرخ شکست بالایی را نیز تجربه می‌کنند، اما اقلیتی که این سدها را پشت سر می‌گذارند، استعداد و ظرفیت بالایی برای رشد و اثرگذاری خواهند داشت (تاری و همکاران^[9]، 2019). پس از به ثمر رسیدن یک کسب و کار نوپا، بر اساس موارد مهمی مانند بررسی هزینه‌های اولیه، شناخت رقبا، آینده کسب و کار نوپا و فرصت‌های پیش روی آن ارزش‌گذاری صورت می‌گیرد (طالب­­پور و همکاران، ۱۳۹8). در سال‌های اخیر توجه به اکوسیستم­های استارت‌اپی بیشتر مورد توجه قرار گرفته ­است. هدف این کسب و کارها، توجه به دستاوردهای علمی و فناورانه از فرایند تولید تا بازار، پاسخگویی به نیازهای مخاطبان در محیط‌های اجتماعی- اقتصادی است. این کسب و کارها حول ایده‌های نوآورانه بنا می­شوند. ریسک‌پذیری زیاد، توان بالا برای قابلیت رشد و بازگشت سریع سرمایه و هزینه راه‌اندازی کمتر از دیگر ویژگی­های کسب و کارهای نوپا هستند. با گستردگی روزافزون صنعت ورزش، روند روبه رشدی در استارت‌اپ­های ورزشی دیده می­شود که با ارائه راه‌حل­های خلاقانه برای حل مسائل و چالش­های حوزه ورزش مبتنی بر مدل­های کسب و کار جدید، کمک­های بزرگی می­کنند (سالفو^[10]، 2020). در کشور ما به علت وجود نیروهای دانش‌آموخته ورزشی که تعداد قابل توجهی از آنان بیکارند، کسب و کارهای نوپای ورزشی می­توانند زمینه مناسبی برای ایجاد اشتغال فراهم آورند. افزایش چالش‌هایی مثل شهرنشینی و کاهش تحرک در کشور و احتمالا نبود رقیب­های سنتی در این کسب و کار، ورود کارآفرینان و استارت‌اپ‌های ورزشی موجب اثرات بیشتری بر اقتصاد و اشتغال در حوزه ورزش می­شوند. شناخت مخاطب­های استارت‌اپ­های ورزشی یکی از مهم‌ترین اقدامات برای شروع کار است تا برای پاسخ به نیازهای هر گروه ازمخاطب­ها، ایده­هایی خلاقانه ارائه نمود (ریواو و همکاران^[11]، 2019). نیازها و چالش­های موجود، فرصت­های کلیدی را برای توسعه در استارت‌اپ­های ورزشی به‌وجود آورده‌اند. مخاطب­های استارت‌اپ‌های ورزشی عبارت‌اند از: عموم مردم، ورزشکاران مبتدی، ورزشکاران حرفه‌ای، مربیان، طرفداران ورزشی، باشگاه­داران و مدیران ورزشی و نهادهای سیاست‌گذار (احمدی، 1398). از این رو، مطالعات نشان داده است که از سال 2009 تا 2014 صنعت ورزش در دنیا هر ساله به طور متوسط هفت درصد رشد داشته است که این مقدار رشد از متوسط نرخ رشد اقتصادی در بسیاری از کشورها بالاتر است. بررسی‌های انجام شده بیانگر این است که صنعت ورزش در سال (2014) حدود 700 میلیارد دلار درآمد داشته و حدود یک درصد از کل تولید ناخالص جهانی را به خود اختصاص داده است. این آمار و ارقام نشان از اهمیت رو به رشد صنعت ورزش دارد. گفتنی است که موفقیت­های موجود، جز با کارآفرینی و نوآوری میسر نمی‌باشد و در آینده نیز نوآوری و کارآفرینی  به‌عنوان رکن اساسی موفقیت، صنعت ورزش هر کشور را به خود اختصاص خواهد داد و درصورت نیل به این مهم، صنعت ورزش از سهمی بزرگ در تولید ناخالص داخلی برخوردار خواهد بود. همچنین کسب و کارهای کوچک و متوسط به این دلیل که رشد اقتصادی را به مقیاس‌های کوچک و در حد منطقه‌ای و محلی انتقال می­دهند، اهمیت دارند. علاوه بر این، آنها نه تنها مشاغل جدید ایجاد می­کنند، بلکه کارکنان را برای کسب مهارت­های ارزشمند و تجارب کاری آماده می­کنند (هانگ تیو^[12]، ۲۰1۹). در کل، این کسب و کارها و به طور ویژه ایجاد آنها نقش مهمی را در حفظ و ایجاد اقتصاد بازار دارند آنها  ابزاری در جهت تحرک رقابت، ایجاد شغل و ترویج نوسازی اقتصاد هستند (کسلر^[13]، 2014). امروزه در اکثر کشورها، اعم از توسعه‌یافته و در حال‌توسعه، جایگاه بنگاه­های کوچک و متوسط در اقتصاد مورد توجه سیاست‌گذاران اقتصادی قرار گرفته و تلاش می‌شود تا از پتانسیل­های این گروه از بنگاه­ها برای تحقق اهداف کلان اقتصادی استفاده گردد. تقویت روحیه رقابت و کارآفرینی در اقتصاد، افزایش بهره‌وری و ایجاد اشتغال سه ویژگی عمده بنگاه‌های کوچک و متوسط است که چنین جایگاهی به آنها بخشیده است. به طور کلی برخی از کارشناسان عقیده دارند بنگاه‌های کوچک و متوسط به نسبت بنگاه‌های بزرگ دارای بهره‌وری بالاتری می‌باشند، ولی معضلات و موانع آنها در تامین مالی از بازار مالی و سایر نهادهای مرتبط می­تواند مانع از رشد و توسعه آنها گردد. لذا برنامه‌های حمایتی دولت به‌خصوص در زمینه تامین مالی توسعه اقتصادی را ارتقا دهد(ولتر^[14] و همکاران، ۲۰۰۱). در این رابطه نتایج پژوهش تقوی رفسنجانی و همکاران (1399) نشان داد که مسائلی از جمله: توان انسانی، ویژگی‌های مالی، ویژگی ایده، ویژگی‌های حقوقی و ویژگی‌های زیر‌ساخت و شرایط فرهنگی به عنوان عوامل زمینه‌ای اهمیت دارند. همچنین نتایج نشان داد که ویژگی‌های شخصیتی، توانایی‌های فردی، ویژگی بازار و ریسک موجود در ایده به عنوان عوامل مداخله‌گر در این حوزه به شمار می‌آیند. توسعه استارت اپ در ورزش کشور می‌تواند آثار مثبتی در حوزه‌های فردی، ورزشی و فکری داشته باشد و این مسئله ضرورت فعالیت‌های اجرایی در این حوزه را بیش از پیش مهم تلقی می‌نماید. در این رابطه طالبی و همکاران (1399) بیان کردند عامل مدیریتی، تجاری، محیطی و فنی، عوامل مؤثر بر شکل‌گیری استارت‌اپ‌های ورزشی هستند. صالحیان و همکاران (1400) به این نتیجه دست یافتند که مؤلفه‌های ماهیت نوآورانه، شناخت بازار، سازمانی، فناورانه، محیطی، مدیریت تیم، فردی و انسانی، به ترتیب از عوامل مؤثر بر توسعه استارت‌اپ‌های ورزشی در ایران می‌باشد. در مورد شناسایی و تحلیل چالش‌های استارت‌اپ‌ها در حوزه کسب و کارهای ورزشی با رویکرد تحلیل مضمون، پرواز و عیدی (1402) به این نتیجه رسیدند که شش مضمون فرعی (مالی و اعتباری، قانونی و حقوقی، کسب‌وکار و بازاریابی، سازمانی و اداری، سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و عدم‌آموزش مناسب) در قالب سه مضمون اصلی (عدم‌حمایت مالی از کسب‌وکارها، وجود قوانین و مقررات سخت و عدم‌وجود نیروی انسانی) در رابطه با چالش‌های استارت‌اپ‌ها در حوزه کسب‌وکارهای ورزشی بود که در قالب یک مدل ارائه شدند. امینووا و مارکی[15] (۲۰۲۱) در پژوهشی با موضوع شکست یا موفقیت استارت‌آپ‌ها، وجود متغیرهایی مانند سرمایه‌گذاری صنعت، رقابتی اندازه شرکت، تحصیلات مؤسس و سطح تحصیلات کارکنان را بر نوآوری استارت‌آپ­ها و به بهبود عملکرد آنها مؤثر می­دانند همچنین راتن[16] (۲۰۲۰) به طور ویژه به موضوع نقش شبکه­سازی در استارت اپ­های ورزشی پرداخت. او اذعان می­کند که استارت اپ­های ورزشی به عنوان یک سرمایه­گذاری ورزشی جدید به سرعت وارد بازار شده‌اند و می­توانند به شکل گیری انواع مشاغل منجر شوند. بوکن و نیهور^[17] (۲۰۱۹) در تحقیقی با عنوان «استارت‌اپ ناب و مدل کسب و کار آزمونی برای جدید بودن و تاثیرگذاری»، دریافتند که استارت‌اپ ناب نه تنها برای ایده‌پردازی، بلکه برای ارتقای آزمون‌های تکراری جهت کاهش عدم‌اطمینان، مشارکت ذینفعان و یادگیری جمعی باید به‌کار گرفته شود. آنها پیشنهاد کرده‌اند که مدل‌های کسب و کار جدید، در طول آزمون می توانند پدیدار شوند. همچنین، آنها دید مثبت‌تری از فرصت‌های استارت‌اپ ناب ارائه نمودند و این نکته را یادآور شدند که چگونه استارت‌اپ ناب می‌تواند نوآوری پایدار و اشتغال ذینفع را جهت جدید بودن و تاثیرگذاری بهتر ایجاد نماید. در نهایت، فرناندز و آفونسو^[18] (۲۰۱۸) در تحقیقی با عنوان «تغییر و بهبود مدل کسب و کار در استارت‌اپ‌های نرم افزاری»، دریافتند که مدل کسب و کار روندی پویاست که در طول زمان تکامل می‌یابد و تغییرات در عناصر کسب و کاری، از ارزش پیشنهادی محصول حمایت می‌کنند (سمت چپ بوم مدل کسب و کار استر والدر) و بر روی عناصری که ارائه ارزش پیشنهادی به مشتریان را توضیح می‌دهند، اثرگذار است.

