Document Type : Original Article
Authors
1 PhD in Sports Management, Allameh Tabataba'i University
2 PhD student in sport management, Faculty of sport sciences, shahid chamran university of Ahvaz,, Ahvaz, Iran
3 PhD student in Sports Management, Faculty of sport sciences,Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz. Iran
Abstract
Sports activities, along with many benefits and attractions, are always associated with injuries and incidents that lead to civil liability. Civil responsibility in sports is one of the topics that has been receiving a lot of attention in recent years. In order to gather knowledge in this field, the study is to analyze and interpret the scientific research-promotional studies related to civil responsibility in Iranian sports was carried out from 2010 to 2021. The study method was qualitative and meta- synthesis. In this study, scientific studies in the field of civil liability in sports were used to collect data. In order to systematically search for articles published in journals and databases, related keywords such as "sport" and "civil liability" were used. The sampling method was purposive and inclusion and exclusion criteria were used to select appropriate studies. Out of 52 studies, 24 studies were deleted and 28 studies were included in the analysis process. The studies showed that persons subject to sports law are divided into two categories: natural and legal persons that numerous studies have been conducted on the civil liability of natural persons subject to sports law and their duties and responsibilities have been identified and solutions have been provided to reduce their responsibilities, but in relation to the civil liability of legal persons, studies have been very limited and only the civil liability of sports clubs has been studied, and as far as the evaluation of this research show no studies have been conducted in relation to the civil liability of other legal persons.
Keywords
فراترکیب پژوهش های انجام شده در حوزه مسئولیت مدنی درحقوق ورزش ایران
بهنام نقی پور گیوی[1]
فاطمه نادریان[2]
عبدالله روز فراخ[3]
10.22034/ssys.2022.2278.2636
تاریخ دریافت مقاله: 12/1/1401
تاریخ پذیرش مقاله:4/7/1401
مقدمه
ورزش و فعالیت های بدنی از سرآغاز حیات بشر پیوسته همراه انسان بوده است. با تأمل در تاریخ تمدن بشری میتوان دریافت که پیدایش ورزش را نمی توان به دوران معینی نسبت داد (جلیلیان و رومیانی، 1397: 252). هدف از انجام فعالیت بدنی از گذشته تا به امروز حفظ سلامتی و آمادگی جسمانی، داشتن پیری سالم، کاهش بار بیماری و ناتوانی و هزینه های مربوط به مراقبت های بهداشتی در افراد بوده است (هامر، لاویی و باکن[4] 2014: 239) و جوامع مختلف با فرهنگ سازی سعی بر آن دارند تا فعالیت های ورزشی را رواج دهند و جامعهای سالم را به ارمغان آورند (جلیلیان و رومیانی، 1397: 252) همچنین ورزش یکی از مهمترین و لذت بخشترین ابعاد زندگی انسان است که موجب رفتار سالم، بهبود کیفیت زندگی، سلامتی و طول عمر میشود (مالم، جاکبسون و ایزاکسون[5] ، 2019: 16). علاوه بر این، ورزش از لحاظ سیاسی نیز بسیار اهمیت یافته تا جایی که بسیاری از کشورها و سازمانهای بین المللی سرمایه های فراوانی را در این راه صرف میکنند (گریکس[6]، 2013: 16) و سیاستمداران نیز اهمیت زیادی را برای رویدادهای ورزشی و نتایج پایداری که برای شهر میزبان ایجاد میکند، قائل هستند ( اسچینزر، اسچیبر، کورنکسل و تونی[7]، 2017: 1) . در این راستا در اصل سوم قانون اساسی کشورمان نیز دولت موظف گردیده که همهی امکانات خود را در جهت توسعه ورزش و تربیت بدنی رایگان برای همه و در تمام سطوح بهکار ببندد (مقدادی، 1393: 134). اهمیت و گسترش روز افزون ورزش باعث افزایش خطرات و پیامدهای ناخواسته ای شده (کاسترا توویک، آهمیک، سلجیپزویک و استانکوویک[8]، 2019: 58) که یکی از مهمترین آنها خشونت در ورزش و آسیب های ورزشی است. در سالهای اخیر رفتارهای پرخاشگرانه و به تبع آن حادثه هم در ورزش حرفهای و قهرمانی و هم در ورزش آموزشی و تربیتی فزونی داشته و به مشکلی اساسی تبدیل شده است (پاتریک و تورنتون[9]، 2010: 13) که این امر باعث لزوم توجه به مباحث حقوق ورزشی و مسئولیت قانونی در ورزش شده است و کمیته بینالمللی المپیک نیز بیانیهای در این مورد صادر نموده است (مونتوجی،براک انریج، آرینگتون، بلاوت، کارسکا شاپرد، فستینگ، کیربی، لیاهی، مارکس، مارتین، استار، تیواس و بادجت [10]، 2016: 1019).
