نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، گروه مدیریت ورزشی، پژوهشگاه تربیت‌بدنی و علوم ورزشی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
2 استادیار، گروه مدیریت ورزشی، پژوهشگاه تربیت‌بدنی و علوم ورزشی، تهران، ایران
3 گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.
چکیده
هدف از این پژوهش، طراحی الگوی اقتصادی فدراسیونهای ورزشی ایران بود. روش تحقیق از نوع کیفی بود. این تحقیق در 6 مرحله با محوریت روش "گروه متمرکز" انجام شد. برای جمعآوری اطلاعات از مصاحبههای کیفی و جهت تجزیه و تحلیل دادهها از سه مرحله کدگذاری استفاده گردید. مدل پژوهش نیز بر اساس روابط شناسایی‌شده به‌صورت یک چارچوب سیستمی مفهومی ترسیم شد. در نهایت الگوی پژوهش در کارگروه متمرکز تحقیق با روش تحلیل محتوای کیفی به‌دست آمد (11 نفر). با توجه به مصاحبههای صورت‌گرفته مشخص شد که 6 چالش اصلی بازاریابی، برندسازی، ارتباط، سیاست، امکانات و قوانین در حوزه درآمدزایی فدراسیونهای ورزشی وجود دارد. همچنین فدراسیونهای ورزشی میتوانند از راهبرهای تأمین مالی در سه بخش عمومی (عامل بازاریابی، برندسازی، رسانه و ایجاد واحد صنعت و دانشگاه)، کلان (ساختاری، رویدادی و قوانین) و اختصاصی استفاده کنند.
با توجه به یافته های تحقیق میتوان گفت که فدراسیونهای ورزشی ایران 3 راهکار عمده برای تأمین منابع مالی خود دارند. راهکارهای عمومی که برای تمامی فدراسیونها ثابت و قابل اجرا میباشد، راهکارهای اختصاصی که با توجه به ویژگی هر فدراسیون متفاوت است و راهکارهای کلان که در حیطه کنترل فدراسیونها نیست و نهادهای بالادستی توان تأثیرگذاری بر آن‌ها را دارند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Designing the Economic Model of Iranian Sports Federations
نویسندگان [English]
- hossein zareian 1
- mehdy rasooli 2
- Ali Nazarian 3
1 Ph.D., Assistant Professor in Sports Management, Sports Sciences Research Institute, Tehran, Iran
2 Ph.D., Assistant Professor in Sports Management, Sports Sciences Research Institute, Tehran. Iran
3 Sport Sciences Department, Faculty of Literature and Human Science, Lorestan University, Khorramabad, Iran.
چکیده [English]
The research is to design a financing model for Iranian sports federations. The research method was qualitative. This research was conducted in 6 phases, focusing on the "focus group" method. Qualitative interviews were used to collect information. Three stages of coding were used to analyze the data. The research model was drawn as a conceptual system framework based on the identified relationships. Finally, the research model was obtained in the focused research working group with the qualitative content analysis method (11 people). According to the conducted interviews, it was found that there are 6 main challenges of marketing, branding, communication, policy, facilities and laws related to the income generation of sports federations. Finally, it was found that sports federations can use financing methods in three general (marketing, branding, media and creation of industry and university units), macro (structural, event and rules) and specific sectors.
According to the findings, it can be said that Iranian sports federations have 3 main ways to secure their financial resources: General solutions that are fixed and applicable for all federations, Specific solutions that are different according to the characteristics of each federation, and Macro solutions that are not under the control of federations and upper institutions have the ability to influence them.
کلیدواژه‌ها [English]
- Sports economy
- Sports marketing
- Sports federations
- Income generation
- Financing
طراحی الگوی تامین مالی فدراسیونهای ورزشی ایران
حسین زارعیان[1]
مهدی رسولی[2]
علی نظریان[3]
تاریخ دریافت مقاله: 27/9/1402
تاریخ پذیرش مقاله: 02/04/1403
مقدمه
ورزش در ایران همیشه به‌عنوان یکی از مباحث فرعی در اقتصاد مورد توجه قرار گرفته است در حالی که در کشورهای توسعه یافته به‌عنوان یک رکن مهم اقتصادی به آن نگاه میشود. در کشورهای پیشرفته، بخش قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی خود را از طریق رونق اقتصادی صنعت ورزش به دست می‌آورند؛ اما در ایران کمتر از 1 درصد از تولید ناخالص داخلی از طریق اقتصاد ورزش تأمین میشود (عسگریان، 1390؛ به نقل از ذولفقاری و همکاران، 1401). از اینرو توسعه اقتصادی ورزش اهمیت زیادی دارد. نکته مورد توجه در اقتصاد ورزش وجود اثرات جانبی مثبت آن برای جامعه و بخش‌های دیگر اقتصادی است مانند سلامت فیزیکی و روانی جامعه، جذب گردشگر، ارتقای سرمایه اجتماعی (تقویت کارگروهی و نظم‌پذیری، روحیه رقابت، عِرق ملی، بازی جوانمردانه و ...) که سرمایه‌گذاری دولت در این بخش را توجیه میکند (جیامپیکولی[4] و همکاران، 2015؛ پوچر و همکاران، 2021).
ورزش نه تنها در سطح ملی یک صنعت درآمدزا میباشد بلکه شدیداً میتواند به توسعه اقتصادهای محلی و کوچک کمک کند (برادبوری[5]، 2024). تقویت ساختار بازار و قوانین ورزش در سطوح استانی و منطقه‌ای میتواند به رشد صنعت ورزش (ژو و همکاران[6]، 2024) و منافع اقتصادی (یانگ و همکاران[7]، 2024) ناشی از آن در این مناطق کمک کند. بعضی از جنبه‌های ورزش مانند هزینه‌های زیربنایی و زیرساختی در مراحل ابتدایی در کشوری مانند ایران یک کالای عمومی محسوب شود و دچار شکست بازار[8] شده و نیاز به دخالت و حمایت دولت باشد تا با استفاده از بازدهی‌ها نسبت به مقیاس، واحدهای ورزشی توانایی اداره به‌صورت خصوصی را در خود ایجاد کنند (رستمزاده و همکاران، 1393). از اینرو تعامل و ارتباط دو سویه سیستمهای اقتصادی فدراسیونهای ورزشی در کشور نیاز به بررسی علمی و تخصصی دارد که در تحقیقات قبلی تحلیل و چارچوب قابل اتکایی در این زمینه به دست ندادهاند.
از منظر دیگر یکی از مظاهر و فرآیندهای اصلی توسعه اقتصادی ورزش وجود بازار مالی و سرمایه‌گذاری در صنعت ورزش است. تجربه کشورهای توسعه‌یافته نشان میدهد که سرمایه‌گذاری یکی از عوامل اصلی رشد و توسعه اقتصادی آن‌ها بوده است (عسکریان و همکاران، 1399). سرمایه‌گذاری در ورزش کشور و اجرای راهکارهای پیش‌بینی‌شده روند مطلوبی در تربیت‌بدنی و ورزش کشور نداشته و در جهت تولید وسایل و خدمات ورزشی سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی انجام نشده است (صیادی و همکاران، 1398). از سوی دیگر میزان سرمایه‌گذاری دولت در بخش ورزش متناسب با رشد و جمعیت جامعه و متقاضیان ورزش نیست و چنانچه همین روند در آینده ادامه یابد، میزان کمبودها بیشتر آشکار میشود (گنج خانلو، 1398). فدراسیونهای ورزشی با امکانات گسترده و توانمندى فراوان به‌تنهایی نمیتواند موجب توسعه اقتصادی ورزش شوند، زیرا اقتصاد و صنعت ورزش یک زمینه پویا و یک محیط بین بخشى و خروجى کل یک نظام اقتصادی است. یکى از دلایل عمده ناکارایی برنامههاى فعلی و جزیرهاى عمل کردن در رویکردهای بازاریابی و توسعه اقتصادی فدراسیونهای ورزشی، نداشتن یک مدل و نقشه نظاممند کلینگر است (جوکار و همکاران، 1403). با توجه فقدان مدلهای قابل اتکا و دارای مصادق عینی در نظام اقتصادی ورزش کشور محقق درصد آن است تا با اتکا بر نظرات کارشناسان مجرب، مدل بازاریابی و اقتصادی فدراسیونهای ورزشی ایران را ارائه دهد. مدل ارائه شده باید بتواند به‌خوبی ظرفیت ابعاد مختلف اثرگذار بر توسعه بازاریابی و اقتصادی فدراسیونهای ورزشی به‌ویژه درزمینه جذب سرمایه را نشان دهد. مدل برخاسته از دادهها نمایش سادهای از ساختار بازاریابی و اقتصادی ورزش خواهد بود و در حد خود قادر به تبیین کارکرد ساختهای اساسی اقتصاد ورزش میباشد.