در این میان مسئله مهم در کسب و کارهای ورزشی، فقدان توجه کافی به نوآوری و راهبردهای نوآورانه در کسب و کارهای ورزشی است. از آنجا که اقتصاد کشورهای در‌حال‌توسعه همانند کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته، دانش‌بنیان و به اصطلاح «نوآور‌محور» نیست و در حال گذر از اقتصاد عامل‌محور است، در نتیجه نوآوری در بنگاه­ها یا کسب و کارها چندان جستجو نمی­شود. در این راستا، بر اساس تحقیق انجام‌شده نیز مدت استمرار کسب‌وکارهای ورزشی در طول زمان کاهش داشته است. یکی از دلایل برای عدم‌استمرار کسب­وکارهای ورزشی می­تواند فقدان عملکرد نوآورانه در این نوع کسب­وکارها باشد که پیامد آن، محو شدن در رقابت­های فشرده کنونی است (ملک محمودی، 1398). از سوی دیگر، نوآوری ورزشی برای سازمان­ها، افراد و دولت­ها به دلیل نقش مهمی که ورزش در بازار جهانی دارد با اهمیت است. علی­رغم محبوبیت فزاینده نوآوری­های مرتبط با ورزش، پیشرفت­های اندکی در توسعه نظریه­ای که به انسجام این رشته بیانجامد، وجود داشته است (رتن، 2020). لذا با توجه به اهمیت صنعت ورزش در دنیای کنونی و جذاب بودن و پرمخاطب بودن رویدادها و مسابقات ورزشی بین‌المللی و اهمیت خدمات این حوزه که از طریق کسب‌وکارهای ورزشی انجام می‌شود، بررسی موضوع استارت‌اپ­ها در این صنعت و کسب‌وکارهای مرتبط به آن‌یکی از مقوله‌های مهمی است که پژوهش‌های علمی اندکی در این زمینه وجود دارد. بنابراین هدف اصلی پژوهش حاضر؛  طراحی الگوی توسعه کسب و کارهای ورزشی با رویکرد استارت‌اپ­ها می‌باشد. پژوهش حاضر در صدد است به این سؤالات پاسخ دهد:

 عوامل مؤثر (عوامل علّی، زمینه‌ای، مداخله‌گر، راهبردها و پیامدهای حاصل از پژوهش حاضر) بر طراحی الگوی توسعه کسب و کارهای ورزشی با رویکرد استارت‌اپ­ها کدم‌اند؟

روش‌شناسی پژوهش

روش انجام این پژوهش کیفی است. راهبرد تحقیق در این مطالعه تحلیل داده‌بنیاد به روش اشتراوس و کوربین بود که به‌صورت سیستماتیک انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش  شامل اساتید دانشگاهی رشته مدیریت ورزشی، مدیران باشگاه ورزشی و فعالان در حوزه کسب و کارهای ورزشی بودند. روش نمونه­گیری به‌صورت نمونه‌گیری غیراحتمالی^[19]، با انتخاب هدفمند و با حداکثر تنوع یا ناهمگونی بود. نمونه­گیری تا رسیدن به کفایت نظری ادامه یافت. وقتی کفایت نظری حاصل شد هیچ نوع داده­های اضافی نمی­توان یافت که پژوهشگر به وسیله آن بتواند خواص یا ویژگی­ها (مقوله­ها) را تدوین کند. به موازاتی که داده­های مشابه جمع­آوری می­شود، از لحاظ تجربی اطمینان حاصل می­گردد که یک مقوله به کفایت رسیده است (دانایی فرد و همکاران،1388)، از این رو، تعداد مشارکت‌کنندگان در مصاحبه 15 نفر بود. برای گردآوری اطلاعات،  ابتدا ادبیات و پیشینه تحقیق با استفاده از کتب، مجلات، پایان­نامه­های مربوط، آیین­نامه و اسناد مرتبط و سایت­های اینترنتی موردبررسی قرار گرفت. پس از تهیه راهنمای مصاحبه به نمونه آماری مراجعه شد و داده­های موردنیاز با استفاده از مصاحبه‌های باز جمع­آوری شد. طول مدت مصاحبه­ها 60-45 دقیقه بود و مصاحبه­ها توسط دستگاه ضبط دیجیتالی ثبت شد. قبل از مصاحبه با افراد به منظور حداکثر مشارکت متخصصان و استادان، نامه­ای همراه با جزئیات اساسی اهداف مطالعه و سؤال­ها مرتبط با آن توسط E-mail به مشارکت­کنندگان ارسال و از آن­ها جهت ملاقات حضوری درخواست شد. برای تحلیل مصاحبه­ها از رویکرد ویرایشی^[20] و تئوری مبتنی بر داده^[21] گلاسر و استراوس که یکی از رویکردهای تحلیل داده­ها در مصاحبه­هاست، استفاده شد (دانایی فرد و همکاران،1388).