اهداف حقوق ورزش شامل بالابردن آگاهی های حقوقی جامعه ورزش، جلوگیری و کاهش حوادث ناشی از ورزش، تشریح وظایف و اختیارات مربیان ورزشی، ورزشکاران و مسئولان ورزشی، مطلع نمودن جامعه ورزشی از پیامدهای حقوقی تخلفات در ورزش، حفظ سلامتی جسمی و روانی و حیثیتی ورزشکاران و مربیان و نیز مصون داشتن مدیران ورزشی از مسئولیتهای قانونی میباشد و قوانین کیفری و مدنی مانند هر فعالیت اجتماعی، دراینجا نیز نقشآفرین هستند (خاکسار، مظهر و امینی صارمی، 1392: 87).
هرگاه کسی با رفتار خود موجب لطمه به حقوق قانونی اشخاص دیگر شود، در اصطلاح گفته میشود که در قبال او مسئولیت قانونی دارد. گاهی رفتار خلاف قانون فرد عنوان مجرمانه دارد که در این صورت مسئولیت او کیفری است (آقایی نیا، 1391: 17)، از سوی دیگر، در هر مورد که شخص ناگزیر از جبران خسارت دیگری باشد، میگویند در قبال او مسئولیت مدنی دارد (جلیلیان و رومیانی، 1397: 253). در قوانین ایران عبارت «مسئولیت مدنی» تعریف نشده است، اما در ماده یک قانون مسئولیت مدنی مصوب سال 1339 بیان گردیده که هرکس بدون مجوز قانونی، عمدأ یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگری که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمهای وارد نماید که موجب ضرر مادی و معنوی دیگری شود، مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود میباشد. با عنایت به مفهوم این ماده میتوان گفت که لزوم جبران خسارت وارده به دیگری به حکم قانون توسط عامل ورود ضرر، مسئولیت مدنی نام دارد (اسحاقی، زینلی و حسینی 1398: 11؛ لامع، داورزنی و لطفی 1399: 53). به عبارت دیگر، قانونگذار بیان نمودهاست که هرگاه شخصی درنتیجه بیاحتیاطی، بیمبالاتی عمدی آسیبی به دیگری وارد آورد باید جبران خسارت نماید و هیچ ضرری نباید بدون خسارت باقی بماند (تبصره ماده 145 قانون مجازات اسلامی: تقصیر اعم از بیاحتیاطی و بیمبالاتی است. مسامحه، غفلت، عدممهارت و عدمرعایت نظامات دولتی و مانند آنها، حسب مورد، از مصادیق بیاحتیاطی یا بیمبالاتی محسوب میشود. بی احتیاطی یعنی انجام کار خطایی که هر فرد محتاط و دوراندیش از انجام آن خود داری میکند، مثل آسیب رساندن عمدی به ورزشکار حریف؛ در مقابل بی مبالاتی یعنی ترک فعلی که هر انسان محتاطی آن را در موقع ضرور انجام می دهد، مثل عدمرفع نقص وسایل و تجهیزات ورزشی). بنابراین، زمانی که در ورزش خسارتی به شخص یا اموال وارد میآید، در صورت مغایرت با قانون باید جبران گردد (اردبیلی، 1393: 65). البته برای ایجاد مسئولیت مدنی تحقق شرایطی لازم است: .1 ورود ضرر، .2 ارتکاب فعل زیانبار .3 ،رابطه سببیت بین فعل شخص و ضرری که وارد شده است (یوسفی صادقلو و نصیر، 1397: 119). البته برخی دیگر از محققان علاوه بر این سه رکن، رکن چهارمی با عنوان «خلاف قانون بودن» بیان کردهاند (فیض، 1397: 112؛ محمد زاده، 1394: 63)؛ به این معنا که اگر ضرر و زیان ناشی از اعمال قانون باشد موجب مسئولیت مدنى نیست. به طور مثال، اگر ورزشکارى با رعایت تمام مقررات ورزشى رشته خود، موجب مصدوم شدن حریف شود، چون