در تمامی کشور وظیفه مدیریت رشته‌های ورزشی به عهده فدراسیونهای ملی گذاشته است. فدراسیونهای ورزشی طبق اساسنامه فدراسیونهای آماتوری جمهوری اسلامی ایران مصوب مجلس شورای اسلامی، مؤسسه عمومی غیردولتی و دارای شخصیت حقوقی است که بر اساس مشی و اصول ورزشی آماتوری تعیین شده به‌موجب منشور المپیک با مراعات شوؤن اسلامی و مقتضیات ملی و به‌عنوان بالاترین مرجع ذی‌صلاح در هر رشته ورزشی تشکیل میشود و در چارچوب این اساسنامه با هماهنگی سازمان تربیت‌بدنی و رعایت سایر قوانین و مقررات مربوط فعالیت می‌نماید (مرکز پژوهش‌های مجلس، 1387). امروزه سازمان‌های ورزشی در سراسر جهان به غیر از حق پخش تلویزیونی، بلیط فروشی و تبلیغات دور زمین، راه‌های دیگری نیز برای درآمدزایی دارند (اتقیا و نظریان، 2024) که اگر از آن‌ها استفاده نکنند با مشکل مواجه می‌شوند. حامیان مالی لوازم ورزشی، تبلیغ حامیان مالی روی لباس، شرکای تجاری، فروش پیراهن و لوازم هواداری، برگزاری رویدادهای مقطعی، راه‌هایی هستند که سازمان‌های ورزشی در طول سال، درآمد بسیاری را از آن‌ها به دست می‌آورند (الهی، 1387). در نتیجه مدیران فدراسیون ورزشی ناگزیر از استفاده صحیح از مدیریت بازاریابی و اصول صحیح کسب درآمد از طریق فدراسیونهای تحت مدیریت خود میباشند. به‌کارگیری اصول بازاریابی به مدیران و مؤسسات ورزش کمک خواهد نمود تا در قلمرو محیط سرشار از رقابت و در حال گسترش صنعت ورزشی با استفاده از راهبردهای مؤثر در تولید کالا و خدمات مورد نیاز و مشتری محور، راهبردهای مناسب رقابتی و همچنین توسعه راهبردهای قیمت‌گذاری، تبلیغی و استفاده مناسب کانال‌های توزیع، رضایت مشتریان را تأمین و در عین حال اهداف سازمانی خود را تحقق بخشند (یوسفی و حسنی، 1389). بازاریابی ورزشی با بازاریابی محصولات و خدمات دیگر تفاوت دارد، اما فنون بازاریابی مدرن میتواند در ورزش مورد استفاده قرار گیرد. کسب موفقیت در ورزش، برنده شدن است. برد یک بازی به استعداد و تخصص، ترکیب آن با مربی خوب و برنامهریزی قابل‌اطمینان وابسته میباشد. موفقیت در بازاریابی ورزش، برنده شدن، میتواند جذب تماشاچی ورزش دوست، قرار گرفتن در رأس مذاکرات، تأمین مالی، ساختمان ورزشگاه، کسب ورزش و سود باشد. این تصویر عمومی خوب، باعث رضایت مخاطبان، کمیته حامیان و ایجاد یک راهبرد بازاریابی مؤثر میشود (حسن‌زاده، 1384). فدراسیونها باید فرصت‌ها و چالش‌های بازاریابی پیش روی خود را شناسایی نموده و بر این اساس اقدام به تدوین برنامه بازاریابی بنماید؛ زیرا امروزه سازمان‌ها با رقابتی شدن بازارها و تغییرات پیوسته محیط، به این واقعیت پی برده‌اند که دیگر مانند گذشته با یک نظام اقتصادی رو به گسترش و بازارهای در حال رشد روبرو نیستند. لذا هر مشتری ارزش ویژه خود را دارد و برای به دست آوردن سهم بیشتری از بازار باید مبارزه کرد.
جهت تبیین بهتر بیان مسأله لازم است تا تحقیقات پیشین مرور و نقد شوند. بررسی این تحقیقات نشان داد که احصای منابع درآمدی در فدراسیون ورزشی همواره با دشواریهای زیادی دست گریبان بوده است. برخی محققان این چالشها را به شرایط کلان محیطی مانند وضعیت اقتصادی و سیاسی، اجتماعی، فرهنگ و تکنولوزیکی نسبت میدهند (رسولی، 1395؛ واحدی و همکاران، 1399؛ بایل و کلایسین[9]، 2024). برخی نیز منابع مالی فدراسیونها را به‌صورت جزئیتر مورد بررسی قرار دادند (تسلیمی و همکاران، 1396؛ تیرریان و همکاران[10]، 2023)، همچنین برخی به مطالعه پایداری اقتصادی باشگاههای ورزشی پرداختهاند (بوک و ایفلند[11]، 2023؛ اتقیا و نظریان، 2024). برخی از تحقیقاتی به نقش ورزش در توسعه پایدار از جمله بعد توسعه پایدار اقتصادی ورزش پرداختهاند (لیندسی[12] و همکاران، 2017؛ پاچوی[13] و همکاران، 2019؛ میلینگتون و همکاران[14]، 2022). برخی تحقیقات به بررسی ظرفیتهای اقتصادی ورزش توجه داشتهاند (فی[15]، 2018؛ کوکالاکاکیس و گراتن، 2019؛ کانه[16] و همکاران، 2019؛ بایل و کلایسین، 2024). با توجه به بررسی مطالعات قبلی، مشخص شد تا کنون مطالعهای که به صورت نظامند و به روش کیفی به بررسی ابعاد و اجزا الگوی تامین مالی در فدراسیونهای ورزشی پرداخته باشد، یافت نشد. از این رو پژوهش حاضر در صدد توسعه دانش تامین مالی در حوزه ورزش و برطرف کردن خلا پژوهشی در این زمینه میباشد.
مرور تحقیقات نشان میدهد که علیرغم انجام تحقیقات مختلف پیرامون موضوع پژوهش، تقریباً تمامی آن‌ها اشاره نموده‌اند که یکی از مهم‌ترین ضعف‌های این سازمان‌ها نداشتن برنامه‌ی مالی است (سیپپیل و همکاران[17]، 2023؛ تیرریان و همکاران، 2023). به‌طور مشخص تاکنون پژوهشی به تحلیل چند سطحی و جامع از عوامل اثرگذار بر بازاریابی و اقتصادی فدراسیونهای ورزشی کشور نپرداخته است. از اینرو میتوان گفت که بررسی وضعیت فدراسیونها در شرایط کنونی نشان از مشکل عدیده اقتصادی دارد (بیکر و همکاران[18]، 2023) که بر اساس تحلیل تحقیقات صورت گرفته ریشه در دو بخش وضعیت کلان (اندروف[19]، 2022) و وضعیت مدیریتی (فوستر و همکاران[20]، 2020) فدراسیونها دارد. در نتیجه توسعه مدلی بومی با در نظر گرفتن شرایط سیاسی و اقتصادی تحمیل شده بر کشور و همچنین بررسی شرایط مدیریتی بازاریابی فدراسیونهای ورزشی برای شناسایی چالشها و موانع از یک‌طرف و فرصت‌ها و قوت‌ها از طرف دیگر برای تدوین مدلی جامع و بومی برای بهبود وضعیت اقتصادی فدراسیونهای ملی چالش اصلی تحقیق حاضر میباشد. تجزیه و تحلیل مالی و اقتصادی نقش مهمی در تصمیمگیری مدیریت فدراسیونهای ورزشی ایفا میکند. مدیران و تیم بازاریابی و مالی فدراسیونهای ورزشی باید بتوانند شاخصهای مالی و اقتصادی را برای توسعه اقتصادی فدراسیونهای ورزشی در محیطهای پویا شناسایی و برنامهریزی لازم را انجام دهند، اما تا به حال تحقیقی که به صورت منسجم رویکرد بازاریابی فدراسیونهای ورزشی ایران را بررسی کند هنوز یافت نشده و شواهد حاکی از این است که فدراسیونهای ورزشی ایران از یک طرح تامین مالی منسجم استفاده نمیکنند: این موارد لزوم توجه به ابعاد بازاریابی فدراسیونهای ورزشی را برجسته میکند. با توجه به موارد ذکر شده، این سؤال مطرح میشود که در بخش ورزش این ساز و کارهای تامین مالی چقدر میتواند مفید به فایده و نقش تعیین کنندهای در جهت‌گیری ورزش کشور به‌ویژه در فدراسیونهای ورزشی داشته باشد. بنابراین پژوهش حاضر در صدد پاسخگویی به این سوال است که:
اجزا و ابعاد الگوی تامین مالی فدراسیونهای ورزش ایران چگونه است؟
روششناسی پژوهش
این تحقیق به صورت کیفی با محوریت روش "گروه متمرکز" انجام شده است. بدین گونه که داده های تحقیق از طرق مختلف طی 6 مرحله شناسایی گردید و در اختیار گروه متمرکز قرار گرفت که در نهایت در آخرین مرحله تحقیق الگوی نهایی از طریق این گروه تدوین شد. در ادامه روند گرداوری دادههای پژوهش در 6 مرحله ارائه شده است.