گفتنی است به جهت نو بودن تحقیق و محدودیت احتمالی داده‌ها، از رویکرد مثلث‌سازی^[22] استفاده شد. مثلث‌سازی به فرایند استفاده از رویکردها و منابع گوناگون جهت جمع‌آوری اطلاعات در تحقیق اطلاق می‌شود (اسکینر، ادواردز و کوربت[23]، 2014). با توجه به استفاده از شیوه مثلث‌سازی (استفاده از منابع چندگانه شامل منابع کتابخانه‌ای، گروه کانونی با کارشناسان و مصاحبه با متخصصان) در این تحقیق از موارد منابع متنوع به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات استفاده شد. علاوه بر این، در پژوهش حاضر جهت سنجش روایی از معیارهای اسکینر، ادواردز و کوربت (2014) که در جدول 1 به آن اشاره‌شده، استفاده گردید:

جدول 1: روش­های اطمینان از روایی

برای محاسبه پایایی با روش توافق درون‌موضوعی دو کدگذار، از یک متخصص مدیریت ورزشی که در مراحل انجام پژوهش حضورداشت و از آگاهی مناسبی در مورد این پژوهش برخوردار بود، درخواست شد تا به‌عنوان همکار در کدگذاری تحقیق شرکت کند. آموزش‌ها و تکنیک‌های لازم جهت کدگذاری به همکار تحقیق انتقال داده شد. سپس محققان به همراه همکار، به‌عنوان نمونه دو مورد از مصاحبه‌ها را کدگذاری کردند و درصد توافق درون‌موضوعی با استفاده از فرمول زیر محاسبه شد:

در جدول 2 مشاهده می­شود تعداد کل کدهایی که به ثبت رسیده است معادل 41 کد، تعداد کل توافقات بین کدها معادل 15 و پایایی بین کدگذاران برای مصاحبه­های انجام‌گرفته در این پژوهش معادل 73 درصد است. لذا با توجه به این‌که میزان پایایی بیشتر از 60 درصد می­باشد، قابلیت اعتماد کدگذاری­ها مورد تأیید است و می­توان گفت که میزان پایایی تحلیل مصاحبه کنونی مناسب می­باشد.

جدول 2: محاسبه پایایی

یافته‌های پژوهش

جدول 3:  مشخصات افراد مصاحبه‌شونده

در این پژوهش با 15 نمونه تا رسیدن به اشباع نظری مصاحبه شد. با انجام مصاحبه با این افراد، تشخیص محقق و گروه تحقیق این بود که اطلاعات گردآوری شده به نقطه اشباع رسیده و نیازی به انجام مصاحبه­های بیشتر نیست.

در جدول 4، نتایج مربوطه به عوامل علی موثر بر الگوی توسعه کسب و کارهای ورزشی با رویکرد استارت‌اپ­ها نشان داده‌شده است. همان‌گونه که مشاهده می‌شود، 4 مولفه و 19 کد نهایی شناسایی و مورد تایید قرارگرفته‌اند:

جدول 4: مفاهیم و کدهای نهایی عوامل علّی

در جدول 5، نتایج مربوطه به عوامل زمینه‌ای موثر بر الگوی توسعه کسب و کارهای ورزشی با رویکرد استارت‌اپ­ها نشان داده‌شده است. همان‌گونه که مشاهده می‌شود 5 مولفه و 25  کد کد نهایی شناسایی و مورد تایید قرارگرفته‌اند:

جدول 5: مفاهیم و کدهای نهایی عوامل زمینه­ای

در جدول 6، نتایج مربوطه به عوامل مداخله‌گر موثر بر الگوی توسعه کسب و کارهای ورزشی با رویکرد استارت‌اپ­ها نشان داده‌شده است. همان‌گونه که مشاهده می‌شود 4 مولفه و 21 کد نهایی شناسایی و مورد تائید قرارگرفته‌ان:

جدول 6: مفاهیم و کدهای نهایی عوامل مداخله­گر

در جدول 7، نتایج مربوطه به راهبردهای موثر بر الگوی توسعه کسب و کارهای ورزشی با رویکرد استارت‌اپ­ها نشان داده‌شده است. همان‌گونه که مشاهده می‌شود 6 مولفه و 24  کد نهایی شناسایی و مورد تایید قرارگرفته‌اند:

جدول 7: مفاهیم و کدهای نهایی راهبردها

در جدول 8، نتایج مربوطه به پیامدهای موثر بر الگوی توسعه کسب و کارهای ورزشی با رویکرد استارت‌اپ­ها نشان داده ‌شده است. همان‌گونه که مشاهده می‌شود 4 مولفه و 21 کد نهایی شناسایی و مورد تایید قرارگرفته‌اند:

جدول 8: مفاهیم و کدهای نهایی پیامدها

الگوی نهایی پژوهش در شکل 1 نشان داده‌شده است. همان‌گونه که مشاهده می‌شود الگوی پژوهش با اقتباس از نظریه داده‌بنیاد (رویکرد استراوس و کوربین) ترسیم گردید:

شکل 1: الگوی توسعه کسب و کارهای ورزشی با رویکرد استارت‌اپ­ها

بحث و نتیجه‌گیری

   هدف از این پژوهش، ارائه الگوی توسعه کسب و کارهای ورزشی با رویکرد استارت‌اپ­ها بود.  به منظور ارائه یک مدل نظام‌مند و شماتیک از یافته­های برخاسته از داده­های کدگذاری شده، از رویکرد نظام­مند نظریه داده‌بنیاد که توسط اشتراوس و کوربین (1998) ارائه شده، استفاده گردید. مدل نظام­مند از لایه­های تفکیک شده­ای حاصل شده است و براساس قرار گرفتن این لایه­ها در کنار هم، مدل نهایی تحقیق ارائه می­شود. در ادامه این لایه­ها به تفکیک کدهای حاصل شده بررسی و تحلیل می­گردد. منظور از شرایط علی، مقوله­هایی مربوط به شرایطی است که بر مقوله محوری که همان توسعه کسب و کارهای ورزشی با رویکرد استارت‌اپ­ها در بین مخاطبان این حوزه است، تأثیر می­گذارد(دانایی­فرد و امامی، 1386). در این رابطه می‌توان به مفاهیم خط‌مشی­های توسعه کسب و کار، عوامل قانونی /حقوقی، نوآوری در استارت‌اپ­ها و تحول و تغییر نگرش استخراج‌شده اشاره کرد. نگرش برای توسعه کسب و کار عاملی برای شروع فعالیت‌های کسب و کار است؛ چنان‍که اگر شخصی نگرش توسعه و کسب و کار و درآمدزایی نداشته باشد، به کسب و کار نمی پردازد. نگرش درآمدزایی در تحقیقات دیدبان جهانی کارآفرینی به عنوان عاملی برای اندازه‌گیری فرایند کارآفرینی کشورها در نظر گرفته شده است. اهمیت این موضوع به حدی است که در رابطه با کسب و کارها، نقش کارآفرینان به عنوان رهبران و مدیران ارشد سازمان‌ها، در فرایند نهادی‌کردن بسیار مهم تلقی شده است که این مورد می­تواند یک عامل تسهیل‌کننده و یک انگیزه برای صاحبان کسب و کار ورزشی باشد که در توسعه کسب و کارهای ورزشی گام­های مثبتی بردارند. دیگر عامل شناسایی‌شده بحث خط‌مشی­های توسعه کسب و کار می­باشد که می­تواند حاوی ایده­های مناسبی مرتبط با پژوهش حاضر باشد. نوآوری به طور گسترده­ای به پذیرش یک ایده یا رفتاری نسبت داده شده است که برای سازمان جدید است. ایده جدید نه تنها باید از طرف سازمان پذیرش شود، بلکه باید به طور موفقیت­آمیزی نیز به کار گرفته شود. علاوه بر این سیاست­ها و خط‌مشی­های توسعه کسب و کار در استارت‌اپ­ها برای شیوه­های یکپارچه و ایجاد روابط قوی می­تواند در توسعه کسب و کارهای ورزشی با رویکرد استارت‌اپ­ها موثر باشد(رتن، 2020). صنعت ورزش فرصت­های مختلفی مانند ایجاد راه­هایی ممکن بر مبنای ارتباطات موجود کسب و کار به وجود می­آورد (پرواز و عیدی، 1402). در واقع این فرصت­های گسترده در بازار ورزش است که زمینه بیشتری برای نوآوری در این عرصه ایجاد می­کند. در این راستا، به نظر می­رسد لازمه به کارگیری ایده­های نوآورانه در دنیایی که فرصت­های نوآورانه زیادی وجود دارد، خط‌مشی‌های کارآفرینانه و استقبال از نوآوری است که چنین سیاست­ها و خط‌مشی­هایی بر عملیاتی کردن ایده­های نوآورانه در جهت توسعه کسب و کارهای ورزشی با رویکرد استارت‌اپ­ها تاکید می­کند. 