عمل او بر اساس قانون و مجاز بوده، لذا مسئولیتى نخواهد داشت. نویسندگان حقوقی زیانهایی را که موجب جبران خسارت می شوند به 3 گروه تقسیم می نمایند: ضرر مادی یا مالی، ضرر معنوی و ضرر بدنی (یوسفی صادقلو و نصیر، 1397: 120). ضرر مادی زمانی است که آنچه از دست رفته است، قابل ارزیابی به پول باشد. ضررمعنوی در جایی است که به عواطف انسان لطمه وارد شود مانند از بین رفتن آبرو و حیثیت و ضرر بدنی حالاتی چون درد جسمی و روحی و آسیبهای ناشی از آن را شامل میشود، که تحقق هر کدام از این سه نوع ضرر در حقوق ورزش امکان پذیر است.
درمورد مسئولیتهای ورزشی بهطورخاص در بند ث ماده 158 قانون مجازات اسلامی (ماده: 158علاوه بر موارد مذکور در مواد قبل، ارتکاب رفتاری که طبق قانون جرم محسوب میشود، در موارد زیر قابل مجازات نیست: ث: عملیات ورزشی و حوادث ناشی از آن، مشروط بر اینکه سبب حوادث، نقض مقررات مربوط به آن ورزش نباشد و این مقررات هم مغایر موازین شرعی نباشد). بهطور کلی در قانون مسئولیت مدنی بهویژه ماده1 این قانون (هر کس بدون مجوز قانونی عمدأ یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگری که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمهای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود، مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود میباشد) تعیین تکلیف شده است (موذن رازیان، مدادی ناسا و حمزه زاده، 1397: 124 ). با توجه به اهمیت موضوع مسئولیتهای ورزشی، در سالهای اخیر مطالعات متعددی در این حیطه انجام شده و به بررسی ابعاد مختلف مسئولیت (جلیلیان و رومیانی، 1397؛ موذن رازیان و همکاران، 1397؛ حسینی و اسحاقی، 1394)، مسئولیت مدنی ورزشکاران (لامع و همکاران، 1399؛ فیض، 1397؛ یوسفی صادقلو و نصیر، 1397؛ رضایی نژاد، 1395؛ محمدزاده، 1394)، مسئولیت مدنی مربیان (سلامی و کاظمی، 1397؛ طیبی و مجیدی دستجردی، 1395؛ طالبپور و قهرمانی، 1394)، مسئولیت مدنی داوران (میرصفیان و محمدی نژاد، 1397؛ میرصفیان، 1396) مسئولیت مدنی باشگاههای ورزشی (نادریان، خطیبی و حیدری نژاد، 1400) پرداخته شده است. به منظور ارزیابی مطالعات پیشین در این حوزه و ارائه جمعبندی و تجمیع دانش از آنها، پژوهش حاضر با روش فراترکیب صورت گرفته و هدف عمده آن به دست آوردن تحلیلی تفسیری بر آنچه تاکنون منتشر شده، بهمنظور پیشگیری از تکرار موضوعات پژوهشی در زمینههای مسئولیت مدنی در ورزش، مسئولیت اشخاص موضوع حقوق ورزش و کمک به انتخاب رویکرد های جدید صورت پذیرفت و به دنبال پاسخگویی به این سوالها بود:
مطالعات انجام شده به چه ابعادی پرداخته و چه راهحلهایی ارائه دادهاند؟
وظایف هریک از اشخاص موضوع حقوق ورزش کدام است؟
اشخاص موضوع حقوق ورزش تحت چه شرایطی در صورت بروز حادثه و ایجاد خسارت و ورود صدمه به دیگری دارای مسئولیت مدنی هستند و تحت چه شرایطی از مسئولیت مبرا خواهند بود؟
باید توجه داشت که پرداختن به مسئولیت کیفری ناشی از فعالیتهای ورزشی و مسئولیت کیفری اشخاص موضوع حقوق ورزش از چارچوب این پژوهش خارج است.