در مرحله اول: شیوه های نوین تامین مالی فدراسیون های ورزشی در بعد بین المللی از طریق مصاحبه با 6 متخصص بازاریابی ورزشی داخلی و 3 متخصص بینالمللی بازاریابی ورزشی شناسایی گردید. در مرحله دوم: گزارش های مالی تمامی فدراسیون های ورزشی ایران در سال 1399 از وزارت ورزش و جوانان دریافت شد و نتایج با استفاده از آمار توصیفی خلاصه و دسته بندی شد و ن برای تدوین الگوی نهایی در اختیار کارگروه متمرکز تحقیق قرار گرفت. در مرحله سوم چالشها و موانع درآمدزایی فدراسیونها و در مرحله چهارم: شناسایی نقاط قوت و فرصتهای درآمدی از طریق مصاحبه کیفی با خبرگان و تحلیل محتوای کیفی به دست آمد. در این بخش مدیران و متخصصان اجرایی: افرادی که سابقه فعالیت اجرایی در سطوح عالی فدراسیونهای ورزشی دارند و جهت پاسخگویی در این زمینه به تأیید گروه تحقیق رسیدند، مورد مصاحبه اختصاصی قرار گرفتند.در این بخش 10 نماینده فدراسیون ها مورد مصاحبه عمیق قرار گرفتند و نتایج به گروه متمرکز تحقیق تحویل شد. مرحله پنجم: در این بخش تمامی نشریات با درجه علمی پژوهشی در 10 سال شامل 1390-1400 مورد بررسی قرار گرفته و موضوعات مرتبط با بازاریابی و تامین مالی فدراسیونهای ورزشی به‌صورت تحلیل مروری به دست آمده و نتایج در اختیار گروه متمرکز تحقیق قرار گرفت. مرحله ششم: در مرحله نهایی با توجه به جمع‌بندی و خلاصه نتایج به دست آمده از مرحلههای مختلف تحقیق الگوی نهایی در گروه متمرکز تحقیق به دست آمد.
گروه متمرکز این تحقیق شامل 11 نفر از افراد علمی و اجرایی صاحب‌نظر در حیطه بازاریابی و اقتصاد ورزشی میباشند. در این راستا تمامی 11 نفر تحصیل‌کرده مدیریت ورزشی میباشند که 7 نفر دارای مدرک تحصیلی دکتری و 4 نفر دانشجوی دکتری میباشند. از گروه منتخب 3 نفر، سابقه دبیر کلی فدراسیونهای ورزشی، 3 نفر دبیر و اعضای کمیته بازاریابی فدراسیونهای ورزشی و 5 نفر از کارکنان اجرایی فدراسیون بودند. طبقه گفته استروبرت و همکاران[21] (2007)، محقق باید مطمئن باشد افراد دعوت شده به گروه دارای تجربه یا صفتی مشترک در مورد موضوع مورد نظر می باشند (استروبرت، 2007). تعداد شرکت کنندگان بستگی به موضوع و خصوصیات پدیده مورد بررسی دارد و نمونه گیری و گردآوری اطلاعات تا اشباع داده ها ادامه می یابد (استروبرت، 2007). در مورد اندازه گروه، محققان مختلف تعداد 4 تا 12 نفر را مناسب اعلام نموده اند (کنون و بوسول، 2007).
برای فرآیند جمعآوری اطلاعات در مرحله های 1، 3 و 4 تحقیق از مصاحبههای نیمهساختاریافته با نخبگان دانشگاهی و صاحب‌نظران استفاده شد. در این پژوهش، پژوهشگر به‌منظور ثبت اطلاعات حاصل از مصاحبهها، علاوه بر یادداشت رئوس مطالب، با کسب اجازه از فرد مصاحبه شونده به ضبط مصاحبه با استفاده از دستگاه ویژه ضبط صدا اقدام شد. در این راستا، ابتدا راهنمای مصاحبه برای افراد ارسال گردید که در بر گیرنده عنوان، اهداف و سؤال‌های کلی مصاحبه بود تا با مصاحبه‌شونده‌ها با موضوع بحث آشنا شوند. جهت بررسی مقبولیّت، انتقال‌پذیری و تأییدپذیری مصاحبهها انجام شده، دادههای جمعآوری شده بررسی و مکرراً مقایسه شد. جهت مقبولیت[22]، دادهها و یافتههای پژوهش از روش پیتنی و پارکر[23] (2009) استفاده شد. طبق نظر این اندیشمندان از روشهای مختلفی همچون استفاده از منابع داد متعدد، تحلیلگران متعدد و روشهای متعددی همچون مصاحبه، مطالعهای کتابخانهای و جستجوی در اینترنت در طول تحقیق انجام شد. جهت تائید انتقال‌پذیری[24] نتایج پژوهش با مرور متعدد مصاحبهها و استخراج حداکثری و غیرتکراری مطالب سعی بر اجرای این توصیه شد. در نهایت تأییدپذیری[25] نتایج پژوهش کیفی، هنگامی تحقق می‌یابد که سایر محققان بتوانند به‌روشنی مسیر تحقیق و اقدامات انجام شده توسط محقق را دنبال کنند. یک‌راه برای تحقق این امر آن است که محقق دقیقاً تمام روند پژوهش و مسیر تصمیمات خود در طی تحقیق را در گزارش بیان نماید که در این تحقیق سعی بر آن بود.
جهت تجزیه و تحلیل دادهها در مرحله 6 از سه مرحله کدگذاری برای دستهبندی مؤلفه‌های شناسایی شده استفاده گردید. کدگذاری با استفاده از مطالعات قبلی و نظر متخصصان انجام شد. مدل پژوهش نیز بر اساس روابط شناسایی شده به‌صورت یک چارچوب سیستمی مفهومی ترسیم گردید.. پس از استخراج کدها، آن‌ها طبقهبندی شدند؛ مقایسه مداوم، تفاوت‌ها و تشابهات بین این کدها را آشکار میکند؛ طبقات جدا و یا ادغام می‌گردند تا نظریه در روند این فرآیند شکل گیرد. در نهایت الگوی پژوهش در کارگروه متمرکز تحقیق با روش تحلیل محتوای کیفی به دست آمد.
یافتههای پژوهش
با توجه به اینکه تحقیق در مرحلههای مختلف انجام شد، نتایج هر مرحله به‌طور جداگانه بیان شده است و در نهایت الگوی مستخرج از تحقیق ارائه شده است. در ادامه شیوههای نوین درآمدزای و الگوهای تأمین مالی فدراسیونهای ورزشی گزارش شده است: (جدول 1)
جدول 1: شیوههای نوین درآمدزایی و الگوهای بینالمللی تأمین مالی فدراسیونهای ورزشی
|
نشان‌ها |
مؤلفه‌ها |
مقولهها |
|
برگزاری نمایشگاه‌ها |
مراسم‌ها |
منابع درآمدی به شیوههای نوین |
|
برگزاری کنسرت و مراسم‌های سرگرمی |
||
|
تورهای گردشگری نوین |
||
|
برگزاری یادبود بازی‌ها |
||
|
بهره‌برداری چندمنظوره از اماکن ورزشی |
اماکن |
|
|
طراحی و ساخت تجهیزات جانبی هر رشته |
||
|
احداث فروشگاه‌های مرکزی و واگذاری فرانچایز |
||
|
ایجاد مراکز شتابدهی و نوآوری اختصاصی |
||
|
ایجاد بانک‌های اطلاعاتی و تحلیل دادهها و فروش آن‌ها |
آموزش یا تولید محتوا یا ورزش اینترنتی |
|
|
تهیه و فروش فیلم‌های آموزشی آنلاین |
||
|
ضبط پادکست و اشتراک‌گذاری داستان‌های الهام‌بخش |
||
|
مربیگری آنلاین |
||
|
پخش شبکه‌های اجتماعی |
حق پخش چندگانه |
|
|
تلویزیون اینترنتی |
||
|
پخش اپلیکیشن اختصاصی |
||
|
حق پخش اینترنتی |
||
|
تبلیغات در پلتفرم‌های اینترنتی جدید |
تبلیغات |
|
|
تبلیغ‌های چندگانه محیطی |
||
|
لیگ‌ها و بازیهای رایانه‌ای |
فعالیت تجاری |
|
|
اپلیکیشنهای هواداری |
||
|
توسعه برند در سایر صنایع (فیلم، انیمیشن و ...) |
||
|
سرمایه‌گذاری روی استارتاپها و تولیدات جدید |
||
|
برنامههای و دورههای آموزشی مجازی و آنلاین |
||
|
طراحی برنامه استعدادیابی آنلاین |
||
|
برندسازی مشترک با سایر صنایع |
برند |
|
|
برندسازی مشترک با سایر ورزش‌ها و سازمان‌های ورزشی |
||
|
موزه و اماکن آنلاین |
||
|
طراحی برند جدید آنلاین (تمبرها، مسکات، لباس‌ها...) |
||
|
ارزهای دیجیتال |
بلاک چین |
منابع نوین درآمدی |
|
NFT (توکنهای غیر قابل معاوضه) |
||
|
Metaverse (متاورس) |
||
|
VR (واقعیت مجازی) |
فضای مجازی |
|
|
AR (واقعیت افزوده) |
||
|
اینترتت اشیا |
نتایج ارائه شده در جدول 1 شامل دو بخش اصلی میباشد. در بخش اول این جدول روشهای سنتی درآمدزایی فدراسیونهای ورزشی به چشم می‌خورد که با پیشرفت تکنولوژی به شیوههای جدید قابل اجرا میباشد. در بخش دوم، راهکارهای درآمدزایی جدید به چشم می‌خورد که در سال‌های اخیر و با توجه به توسعه تکنولوژی‌های نوین شکل گرفته است. در این بخش سعی گردید روشهای نوین تأمین مالی از طریق حق پخش رسانهای نیز مورد بررسی قرار بگیرد که در جدول و در بخش حق پخش چندگانه مشاهده میشود. در ادامه یافتههای تحقیق، چالشها و موانع جذب منابع مالی در فدراسیونهای ورزشی بررسی و گزارش شده است (جدول 2). در این بخش با نمایندگان 10 فدراسیون ورزش ایران مصاحبه عمیق صورت پذیرفت.