    منظور از شرایط زمینه­ای، شرایط خاصی است که بر راهبردها تأثیر می­گذارد (دانایی­فرد و امامی، 1386). عوامل زمینه­ای در پژوهش حاضر از زیرساخت‌های بصری مناسب، نیروی انسانی، شفافیت در اجرای استارت‌اپ، جلب و حفظ مشتری و وجود الگوهای موفقیت کسب و کار تشکیل شده است. با توجه به تغییر دیدگاه جهانی در زمینه عوامل تأثیرگذار تمدن و قدرت جوامع، همچنین سیاست کشورهای در‌حال‌توسعه برای رهایی از اقتصاد تک محصولی، لازم است تا با روند تغییرات جهانی که به وجود آمده همسو و از فناوری اطلاعات استفاده شود. یکی از روش‌های همسویی با این روند استفاده از تجارت الکترونیکی به جای شیوه­های سنتی است که این می­طلبد از زیر ساخت­های نوین بصری که در عصر اینترنت وجودارند، استفاده کرد و بهره لازم را برد. در واقع، در دنیای تجارت الکترونیک محصولات ورزشی پس از نرم‌افزارهای کامپیوتری بزرگترین افزایش حجم فروش را داشته است. یک نمونه از رشد تجارت الکترونیک در صنعت ورزش این است که اکثر تیم‌های حرفه‌ای معاملات الکترونیکی را برای طرفدارانشان از طریق وب سایت خود فعال کرده‌اند(تاری و همکاران، 2020). همچنین نیروهای متخصص که نشات گرفته از سرمایه‌های انسانی است باید کارایی لازم را داشته باشند که این مورد با به کارگیری افراد متخصص وآموزش دادن می تواند اثرگذار باشد. در ادامه می‌توان به الگوهای موفق اشاره کرد که باید از این الگوها نیز در صورت امکان بهره لازم را برد و به یک الگوی واحد در جهت کسب موفقیت دست‌یافت. این عوامل مستلزم یک مدیریت قوی و موفق است که باید افرادی در رأس مدیریت قرار گیرند که از دانش لازم برخوردار باشد و تجربه کافی را در هدایت حوزه توسعه کسب‌وکار ورزشی از طریق استارت‌اپ­ها داشته باشند. لازم است افرادی که در حوزه مدیریت در این بخش‌ها فعالیت می‌کنند به‌صورت کاملاً شفاف فعالیت‌های خود را گزارش نمایند، چون شفافیت یک اصل مهم در مباحث مدیریتی است (آقامحمدی و همکاران، 1401). مدیریت موفق بدون بهره‌گیری از فناوری امکان‌پذیر نخواهد بود. در واقع، مدیریت صحیح سرمایه انسانی نه تنها می­تواند از علل ایجاد کسب و کار باشد، بلکه مدیران نهادهای مسئول در ورزش، چه نهادهای رسمی و چه نهادهای غیررسمی می­توانند نقش مهمی را در این زمینه ایفا کنند.