روششناسی پژوهش
روش مطالعه در پژوهش حاضر کیفی و از نوع فراترکیب میباشد. در این تحقیق از روش هفت مرحلهای ساندولوسکی و باروسو[11] که یکی از پرکاربردترین روشها برای انجام مطالعات فراترکیب است و نتایج بهتری ارائه میکند، استفاده شد (صلاحی کجور، رضوی، امیرنژاد، محمدی و تقیپوریان 1399: 105). مرحله اول در این روش، تنظیم سوال تحقیق است. پس از تعیین سوال تحقیق باید جامعه تحقیق مشخص گردد که در این پژوهش مقالات علمی، پژوهشی و ترویجی داخلی مورد بررسی قرار میگیرند. گام بعد تعیین بازه زمانی مطالعات است که از سال 1389 تا سال 1400 را شامل میشود. آخرین گام در این مرحله مشخص کردن روشی است که برای گردآوری دادههای تحقیق مورد استفاده قرار میگیرد که در این پژوهش برای گردآوری دادهها از مطالعات صورت گرفته با روشهای علمی (کمی، کیفی و آمیخته) در حوزه مسئولیت مدنی در ورزش استفاده شده است. بهمنظور جست وجوی نظاممند مقالات منتشرشده در نشریات و پایگاههای اطلاعاتی مختلف واژگان کلیدی "مسئولیت مدنی" و "ورزش" انتخاب شد. پس از انجام جست وجوی کامل و یافتن مقالات منتشر شده با کلید واژه های تعیینشده، چندین مرتبه بازبینی و پالایش انجام شد و تعدادی از مقالات حذف و از فرآیند فراترکیب خارح شدند. روش نمونهگیری در این پژوهش بهصورت هدفمند بود و برای انتخاب مطالعات مناسب از معیارهای ورود و خروج استفاده شد. از میان 52 مطالعه، 24 مطالعه حذف و 28 مطالعه برای تجزیه و تحلیل اطلاعات انتخاب شدند. ملاک ورود مطالعات علمی، پژوهشی وترویجی چاپشده بین سالهای 1389 تا 1400 بود و مطالعات پیش از آن از فرآیند تجزیه و تحلیل خارج شد. علاوه بر این پژوهشهایی که با عناوین یکسان انجام شده بودند نیز از فرآیند تجزیه و تحلیل خارج شدند. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش تحلیل محتوا بود. شکل1 مراحل انجام پژوهش بر اساس روش ساندولوسکی و باروسو را نشان میدهد:
شکل1: مراحل انجام پژوهش بر اساس روش ساندولوسکی و باروسو
یافتههای پژوهش
نخستین گام در فراترکیب تنظیم پرسشهای پژوهش است. پرسشهایی که در این پژوهش مطرح شد عبارتاند از:
1.مطالعات انجامشده در حیطه مسئولیت مدنی در ورزش با چه اهدافی انجام شده و چه راهحلهایی ارائه دادهاند؟
- وظایف هر یک از اشخاص موضوع حقوق ورزش کدام است؟
- اشخاص موضوع حقوق ورزش در چه صورت بروز حادثه و ایجاد خسارت و ورود صدمه به دیگری دارای مسئولیت مدنی خواهند بود و تحت چه شرایطی از مسئولیت مبرا خواهند بود؟
گامهای دوم و سوم بررسی نظاممند متون و مقالات مرتبط است. در این پژوهش محققان با جستجوی نظاممند واژگان کلیدی "مسئولیت مدنی" و "ورزش" به بررسی متون پرداختند. جدول1 مطالعات مورد تجزیه و تحلیل در این پژوهش را نشان میدهد:
جدول:1 مطالعات مورد تجزیه و تحلیل در پژوهش حاضر
|
نام محقق/ محققان |
سال |
عنوان مقاله |