جدول 2: چالش‌های فدراسیونهای ورزشی در جذب منابع مالی
|
تکرار |
نشان |
مقوله |
مفهوم |
|
3 |
طرح‌های غیرواقعی و غیرتخصصی |
بازاریابی |
بازاریابی برندسازی ارتباط با صنعت امکانات قوانین سیاست |
|
3 |
طرح‌های کلان مانند طرح جامع باشگاه‌داری |
قوانین |
|
|
5 |
جذب سرمایه‌گذار برای توسعه اماکن |
شرکت تخصصی سرمایه |
|
|
7 |
کمیت خانواده فدراسیون باید افزایش یابد |
برندسازی |
|
|
7 |
افزایش شناخت نسبت به رشته باید صورت پذیرد |
برندسازی |
|
|
6 |
همکاری با سایر ارگان‌ها مانند هلال‌احمر و آتش‌نشانی |
ارتباط |
|
|
6 |
گروه‌های مختلف جامعه دیده شوند |
بازاریابی |
|
|
6 |
همکاری با سازمان‌های با امکانات مثل شهرداری |
ارتباط |
|
|
7 |
تولید تجهیزات با کیفیت و ارزان داخلی |
شرکت تخصصی ساخت |
|
|
5 |
آموزش مشکل دارد |
امکانات و زیرساخت‌ها |
|
|
7 |
برندسازی مشکل دارد |
برندسازی |
|
|
8 |
امکانات مورد نیاز در اختیار نیست |
امکانات |
|
|
6 |
نیازسنجی صورت نمی‌گیرد |
بازاریابی |
|
|
6 |
استعدادیابی تخصصی نیست |
زیرساخت‌ها |
|
|
9 |
فدراسیونها استقلال ندارند |
قوانین |
|
|
8 |
قوانین دست و پا گیر دولتی وجود دارد |
قوانین |
|
|
7 |
قوانین تسهیل‌کننده نیست |
قوانین |
|
|
5 |
استفاده از خیرین |
ارتباطات فردی |
|
|
6 |
ارتباط سیاسی مثبت و منفی |
ارتباطات فردی |
|
|
7 |
قوانین غیر شفاف |
قوانین |
|
|
9 |
قوانین برای جذب اسپانسر مشکل دارد |
قوانین |
|
|
9 |
قوانین حمایتی از صنایع برای ورود به ورزش تدوین شود |
قوانین |
|
|
7 |
جذابیت برخی رشته‌ها کم است |
جذابیت رشته |
|
|
7 |
حضور افراد بانفوذ منجر به جذابیت و جذب حامیان میشود |
افراد بانفوذ |
|
|
7 |
پخش تلویزیونی هست ولی اسپانسر رغبت نمی‌کند |
عدم جذابیت |
|
|
6 |
زمان پخش برنامه‌ها مناسب نیست |
زمان‌بندی |
|
|
6 |
نوع شبکه جذابیت ندارد |
کانال مشتری |
|
|
6 |
سطح رقابت‌ها باید جذاب باشد |
تعادل رقابتی |
|
|
6 |
شهر میزبان مسابقات مهم است |
برندسازی شهری |
|
|
7 |
اماکن ورزشی برای اجاره دادن کم است |
امکانات فیزیکی |
|
|
4 |
افراد چهره و برند مانند هادی عامل و فردوسی پور کمک می‌کنند |
افراد محبوب |
|
|
6 |
منابع مالی برای ایجاد زیرساخت و برنامههای جدید نیست |
شرکت تخصصی سرمایه |
|
|
5 |
قرارداد حرفه‌ای نداریم |
متخصص بازاریابی و حقوقی |
|
|
6 |
تحریم برای ورود اسپانسر و تجهیزات و منابع تأثیرگذار است |
سیاسی |
|
|
6 |
مباحث جدید و به‌روز دانشگاهی |
ارتباط علمی |
|
|
8 |
افراد شاخص در رشته ورزشی مهم هستند |
افراد مشهور |
همان‌طور که در جدول 2 مشاهده میشود. 6 چالش اصلی در ارتباط با درآمدزایی در فدراسیونهای ورزشی شامل چالش‌های بازاریابی، برندسازی، ارتباط، سیاست، امکانات و قوانین قابل‌شناسایی شد.
جدول 3: راهبردهای اختصاصی فدراسیون ورزشی در تأمین مالی
|
راهبردهای اختصاصی |
|||
|
میزان نوع فدراسیون
|
زیاد |
متوسط |
کم |
|
نوع فدراسیونها از نظر هزینه ورزش |
شناسایی جامعه هدف مخاطب شناسایی نیازهای منحصر به فرد جامه هدف طراحی رویدادهای اختصاصی شناسایی و جذب اسپانسرهای مرتبط با جامعه هدف به‌کارگیری رسانه‌های مورد استفاده جامعه هدف طراحی برنامههای مشارکتی با جامعه هدف شناسایی شرکت‌های خصوصی در قشر جامعه هدف و ایجاد ارتباط مؤثر حق عضویت مشتریان و مرچندایزینگ |
|
طراحی برنامههای آشنایی عموم جامعه با ورزش مورد نظر برگزاری کارناوالها، نمایشگاه، جشنها و مسابقات عمومی حضور مؤثر در جوامع عمومی مخاطب (مدارس، دانشگاهها) تدوین برنامههای ورزشی مرتبط با اقشار مختلف (سنی، جنسیت، اجتماعی) طراحی برنامههای خانوادگی، سازمانی و گروهی |
|
نوع فدراسیون از نظر محبوبیت |
طراحی برنامههای رسانه‌های با ورزشکاران و افراد شناخته‌شده رشته طراحی طراحی برنامههای مشارکتی با هواداران طراحی برنامههای سرگرمی با هواداران طراحی برنامههای مسئولیت اجتماعی با سایر سازمان‌ها دریافت حق عضویت از هواداران فروشگاه، مرچندایزینگ، حق برند طرح‌های توسعه برند استفاده از ورزش‌های الکترونیک و هواداران |
|
تدوین برنامه جامع برندسازی استفاده از افراد شناخته شده (سلبرتیها) در برنامه‌ها استفاده از افراد ذی‌نفوذ در تصمیم‌گیری‌ها و برنامههای کلان برنامهریزی بر روی رسانه‌های در اختیار فدراسیون طراحی و عناصر قوی و مطلوب برند معرفی و شناساندن افراد با قابلیت معرف بودن برای رشته ورزشی |
|
نوع فدراسیون از نظر خاص بودن |
مشارکت با سازمان‌های دولتی مرتبط مشارکت با رسانه ملی در تدوین برنامه مشارکت با سایر فدراسیونها و ورزشکاران سایر رشته‌ها تدوین برنامههای مسئولیت اجتماعی تدوین برنامههای جذب خیرین تدوین برنامه جذب داوطلبان تلاش جهت تدوین قوانین حمایتی با کمک سازمان‌های بالادستی شناسایی و مشارکت با نهادهای مرتبط بینالمللی مشارکت با سازمان‌های آموزشی |
|
برنامههای اشاره شده در سایر بخش‌ها طرح‌های جایگاه سازی برند
|
|
نوع فدراسیون از نظر میزان همگانی بودن |
تدوین برنامههای مشارکتی با مردم تدوین برنامههای مشارکتی مردم و ورزشکاران |
|
برنامهریزی مطالعات بازار برای شناسایی جامعه هدف مطالعه شناسایی صنایع مرتبط برای مشارکت تدوین برنامههای برندسازی تدوین برنامههای رسانهای |
همان‌طور که در جدول 3 مشاهده میشود، فدراسیونهای ورزشی بر اساس 4 عامل میتوانند راهبردهای تأمین مالی خود را برنامهریزی کنند.