   منظور از شرایط مداخله­گر، شرایطی است که بر راهبردها تأثیر می­گذارد (دانایی­فرد و امامی، 1386). عوامل مداخله­گر شامل فراهم‌کردن بسترهای استفاده از فناوری­های نوین، تولید محتوای مرتبط، عوامل بازدارنده اقتصادی و بررسی تحرکات بازار بود. فناوری در نیای امروزی یکی از عوامل پیش‌برنده مثبت است که در همه امو باعث استفاده بهینه و تسریع استفاده شده است. در بحث توسعه کسب و کار ورزشی از طریق استارت‌اپ­ها هم بدون شک فناوری اثرگذار است و فضای مناسبی برای صاحبان سرمایه ایجاد می­کند که در حوزه کسب و کار ورزشی نیز فعالیت نمایند، چرا که برای این افراد ثابت خواهد شد صنعت ورزش نیز با فناوری روز دنیا در ارتباط است و همراه با این فناوری­ها در حال حرکت است و کیفت و پتانسیل نهفته­ی که در ورزش وجود دارد برای کارآفرینان ورزشی و صاحبان کسب و کار روشن خواهد شد. مدیران جوان و توانمند با توجه به آشنایی آنها با فضاهای نوین بازاریابی طبیعتاً نسبت به دیدگاه سنتی مدیران در رسیدن به تغییرات فناوری موفق خواهند بود. از آنجا که حرکت به سوی توسعه کسب و کار  و استفاده از این فضا برای درآمدزایی در ورزش کشور فرایند بلندمدتی است، یکی از راه های غلبه بر مهمترین چالش پیاده‌سازی تجارت الکترونیک در ورزش کشور اتخاذ رویکرد راهبردی توسط مدیران ورزشی در بحث خدمات برای انجام تغییرات بنیادین است (طالبی و همکاران، 1399). همچنین کیفیت نهادی و مؤلفه­های آن شامل هماهنگی نهادها، تعهد نهادها و کسب و کارهای ورزشی به اجرای قوانین و برنامه­ها، حمایت نهادهای دولتی از استارت‌اپ­های ورزشی، لزوم برنامه­محوری و برنامه­ریزی راهبردی و متناسب ساختن اهداف چنین برنامه­هایی متناسب با نیازهای فرهنگی می­تواند در ایجاد کسب و کار موثر باشد. قوانین‌حمایتی وضع‌شده هم باید در جهت تقویت سیاست‌های این حوزه باشد که اثرات مثبتی داشته باشد. یکی از موارد مهم در زمینه کسب‌وکار یا در دیگر زمینه‌ها مباحث اقتصادی و موانع مرتبط در زمینه اقتصادی است. ورزش هم مانند دیگر صنعت‌های دنیا به اقتصاد وابسته است و از مهم‌ترین ارکان آن می‌باشد. موانع اقتصادی زیادی پیش روی کسب‌وکارهای ورزشی است که می‌توان به عدم‌همکاری بانک‌ها اشاره کرد که تسهیلات مناسبی در اختیار این حوزه قرار نمی‌دهند و یا نبود راهکارهای مناسب برای سرمایه‌گذاران خارجی در بخش کسب‌وکار ورزشی و حتی تحریم‌های اعمال‌شده که بر کسب‌وکارهای ورزشی نیز اثرگذار بوده است و باید مورد ارزیابی قرار گیرند و با برنامه‌ریزی‌های درست برای رفع آن‌ها گام برداشته شود. قوانین حمایتی می‌تواند در زمینه‌های گفته‌شده مفید باشد؛ در صورتی که دولت یا ارگان­های مرتبط بتوانند حمایت‌های لازم را داشته باشند، بخش تولیدات ورزشی داخلی نیز رغبت لازم را برای ادامه کار خواهد داشت.

   منظور از راهبردها، کنش­ها یا برهم­کنش­های خاصی است که از پدیده محوری منتج می­شود (دانایی­فرد و امامی، 1386). برگزاری استارت‌اپ­های تخصصی یکی از مواردی بود که به عنوان راهبرد شناسایی شد. برگزاری استارت‌اپ­های ورزشی هرساله می­تواند در توسعه کسب و کارهای ورزشی اثر گذار باشد. همچنین دعوت از افراد کارافرین در حوزه ورزش در زمان برگزاری استارت‌اپ­ها باید صورت گیرد تا بتوان در توسعه کسب و کارهای ورزشی اثر مثبتی گذاشت. لازم است که از افراد تحصیل‌کرده با تحصیلات مرتبط مانند رشته‌ بازاریابی ورزشی استفاده شود که دانش خود را در بهبود وضعیت کسب‌وکارهای ورزشی به کار گیرد. همچنین در جهت توانمندسازی کارکنان و مسئولان نیز باید اقداماتی مانند برگزاری دوره‌های آموزشی برگزار شود که این افراد بتوانند آموزش‌های لازم را ببینند (محمدکاظمی و همکاران، 1395). همچنین دوره‌هایی برگزار شود که افراد تحصیل‌کرده و علاقه‌مند جهت آموزش دیدن در آن‌ها شرکت نمایند. توجه به بحث برندینگ هم باید در دستور کار مسئولان قرار گیرد. باید به نحوی عمل کرد که برندهای متنوعی در کسب‌وکار ورزشی ایجاد شود. این کار زمانی شکل می‌گیرد که محصولاتی طبق نیازهای مشتری تولید شود و دارای کیفیت لازم باشد که اگر این امر محقق نگردد استقبال مناسبی از سوی مصرف‌کنندگان شکل نخواهد گرفت. البته تا زمانی که قانون کپی‌رایت رعایت نشود، نمی‌توان به یک برند مورد اعتماد دست‌یافت و همچنین نبود قانون کپی‌رایت باعث شده که سرمایه‌گذاران هم ریسک کمتری کنند و در این حوزه سرمایه‌گذاری نکنند. لازم است قوانین سختی تنظیم شود و به مرحله اجرا دربیاید تا کسب‌وکارهای ورزشی رونق لازم را داشته باشند. حمایت­های دولتی را می­توان در حمایت از تولید، اختصاص یارانه به تولید و ایجاد تسهیلات بانکی برشمرد.  در نهایت می‌توان به آموزش و مدیریت منابع اشاره کرد که در این رابطه به عواملی مانند کمک‌گرفتن از کارافرینان در رویدادهای ورزشی توسط فدراسیون‌ها اشاره کرد که کارآفرین‌ها زا راغب به فعالیت می­کند و فرصت مناسبی برای توسعه کسب وکار در حوزه ورزشی از طریق استارت‌اپ­ها ایجاد می­شود. یکی ز نقش­های استارت‌اپ­ها، نیاز سنجی در حوزه کسب و کار ورزشی است که از این طریق می‌تواند وضعیت مطلوب قابل تحقق و چشم­انداز طرح در کشور در حوزه کسب و کار ورزشی را ترسیم نماید.