نام نشریه |
|
نادریان و همکاران |
1400 |
مسئولیت مدنی باشگاههای ورزشی در زمان همهگیری کووید 19 |
پژوهش در ورزش تربیتی |
|
کاظمی |
1399 |
بررسی مسئولیتهای حقوقی ناشی از نقض مقررات ورزشی |
مجله بینالمللی پژوهش ملل |
|
لامع و همکاران |
1399 |
مسئولیت مدنی رزم کاران در قبال صدمات وارده |
فصلنامه پژوهشهای حقوقی میان رشتهای |
|
محمدی احمدآبادی و همکاران |
1399 |
تأثیر هشدار در رفع مسئولیت مربیان بنابر قاعدههای اقدام به زیان و تحذیر |
دوفصلنامه علمی مطالعات فقه تربیتی |
|
حقیقی و همکاران |
1398 |
تحلیل میزان آگاهی مدیران و مربیان ورزش از شاخصهای مسئولیت مدنی در زمینه فعالیتهای ورزشی |
فصلنامه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری |
|
یزدانی دهاقانی |
1398 |
مسئولیت مدنی ورزشکاران در قبال خسارت ناشی از تمرین و مسابقه در حقوق ایران |
مطالعات حقوق |
|
میرسلیمانی و همکاران |
1398 |
نقش رسانههای جمعی در ارتقای آگاهی از مسئولیت مدنی ورزشی |
مطالعات رسانهای |
|
باقری و همکاران |
1397 |
مسئولیت انگاری ناشی از عملیات ورزشی از منظر حقوق مدنی و فقه امامیه |
فصلنامه علمی پژوهشی فقه و تاریخ تمدن |
|
جلیلیان و رومیانی |
1397 |
مسئولیت مدنی در جامعه ورزشی در حقوق موضوعه ایران |
فصلنامه علمی حقوقی قانون یار |
|
رحیمی و نصیری |
1397 |
مطالعه تطبیقی اعمال تئوری پذیرش خطر در مسئولیت مدنی ورزشکاران در حقوق انگلیس، فرانسه و ایران |
مطالعات حقوق تطبیقی |
|
سلامی و کاظمی |
1397 |
مسئولیت مدنی مربیان و معلمان ورزش در قبال ورزشکاران و دانش آموزان |
مجله علمی خبری و تحلیلی کانون وکلای دادگستری اردبیل |
|
فیض |
1397 |
رفتار ورزشی و مسئولیت اخلاقی، مدنی ورزشکاران از منظر فقهی و حقوقی |
مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش |
|
موذن رازیان و همکاران |
1397 |
بررسی مبانی و ابعاد فقهی حقوقی مسئولیت در ورزش |
فصلنامه علمی ، پژوهشی فقه و مبانی حقوق اسلامی |
|
میرصفیان و محمدی نژاد |
1397 |
بررسی نگرش، دانش و عملکرد داوران رشتههای ورزشی پربرخورد در ارتباط با مسائل قانونی مرتبط با حرفه داوری |
رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی |
|
یوسفی صادقلو و نصیر |
1397 |
مبنای مسئولیت مدنی ورزشکاران در مقابل اشخاص موضوع حقوق ورزش |
فصلنامه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری |
|
میرصفیان |
1396 |
سنجش دانش داوران فوتبال از مسائل حقوقی مرتبط با حرفه داوری |
مطالعات مدیریت ورزشی |
|
میرصفیان |
1396 |
بررسی دانش مربیان ورزشی از وظایف قانونی خود در قبال ورزشکاران |
پژوهش در ورزش تربیتی |
|
الماسی و انیسی |
1395 |
مسئولیت مدنی و بیمه ورزشی |
تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بینالملل |
|
رضایی نژاد |
1395 |