جدول 4: راهبردهای عمومی فدراسیون ورزشی در تأمین مالی
|
راهبردهای عمومی |
||||
|
ایجاد واحد اختصاصی بازاریابی |
استخدام متخصصان بازاریابی |
طراحی برنامه استراتژیک بازاریابی |
طراحی برنامه عملیاتی بازاریابی |
اصلاح و ارزیابی برنامه |
|
ایجاد واحد تخصصی برندسازی |
به‌کارگیری متخصصان برندسازی |
تدوین برنامه استراتژیک برندسازی |
طراحی عناصر برند و برنامه عملیاتی برندسازی |
اصلاح و ارزیابی برنامه |
|
ایجاد واحد اختصاصی رسانه |
به‌کارگیری متخصصان رسانه |
شناسایی رسانه‌های در دسترس |
تدوین برنامه عملیاتی استفاده از رسانه‌ها |
بررسی بازخوردها و اصلاح برنامه |
|
ایجاد واحد صنعت و دانشگاه |
ایجاد رابطه با صنایع مرتبط |
ایجاد رابطه با دانشگاهها |
ایجاد رابطه با سازمان‌های مرتبط |
ایجاد رابطه با سایر ارکان ورزش |
همان‌طور که در جدول 4 مشاهده میشود، فدراسیونهای ورزشی در سه 4 حیطه برنامههای تأمین مالی خود را میتوانند طرح‌ریزی نمایند.
جدول 5: راهبردهای کلان فدراسیون ورزشی در تأمین مالی
|
راهبردهای کلان |
|||||
|
ساختاری |
ایجاد فدراسیون یا انجمن بازاریابی، اقتصاد و برندسازی |
تربیت نیروهای حرفه‌ای و آموزش دائمی افراد و سازمان‌ها |
رصد و ارزیابی برنامههای بازاریابی فدراسیونها |
فروش تبلیغات گروهی |
فروش پخش رسانهای گروهی |
|
ایجاد مرکز تخصصی نوآوری‌های ورزشی |
شناسایی نیازهای تجهیزات و زیرساختی فدراسیونها |
جذب، هدایت و کمک به استارت آپها |
جذب سرمایه‌گذاران |
ایجاد رابطه با صنایع و دانشگاهها |
|
|
رویدادی |
طراحی رویدادهای مشترک اقتصادی فرهنگی |
طراحی رویدادهای اقتصادی مشترک |
طراحی نمایشگاه‌ها |
طراحی برنامههای فرهنگی اجتماعی |
|
|
قوانین |
تدوین قوانین حمایتی از صنایع و اسپانرها |
تدوین قوانین شفاف |
تدوین قوانین حمایتی از |
ایجاد فضای آزادی عمل و استقلال مالی در فدراسیونها |
|
همان‌طور که در جدول 5 مشاهده میشود فدراسیونهای ورزشی در 4 حیطه کلان امکان تأمین مالی خواهند داشت. در ادامه با توجه به یافتههای تحقیق، الگوی اقتصادی فدراسیونهای ورزشی ارائه شده است (شکل 1).
شکل 1: الگوی تامین مالی فدراسیونهای ورزشی ایران
همان‌طور که در شکل 1 مشاهده میشود، فدراسیونهای ورزشی ایران 3 راهکار عمده برای تأمین منابع مالی خود دارند. راهکارهای عمومی که برای تمامی فدراسیونها ثابت و قابل اجرا میباشد، راهکارهای اختصاصی که با توجه به ویژگی هر فدراسیون متفاوت است و راهکارهای کلان که در حیطه کنترل فدراسیونها نیست و نهادهای بالادستی توان تأثیرگذاری بر آن‌ها را دارند.
بحث و نتیجه‌گیری
در ابتدا، محققان الگوها و روندهای بازاریابی و اقتصادی فدراسیونهای جهانی و بینالمللی در کشورهای پیشرفته را مورد بررسی قرار دادند. در این زمینه نتایج بدین گونه بود که در بخش امکانات و تأسیسات سازمان‌های ورزشی در سطح بینالمللی علاوه بر استفاده ورزشی، اقدام به اجاره اماکن به بخش‌های خصوصی می‌نمایند و از این راه کسب درآمد می‌کنند. این موضوع در ایران و در سازمان‌های ورزشی داخلی نیز رایج میباشد لیکن سازمان‌های ورزشی بینالمللی علاوه بر استفاده ورزشی از اماکن خود، در سایر زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی و تجاری (اتقیا و نظریان، 2024) نیز وارد شده و امکان ورزشی خود را به‌منظور برگزاری نمایشگاه‌های تجاری، کارناوالهای فرهنگی، کنسرت‌ها و مراسم‌های بزرگ اختصاص میدهند و از این بابت به کسب درآمد می‌پردازند. همچنین برگزاری برنامه‌ها و کارناوالهای فرهنگی ورزشی و مراسم‌های جشن با مشارکت هواداران و ورزشکاران رشته ورزشی میتواند به رونق اماکن اضافه بنماید. در این بین دعوت از جوامع هدف و بالقوه بازاریابی برای جذب آن‌ها به رشته ورزشی میتواند در زمینه توسعه اقتصادی فدراسیونهای ورزشی (عسگریان و همکاران، 1399؛ جوکار و همکاران، 1403) راه گشا باشد. از طرفی در ارتباط با اماکن با توجه به در اختیار بودن زمین و امکانات در اختیار فدراسیون این سازمان‌ها میتوانند به‌صورت اختصاصی و یا با مشارکت بخش خصوصی اقدام به ساخت اماکن جانبی مرتبط و کسب درآمد از آن‌ها بنمایند. در این رابطه به ساخت موزه، پارک‌های تفریحی، دانشگاه‌های ورزشی، مراکز نوآوری و شتابدهی ورزشی، رستوران، هتل و ... میتوان اشاره نمود. علاوه بر این طراحی و ایجاد فروشگاه‌های مرکزی محصولات ورزشی مرتبط با رشته ورزشی و عقد قرارداد با تولیدکنندگان داخلی و خارجی برای تجهیز فروشگاه و فروش محصولات تحت حمایت فدراسیون میتواند به توسعه منابع درآمدی فدراسیون کمک نماید. در ادامه در صورت موفقیت فروشگاه‌های مرکزی امکان ارائه نمایندگی به‌صورت فرانچایز و کسب درآمدهای نمایندگی در این راستا فراهم خواهد شد.
در بخش دیگری مشخص شد که همکاری با و یا ایجاد مراکز نوآوری و شتابدهی یکی از ضروریات دنیای امروز فدراسیونهای ورزشی میباشد. به‌ویژه در شرایط کنونی که کشور ایران با تحریم‌های سیاسی روبه‌رو میباشد و امکان واردات تجهیزات به‌روز ورزشی محدود است، حمایت فدراسیونهای ورزشی از استارت اپهای و شرکت‌های دانش‌بنیان میتواند علاوه بر تأمین نیازهای رشته ورزشی و قطع نیاز از واردات تجهیزات به درآمدزایی از طریق فروش محصولات در داخل و خارج از کشور کمک نماید. کما اینکه در این زمینه لی و همکاران[26] (2024) تایید کردند که نوآوری میتواند حلقه مفقوده توسعه اقتصادی در صنعت ورزش باشد.
در بخش تولید محتوا و فروش محتوای آموزشی فدراسیونهای ورزشی در سطح بینالمللی اقدام به تولید محتوای مرتبط با رشته ورزشی نموده و با توجه به اینکه سازمان مرجع در آن رشته ورزشی میباشند به‌راحتی میتوانند از طریق فروش مواد کمک آموزشی کسب درآمد نمایند. در سال‌های اخیر و با توجه به گسترش بیماری کرونا امکان برگزاری کلاس‌ها و دورههای ورزشی از طریق فضای مجازی فراهم شده است. در برگزاری دورههای آموزشی، فدراسیون‌هایی که جامعه هدف گسترده‌تری دارند موفق‌تر عمل می‌نمایند. البته بهره‌برداری از سیستمهای آموزشی مناسب و طراحی و ارائه محتوای آموزشی جذاب و به‌روز بسیار مؤثر خواهد بود (تیرریان و همکاران، 2023). کما اینکه کاستو-والینو و همکاران[27] (2021) تاکید کردند که یکی از عوامل مدیریت پایدار فدراسیونهای ورزش ارائه خدمات نوین در زمانهای پاندمیک میباشد. در این زمینه میتوان گفت که بسیاری از فدراسیونهای ورزشی در دنیا از این فرصت استفاده نموده و از طریق برگزاری دورههای آنلاین علاوه بر برقراری درآمدهای ناشی از دورههای خود اقدام به ایجاد باشگاههای آنلاین نموده‌اند. در ایران نیز اپلیکیشنهای ورزشی مختلفی طراحی شده است که امکان ایجاد باشگاه آنلاین را برای ورزشکاران و سازمان‌های ورزشی فراهم نموده است. همچنین ایجاد بانک اطلاعات از دادههای ورزشکاران، مربیان و مسابقات و تحلیل دادهها آن‌ها میتواند شرایط فروش دادههای ارزشمند را برای پشتیبان‌ها و همچنین ورزشکاران و باشگاههای ورزشی فراهم نماید. از سویی دیگر میتوان گفت که سرگرمی‌های مرتبط ورزشی مانند بازیهای کامپیوتری و اپلیکشنهای سرگرمی مرتبط با رشته ورزشی میتواند منابع درآمد مناسب و جدیدی را در اختیار فدراسیونها قرار دهد. برگزاری بازیهای رایانه‌ای به‌صورت انفرادی و یا حتی به‌صورت لیگ‌های ورزشی بین هواداران و ورزشکاران از راهکارهای تأمین مالی جدید در سطح دنیا میباشد. طراحی اپلیکیشنهای ورزشی میتواند علاوه بر جذب جامعه مخاطب منجر به درآمدزایی برای فدراسیونهای ورزشی شود. این اپلیکیشنهای میتوانند قابلیتهای مختلف فدراسیون در فضای مجازی را یکجا فراهم آوردند. در این راستا میتواند ایجاد فروشگاه، بخش آموزشی، حق عضویت، بازیهای رایانه‌ای و پخش مستقیم بازیهای اشاره نمود و در ادامه این اپلیکیشنهای میتواند با در اختیار قرار دادن محتوای مناسب نسبت به جذب افراد جدید به رشته ورزشی مربوطه کمک نمایند. همان‌طور که پیشتر نیز اشاره شده فدراسیونهای ورزشی میتوانند با حمایت از استارت اپها شرکت‌های خلاق و دانش‌بنیان این پلتفرم‌ها را طراحی کنند و توسعه دهند.