     منظور از پیامدها، خروجی حاصل از اجرایی کردن راهبردهای شناسایی‌شده است (دانایی­فرد و امامی، 1386). همواره یکی از نقاط ضعف در اقتصاد کشور در هر حوزه‌ای، عدم‌ارتباط و هم‌فکری صنعت با دانشگاه بوده است. در حوزه ورزش نیز این عدم‌ارتباط وجود دارد، ولی اگر بسترهای لازم فراهم شود که میان این دو عنصر مهم ارتباط برقرار شود بدون شک در حوزه اقتصادی و رونق کسب‌ وکار در ورزش موفقیت‌های چشم‌گیری به دست خواهد آمد. ارتقای کسب‌وکارهای ورزشی و ایجاد بازارهای جدید نیز یکی دیگر از پیامدهای حاصل بود که در این رابطه می‌توان گفت زمانی که کسب وکارهای ورزشی داخلی رونق پیدا کنند، بدون شک می‌توانند با محصولات خارجی در داخل و حتی در منطقه نیز به رقابت بپردازند و یک بازار جدید داخلی برای کارآفرینان و سرمایه‌گذاران باشد. درواقع رونق کسب‌وکارهای ورزشی منجر به توسعه اقتصادی ورزش خواهد شد و از این طریق افرادی زیادی  مشغول به کار خواهند شد و مشاغل جدیدی به وجود خواهند آمد که افراد در حیطه ورزش به فعالیت بپردازند و چرخ صنعت ورزش به حرکت درآید. درنهایت می‌توان به توسعه پایدار اشاره کرد که از طریق رونق گرفتن کسب‌وکارها به وجود می­آید. ورزش به­عنوان یکی از حوزه­هایی که مخاطبان بسیار زیادی در تمامی نسل‌های جامعه دارد می‌تواند نقش مهمی در توسعه پایدار جامعه ایفا کند؛ به‌طوری‌که اگر درآمدی در حوزه ورزش باشد، بدون شک به این دلیل که مخاطبان آن هرروز بیشتر خواهند شد این درآمد و توسعه هر روز پایدارتر خواهد شد و جذب سرمایه هر روز بیشتر و بیشتر خواهد شد که این امر هم مستلزم بهره‌گیری از ایده‌های جدید و نو می‌باشد. با توجه به اینکه پیامدهای مهم ورزش به وجود آمدن کسب‌وکارهای متعدد می­باشد و کسب‌وکارهای ورزشی در رشد انواع ورزش بی‌تأثیر نیستند، امروزه شاهد روی آوردن به منابع مالی جدید در توسعه اقتصاد ملی و بهره‌گیری از صنعت ورزش برای در آمدزایی به‌صورت عام و استقلال مالی بخش ورزش جامعه به‌صورت خاص هستیم. در این راستا ایجاد و موفقیت کسب‌وکارهای ورزشی یکی از کانال‌های بسیار مهم جهانی در توسعه سهم صنعت ورزشی از تولید ناخالص ملی محسوب می­گردد و از طرفی افزایش نیروهای تحصیل‌کرده ورزشی و تنوع نیازها و علاقه‌مندی‌های مردم وجود کسب‌وکارهای ورزشی را توجیه می­نماید. علاوه بر این، محیط کاملاً رقابتی و افزایش رکودها و تورم، صاحبان کسب‌وکارهای ورزشی را به خروج داوطلبانه از بازار تشویق می‌کند (نوبخت ساربان و همکاران، 1396). در پایان باید گفت هر پژوهشی دارای محدویت­های است. از جمله محدودیت­های پژوهش حاضر می­توان به تعمیم نتایج اشاره کرد که حوزه ورزش انجام شده است و نمی­توان نتایج آن را به دیگر حوزه ­ها تعمیم داد. با توجه به محدودیت بیان شده توصیه می­شود توسعه کسب و کار از طریق استارت‌اپ­ها در دیگر حوزه­ها مانند صنایع مختلف مورد بررسی قرار گیرد. محدودیت دیگری که در پژوهش حاضر می­توان به آن اشاره کرد، ارزیابی یافته­ های پژوهش حاضر به‌صورت کیفی است که امکان ارزیابی آن در پژوهش حاضر به‌صورت کمی نبود. لذا پیشنهاد می­شود دیگر محققان بعد از تایید روایی سازه­ های شناسایی شده، عوامل فوق را مورد ارزیابی قرار دهند.