در ارتباط با حق پخش ورزشی بررسی‌ها نشان این موضوع در داخل کشور با محدودیتهای فراوانی روبه‌روست و با توجه به اینکه صداوسیمای ایران به‌صورت انحصاری اقدام به پخش مسابقات می‌نماید و پرداختی بابت این موضوع به بدنه ورزش ندارد، راهکارهای متفاوتی را برای غلبه بر این مشکل میتوان اجرا نمود. در سال‌های اخیر توسعه فضای مجازی امکان به‌کارگیری رسانه‌های اجتماعی را برای پخش آنلاین مسابقات فراهم نموده است. شبکه‌های اجتماعی بینالمللی مانند یوتیوب، فیسبوک و اینستاگرام به‌طور رایگان امکان پوشش برنامههای آنلاین را فراهم نموده است و از طرف دیگر پلتفرم‌هایی مانند آپارات نیز در داخل کشور به حل این معضل کمک می‌نماید. در ادامه طراحی و ساخت اپلیکشنهای اختصاصی برای فدراسیون ورزشی امکان پخش مستقیم مسابقات و همچنین سایر محتوای اختصاصی رشته‌های ورزشی را فراهم می‌نماید. با عنایت به اینکه استفاده از این ابزارها میتواند جامعه اختصاصی رشته ورزشی را مستقیم درگیر نماید امکان توسعه رشته ورزشی و همچنین جذب تبلیغات و اسپانسرهای مرتبط نیز فراهم خواهد شد. در ورزش‌هایی که محبوبیت در سطح ملی و بینالمللی دارند نیز در حال حاضر امکان انجام تبلیغات چندگانه فراهم شده است. بدین گونه که تبلیغاتی که در داخل ورزشگاه نمایش داده میشود از طریق رسانه امکان جایگزینی دارد و بدین گونه برای هر منطقه میتوان بر اساس شرایط محیطی اسپانسرهای محلی را به کار گرفت. کما اینکه اوبرین[28] (2022) در پژوهشی تایید کرد که با استفاده از یک برنامه منسجم و یکپارچه میتوان محدودیتهای حق و پخش تلویزیونی را برطرف کرد و در جهت روق مالی فدراسیونهای ورزشی گام برداشت.
برندسازی مشترک میتواند با صنایع فعال در کشور انجام پذیرد. برخی از صنایع از نظر نوع محصول و حیطه کاری و یا جامعه هدف مشتریان به ورزش مورد نظر نزدیک میباشند. در این راستا، میتوان با شناسایی این سازمان اقدام به بازاریابی مشترک از طریق ساخت محصولات جدید و یا برندسازی مشترک به‌منظور فروش محصولات موجود نمود. در این راستا فدراسیون فوتبال در سال‌های اخیر با عقد قرارداد با شرکت پچ‌پچ اقدام به طراحی محصولات با استفاده از عکس بازیکنان تیم ملی نمود. فدراسیونهای بینالمللی نیز با عقد قرارداد با شرکت‌های سرگرمی مانند په نینی اقدام به فروش عکس بازیکنان به‌صورت کلکسیونی می‌نمایند. طراحی موزه‌ها و تورهای آنلاین و مجازی به‌صورت مشترک با شرکت‌های متخصص میتواند به کسب درآمد مشترک منتهی شود.
در بخش دیگر و در ارتباط با منابع درآمدی جدید که تاکنون امکان بهره‌برداری نداشته‌اند، میتوان به استفاده از دنیای رمزارزهای دیجیتال اشاره نمود. بسیاری از سازمان‌های ورزشی در دنیا اقدام به معرفی رمز ارزهای دیجیتالی می‌نمایند و از طریق فروش به جامعه هدف ورزشکار، مربی، داور و همچنین هواداران آن رشته ورزشی سرمایه‌گذاری مالی مناسبی را انجام میدهند. این رمز ارزها میتوانند به‌عنوان کلید ورود به اپلیکیشن، دوره‌ها و بازیهای را فراهم نماید. کما اینکه در این زمینه مصاحبه شونندگان اعتقاد داشتند که فدراسیونهای ورزشی با ورود به صنعت ان اف تی اقدام به تهیه و فروش آثار هنری به‌صورت عکس، پورتره، تمبر، بج از ورزشکاران، رویدادهای مهم تاریخ ورزش و افتخارات خود نمایند و از فروش آن‌ها کسب درآمد نمایند. در این زمینه میتوان گفت که سازمان‌های ورزشی معتبر نیز از طریق ورود به دنیای مجازی متاورس و در آن فضا اقدام به خرید زمین، باشگاه، استادیوم، فروشگاه می‌نمایند و در جهت توسعه اقتصادی خود گام بر می‌دارند. در تایید این یافته میتوان به مطالعه ایلیا و همکاران[29] (2022) رجوع نمود که بیان کردند. صنعت رمز ارز و ان اف تی یک روش نوین مالی در جهت کسب درامد در ورزش میباشد. علاوه بر این میتوان گفت که با استفاده از تکنولوژی‌های ارزش افزوده و واقعیت مجازی نیز میتوان در جهت توسعه اقتصادی فدراسیونهای ورزشی گام برداشت. این تکنولوژی‌های امکان حضور هواداران را در رویدادها به‌صورت سه‌بعدی و مجازی فراهم می‌نمایند و همچنین با ارائه اطلاعات بیشتر از مسابقات مبالغ بیشتری را از افراد دریافت می‌کنند.
در بخش دیگری، منابع درآمدی کنونی فدراسیونهای ورزشی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد فدراسیونهای ورزشی ایران بیشترین منبع تأمین مالی خود را بودجه‌های دریافتی از سازمان‌های بالادستی می‌دانند. وزارت ورزش، کمیته ملی المپیک و سازمان‌های بینالمللی در صورت کمک مالی بخش اعظم دریافتی‌های فدراسیونها را تشکیل میدهند. در این بخش فدراسیون‌هایی که در بازیهای آسیایی و المپیک حضور دارند به‌صورت طبیعی دریافتی‌های بیشتری خواهند داشت. با این حال در بخش حق عضویت و ورودی مسابقات ورزش‌های توپی و گروهی موفق‌تر بوده‌اند. با توجه به این یافته میتوان گفت که از طریق ایجاد بانک اطلاعاتی مناسب، میتواند علاوه بر تأمین منابع مالی مورد نیاز فدراسیون به تصمیم‌گیری‌های کلان رشته ورزشی کمک نماید و با انجام تحلیل‌های مناسب به راهکارهای مطلوب در راستای گسترش رشته و منابع درآمدی آن رسید. کما اینکه بایل و کلایسین (2024) در پژوهشی این موضوع را تایید کردند.
در بخش دیگری از تحقیق از طریق مصاحبهها با نمایندگان فدراسیونهای منتخب داخلی، مشکلات این سازمان‌ها در 6 بخش اصلی طبقهبندی شد. مهم‌ترین موضوع در این بخش عدم ایجاد و راه‌اندازی واحد تخصصی بازاریابی میباشد. واضح است که طراحی و اجرای برنامههای بازاریابی و اقتصادی فدراسیونهای ورزشی باید توسط افراد متخصص (تحصیل‌کرده و با سابقه) در این موضوع پیگیری شود. با این حال اکثر فدراسیونهای ورزشی ایران چنین واحدی را در ساختار سازمانی خود ندارند و برنامه‌ها به‌صورت مقطعی، کوتاه‌مدت و بدون دیدگاه اقتصادی مناسب انجام میشود. واحدهای بازاریابی اقدام به نیازسنجی از مخاطبین نموده و برنامههای استراتژیک و عملیاتی فدراسیون را برنامهریزی می‌کنند. بسیاری از فدراسیونها که محبوبیت مناسبی در بین جامعه ندارند باید از گروه‌های تخصصی برندسازی استفاده نمایند تا بتوانند با ارائه تصویر مناسب از فدراسیون و ورزش مربوطه جایگاه مناسبی در ذهن مخاطبان به وجود آورند. این مخاطبان شامل ورزشکاران، هواداران، رسانه‌های گروهی و اسپانسرها میباشد. نتایج همچنین نشان داد، ارتباط برقرار کردن با صنایع و سایر سازمان‌های نزدیک به ورزش مورد نظر میتواند به تأمین مالی مناسب منجر شود. در این راستا ارتباط مناسب فدراسیون جانبازان با بنیاد شهید، بهزیستی و نیروی انتظامی توانسته منجر به حرکت‌های مثبتی در بحث تأمین شود. ارتباط با دانشگاه و همچنین مراکز نوآوری پیشتر مورد بررسی قرار گرفت.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی فدراسیون ورزشی قوانین بالادستی میباشد که امکان اجرای برنامههای اقتصادی را محدود می‌سازد. همچنین در بسیاری موارد قوانین غیر شفاف وجود دارد که دسترسی سازمان را به وجوه و امکان بهره‌برداری از آن‌ها را دشوار نموده است. در بخش قوانین آنچه بیشتر مرود نیاز میباشد وضع قوانین حمایتی و مالیاتی برای فدراسیونها، سازمان‌های ورزشی و همچنین اسپانسرها میباشد.
یکی از مهم‌ترین منابع تأمین مالی در سازمان‌های ورزشی حامیان هستند که به دو صورت تأمین مستقیم منابع و همچنین تأمین اقلام و کالاها میتوانند حمایت خود را نشان دهند. نتایج تحقیقات در سال‌های اخیر نشان داده است که یکی از مهم‌ترین معضلات اسپانسرها دیده نشدن و عدم پخش رسانهای در بسیاری از ورزش‌ها میباشد (سیپپیل و همکاران، 2023). با ورود و رشد رسانه‌های مختلف و امکان بهره‌گیری مناسب برای تأمین نیازهای اسپانسرها بسیاری از فدراسیون نتوانسته‌اند از این رسانه‌های نوین در راستای اهداف خود استفاده نمایند. همچنین یکی دیگر از بزرگ‌ترین موانع برای جذب حامیان مالی عدم شناسایی و تأمین نیازهای آن‌ها در برهه‌هایی است که اسپانسر سازمان‌های ورزشی شده‌اند. به‌گونه‌ای که پس از انعقاد قرارداد دیگر سازمان‌های ورزشی اراده‌ای برای تأمین اهداف اسپانسر از خود نشان نمی‌دهند و بدین گونه حامیان به سمت سایر فضاهای اسپانسری مانند فیلم و سریال و غیره جذب می‌شوند.
در نهایت در این بخش که شیوههای تأمین مالی به‌صورت کلان مورد بررسی قرار گرفته است به‌حق پخش رسانهای به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین منابع تأمین مالی سازمان‌های ورزی اشاره شده است و معضل بزرگ این موضوع در کشور که سال‌هاست بدون حل باقی‌مانده است. همچنین مشکلات و خلأهای قانونی که باعث میشود سازمان‌های ورزشی نتوانند از برند خود محافظت نمایند و در راستای درآمدزایی آن را به کار گیرند. این موضوع بیشتر در زمینه فروش محصولات هواداری به چشم می‌خورد. مشکل زیرساختی نیز در بخش‌های فروشگاه‌های آنلاین، موزه، بلیط فروشی و اماکن مورد اشاره قرار گرفته است. در تایید این موضوع میتوان به مطالعات قبلی رجوع نمود، به طوری که ریچاو و همکاران[30] (2021) بیان کردند که عدم پرداخت حق پخش تلویزیونی میتواند به عنوان یکی از خطرات اصلی کاهش درآمد باشگاه ورزشی باشد. از این رو میتوان گفت که اگر درآمدهای حاصل از پخش تلویزیونی مسابقات و تبلیغات محیطی به درستی و در یک نسبت مناسب بین باشگاهها و فدراسیونهای ورزشی تقسیم شود، احتمالاً بنیه مالی و اقتصادی آنان تقویت شود.
با توجه به ابعاد و اجزای به دست امده در الگوی نهایی تحقیق میتوان گفت که این الگو به‌گونه‌ای طراحی شده است که فدراسیون ورزشی مختلف میتواند تعیین جایگاه خود به استراتژی‌های متناسب با فدراسیون خود دست یابند. در الگوی ارائه شده 3 حیطه راهکار اصلی برای فدراسیون در نظر گرفته شده است که شامل راهکارهای عمومی، اختصاصی و کلان میباشد. دو بخش راهکارهای عمومی و اختصاصی فدراسیونها تحت کنترل فدراسیون میباشند و راهکار کلان در اختیار نهادهای بالادستی میباشد. در بخش راهکارهای عمومی، ایجاد واحد بازاریابی، برندسازی، ارتباط با صنعت و رسانه وجود دارد. در بخش راهکارهای اختصاصی فدراسیونها بر اساس 4 ویژگی اصلی تقسیم‌بندی شده‌اند و هر یک از فدراسیون میتواند با توجه به تعیین جایگاه خود استراتژی‌های معرفی شده را به کار گیرد. در بخش راهکارهای کلان 3 بخش اصلی به دست آمد. در بخش اول ایجاد سازمان بازاریابی میباشد که دشواریهای مالی فدراسیونها را نداشته باشد و بتواند به‌عنوان یک واحد اقتصادی عمل نماید. این سازمان اقدام به تربیت نیروهای متخصص نموده و فعالیت‌های بازاریابی فدراسیونها به‌صورت اختصاصی رصد میکند. از جمله برنامههای مؤثر این سازمان امکان فروش تبلیغات گروهی و فعالیت رسانهای گروهی میباشد. ایجاد مرکز نوآوری ورزشی نیز به‌طور کامل در بحث قبلی مورد بررسی قرار گرفت. در بخش رویدادی طراحی رویدادهای اقتصادی مشترک مانند نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها توصیه میشود. در نهایت دولت، وزارت ورزش و مجلس باید نسبت به تدوین قوانین حمایتی از فدراسیونها و اسپانسرهای آن‌ها برنامهریزی مناسب را انجام دهند.
در نهایت با توجه به نتایج تحقیق، پیشنهادهای در سه سطح کلان، عمومی و اختصاصی ارائه شده است. در سطح کلان، پیشنهاد میشود وزارت ورزش و جوانان اقدام به ایجاد سازمان اقتصادی ورزش نماید. این سازمان توسط متخصصان رشته‌های مرتبط راهبری شده و وظیفه تربیت نیروی انسانی متخصص، برنامه‌ریزی‌های کلان و عمومی برای فدراسیونهای ورزشی را انجام میدهد. همچنین پیشنهاد میشود وزارت ورزش و جوانان اقدام به ایجاد مرکز ملی نوآوری‌های ورزشی نماید تا نیازهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری فدراسیونهای ورزشی به‌طور اختصاصی مورد بررسی قرار گرفته و در راستای رفع آن‌ها اقدام شود. علاوه بر این پیشنهاد میشود وزارت ورزش اختیارات مالی و اقتصادی بیشتری را در آیین‌نامه‌های خود به فدراسیونها واگذار نماید. همچنین با تدوین قوانین مالیاتی و حمایتی اره را برای ورود صنایع به ورزش هموار نماید. در سطح عمومی فدراسیونها ورزشی، پیشنهاد میشود فدراسیونهای ورزشی واحد اقتصادی با استفاده از متخصصان این موضوع را راه‌اندازی نمایند. همچنین پیشنهاد میشود فدراسیونهای ورزشی استفاده از متخصصان برندسازی را برای ایجاد جایگاه مناسب در ذهن مخاطبان سازمان خود در دستور کار قرار دهند. ایجاد واحد برندسازی تخصصی زیر نظر واحد بازاریابی میتواند امور را تسهیل نماید. علاوه بر این، پیشنهاد میشود فدراسیونهای ورزشی با راه‌اندازی واحد ارتباطات با صنعت و دانشگاه و راهبری اصولی آن از مزایای این دو بخش با اهمیت استفاده نمایند. در نهایت پیشنهاد میشود با توجه به اینکه دنیای امروز دنیای رسانه‌ها میباشد، واحد رسانه فدراسیونهای ورزی در پلتفرم‌های مختلف ورود پیدا کرده و با تدوین محتوای مناسب نسبت به تأمین مالی و برندسازی از این ابزار استفاده نمایند.
منابع
- جوکار، م.؛ رمضانی‌نژاد، ر. و نظریان، ع. (1403). «تمایل به پرداخت در ورزش: طراحی مدل ارزش‌گذاری اقتصادی». نشریه مدیریت ورزشی. 16(2), -. doi: 10.22059/jsm.2022.339773.2914
- حسن‌زاده، م. (1384). بازاریابی ورزشی، انتشارات پرسمان
- ذوالفقاری، م.؛ نوبخت، ز. و نادری نسب، م. (1401). «طراحی مدل توسعه اقتصادی باشگاههای لیگ برتر فوتبال ایران». مطالعات راهبردی ورزش و جوانان. 21(58)، صص 293-312.
- رستمزاده، پ.، صادقی، ح.؛ عصاری، ع. و یاوری، ک. (1393). «اثر سرمایه‌گذاری دولت در بخش ورزش بر رشد اقتصادی در ایران». پژوهش‌های اقتصادی. 14، 4، صص 177-210
- رسولی، م.؛ خبیری، م.؛ الهی، ع.ر و آقایی، ن. (1395). «مدل مدیریت برند باشگاههای لیگ برتر فوتبال ایران». مطالعات مدیریت ورزشی.8(2)، صص 130-141.
- صیادی، م.ح.؛ سیدعامری، م.ح. و فتح‌الهی پروانه، ا. (1398). «ارائه راهبرد ارتقای مشارکت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ورزش با ارائه راهکارهای اجرایی». مطالعات مدیریت ورزشی. 11(57)، صص 59-78.
- عسکریان، ف.؛ گنج خانلو، ج. و طهماسبی، ف. (1399). «تأثیر مخارج مالی دولت ایران بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در کارگاه‌های تولید کالاهای ورزشی». مطالعات مدیریت ورزشی. 12(59)، صص 17-34.
- گنج خانلو، ج. (1398). «تحلیل اثرات سیاست‌های پولی و مالی بر صنعت ورزش ایران». رساله دکتری دانشگاه تبریز، دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی.
- مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. (1387). اساسنامه فدراسیونهای ورزشی آماتوری جمهوری اسلامی ایران.
- الهی، ع.ر. (1387). «موانع و راهکارهای توسعه اقتصادی صنعت فوتبال ایران». رساله دکتری، دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تهران.
- واحدی‌زاده، م.؛ آقایی، ن. و الهی، ع. (1399). «راهکارهای توسعه منابع مالی و درآمدزایی فدراسیونهای ورزشی ایران: یافتههای یک مطالعه کیفی». پژوهش‌های فیزیولوژی و مدیریت در ورزش. 12(4 )، صص 153-168.
- یوسفی، ب. و حسنی، ز. (۱۳۸۹). مبانی علم اقتصاد و اقتصاد ورزش. کرمانشاه: انتشارات دانشگاه رازی
- Andreff, W. (2022). Hardening the soft budget constraint in professional team sports: why is it so hard? In Professional team sports and the soft budget constraint(pp. 33-76). Edward Elgar Publishing.
- Atghia, N., & Nazarian, A. (2024). “Economic sustainability: a solution to the financial problems of football clubs”. Sport, Business and Management: An International Journal, 14(1), 56-79.
- Bayle, E., & Clausen, J. (2024). “A Conceptual Model to Understand and Assess International Sport Federations’ Organizational Performance”. Journal of Global Sport Management, 1-25.
- Becker, D. M., Solberg, H. A., & Heyerdahl, G. S. (2023). “The financial challenges of hosting sports events: a problem of insufficient separation between decision-making and decision-control”.European Sport Management Quarterly, 23(5), 1549-1566.
- Boswell, C., & Cannon, S. (2022). Introduction to nursing research: Incorporating evidence-based practice. Jones & Bartlett Learning.
- Bradbury, J. C. (2024). “Sports stadiums and local economic activity: Evidence from sales tax collections”.Journal of Urban Affairs, 46(1), 139-159.
- Buck, C., & Ifland, S. (2023). “Toward an enduring football economy: a business model taxonomy for Europe's professional football clubs”. European sport management quarterly, 23(5), 1409-1429.
- Clausen, J., & Bayle, E. (2024). “The diversity of international sports ecosystems and strategic and economic event models of international sports federations”. In Research Handbook on Major Sporting Events(pp. 166-178). Edward Elgar Publishing.
- Cuesta-Valiño, P., Gutiérrez-Rodríguez, P., & Loranca-Valle, C. (2021). “Sustainable management of sports federations: the indirect effects of perceived service on member’s loyalty”.Sustainability, 13(2), 458.
- Fei, L. (2018). “Exploration on the Relationship between Sichuan Ethnic Traditional Sports Culture Industry and Economic Development”. Bulletin of Sport Science & Technology, (3), 6. 1-12.
- Foster, G., O'Reilly, N., & Dávila, A. (2020). Sports Business Management: Decision Making Around the Globe. Routledge.
- Giampiccoli, A., Lee, S. S., & Nauright, J. (2015). “Destination South Africa: Comparing global sports mega-events and recurring localised sports events in South Africa for tourism and economic development”. Current Issues in Tourism, 18(3), 229-248.
- Halcomb, E. J., Gholizadeh, L., DiGiacomo, M., Phillips, J., & Davidson, P. M. (2007). “Literature review: considerations in undertaking focus group research with culturally and linguistically diverse groups”. Journal of clinical nursing, 16(6), 1000-1011.
- Ilia, S., Anastasia, A., & Yaroslav, S. (2022). “New financial tools in sport: NFTs and fan tokens”.Корпоративные финансы, 16(2), 107-119.
- Keane, L., Hoare, E., Richards, J., Bauman, A., & Bellew, W. (2019). “Methods for quantifying the social and economic value of sport and active recreation: a critical review”. Sport in Society, 22(12), 2203-2223.
- Kim, W., Jun, H. M., Walker, M., & Drane, D. (2015). “Evaluating the perceived social impacts of hosting large-scale sport tourism events: Scale development and validation”. Tourism management, 48, 21-32.
- Kokolakakis, T., & Gratton, C. (2019). The Economic Value of Sport. The SAGE Handbook of Sports Economics, 18.
- Li, C., Li, D., & Huang, C. (2024). “Innovations in Sports Industry: Trends and Transformations”.Psychology of Sport & Exercise, 75, 112416.
- Lin, H. W., & Lu, H. F. (2016). “The Evaluation of Event Sport Tourism on Regional Economic Development”. International Journal of Economics and Management Engineering, 11(1), 38-48.
- Lindsey, I., Kay, T., Jeanes, R., & Banda, D. (2017). Sport, development and the political-economic context of Zambia. In Localizing global sport for development. Manchester University Press.
- Millington, R., Giles, A. R., van Luijk, N., & Hayhurst, L. M. (2022). “Sport for sustainability? The extractives industry, sport, and sustainable development”. Journal of Sport and Social Issues, 46(3), 293-317.
- Nazarian, A., Hemati Nejhad Toli, M., & Benar, N. (2020). “Providing a Framework for Systematic Analysis of the Production Process to the Consumption of Iranian Sports Goods”. Sport Management Studies, 12(60), 125-150.
- Nazarian, A., Vishkaeii, R. M., Shahzad, M., Ebrahimi, E., & Adlparvar, A. (2023). “Assessing key factors for sporting industry sustainable development through multilayer artificial perceptron neural network approach”. Environmental Science and Pollution Research, 30(1), 1176-1188.
- O'Brien, D. (2022). “Strategic paradigms in international and national sport federations”. In A research agenda for sport management(pp. 113-128). Edward Elgar Publishing.
- Peachey, J. W., Schulenkorf, N., & Spaaij, R. (2019). “Sport for social change: Bridging the theory–practice divide”. Journal of Sport Management, 33(5), 361-365.
- Pitney, W. A., & Parker, J. (2009). Qualitative research in physical activity and the health professions (pp. 63-65). Champaign, IL: Human Kinetics.
- Poucher, Z. A., Tamminen, K. A., Kerr, G., & Cairney, J. (2021). “A commentary on mental health research in elite sport”. Journal of Applied Sport Psychology, 33(1), 60-82.
- Richau, L., Follert, F., Frenger, M., & Emrich, E. (2021). “The sky is the limit?! Evaluating the existence of a speculative bubble in European football”. Journal of Business Economics, 91(6), 765–796.
- Seippel, Ø., Breuer, C., Elmose-Østerlund, K., Feiler, S., Perényi, S., Piątkowska, M., & Scheerder, J. (2023). “In troubled water? European sports clubs: Their problems, capacities and opportunities”.Journal of Global Sport Management, 8(1), 203-225.
- Streubert Speziale HJ, (2007). Carpenter Rinaldi D. Qualitative Research in Nursing, Advancing the Humanistic Imperative. 4 thed. Philadelphia: Lippincott-Williams &Wilkins; P.38-41.
- Taslimi, Z., hemati nejad, M. A., Gholizade, M. H., & pasvar, M. H. (2019). “Financing grassroots sport federation's framework with a focus on self-sufficiency”. Sport Management and Development, 8(4), 41-50.
- Terrien, M., Feuillet, A., & Bayle, E. (2023). “A taxonomy of national sport federations based on their financial profiles: the case of France’s state-subsidized model”. Managing Sport and Leisure, 28(5), 490-507.
- Yang, X., Lu, H., Cai, J., & Zhang, S. (2024). “Constructing a social responsibility system for professional sports clubs based on the perspective of China”. Business Ethics, the Environment & Responsibility.
- Zhu, Y., Zhao, Y., Yang, Z., & Cheng, Z. (2024). How does external environment impact emerging industrial development: An evolutionary development approach of the e‐sports industry in China. Asia Pacific Viewpoint.
)