پژوهشی تطبیقی در باب مبنای مسئولیت مدنی ورزشکاران (در مقابل یکدیگر) |
فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی |
|
طیبی و مجیدی دستجردی |
1395 |
بررسی وظایف و مسئولیت مدنی مربیان ورزشی |
مجله حقوقی دانشگاه اصفهان |
|
مصطفی پور انزلی و کاشف |
1395 |
التزام عملی مربیان ورزشی به مسئولیتهای حقوقی از دیدگاه ورزشکاران |
مدیریت ورزشی |
|
حسینی و اسحاقی |
1394 |
مسئولیت مدنی و کیفری ناشی از فعالیتهای ورزشی |
دو فصلنامه علمی پژوهشی دانش حقوق مدنی |
|
طالب پور و قهرمانی |
1394 |
مسئولیت قانونی مربیان در عوارض ناشی از اجرای برنامههای کاهش وزن به روش سریع در رشتههای وزنی |
رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی |
|
محمد زاده |
1394 |
مسئولیت مدنى ورزشکاران از منظر فقه و حقوق |
دو فصل نامه علمى اختصاصى فقه و حقوق معاصر |
|
بنیان و کاشف |
1393 |
تفاوت آگاهیهای حقوقی و مسئولیت مدنی مربیان ورزش زن و مرد در رویداهای ورزشی |
پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی |
|
مقدادی |
1393 |
تأثیر پذیرش خطر (اقدام) در انتفای مسئولیت مدنی ورزشکاران |
حقوق تطبیقی (نامه مفید) |
|
علوی قزوینی و مقدادی |
1390 |
مبانی فقهی و حقوقی عدممسوولیت مدنی ورزشکاران در عملیات ورزشی |
دو فصلنامه علمی حقوق تطبیقی |
|
نصیری |
1389 |
مسئولیت مدنی مربیان آموزش شنا |
فصل نامه دیدگاههای حقوقی، دانشکده علوم قضایی و خدمات اداری |
جدول 2 ، عمدهترین سوالات پژوهشهای انجام شده در حطیهی مسئولیت مدنی در ورزش، پاسخ سوالات و راه حلهایی که ارائه دادهاند را نشان میدهد:
جدول 2: عمدهترین سوالات، پاسخ و راهحلهای پژوهشهای انجام شده در حیطه مسئولیت مدنی در ورزش
|
سوال پژوهش |
پاسخ سوال |
راهحل پژوهش |
|
مسئولیت مدنی ورزشکار حین انجام فعالیت ورزشی نسبت به ورزشکار دیگر چیست؟ |
اگر حین انجام فعالیت ورزشی از روی تقصیر به ورزشکار دیگر آسیب وارد کند ضامن است. |
پوششبیمهایکامل-ورزشکاران،-باشگاهها-و مسابقات. |
|
آیا عدم مسئولیت مدنی ورزشکاران که در حوادث ذاتی ورزش با اتکا به نظریه پذیرش خطر قابل استناد است، خطرهای غیرمتعارف را هم در برمیگیرد؟ |
خیر. عدم مسئولیت مدنی ورزشکاران تنها در حوادث ذاتی و عادی ورزش با اتکا به نظریه پذیرش خطر قابل استناد است و شامل خطرهای نامتعارف نمیشود. |
برای رهایی از مسئولیت در این شرایط ورزشکار صدمه زننده باید ثابت کند که حادثه رخ داده جزء حوادث ذاتی و عادی ورزش بوده است. در مقابل ورزشکار آسیبدیده نیز برای اینکه بتواند مطالبه خسارت کند باید ثابت نماید که ورزشکار صدمه زننده مرتکب تقصیر شده است. |
|
مربیان در چه صورت در برابر ورزشکاران دارای مسئولیت مدنی خواهند بود؟ |
مربیان در صورت قصور در انجام وظایف خود در قبال ورزشکاران (که عمدتأ وظایف مراقبتی است) دارای مسئولیت خواهند بود. |
آگاه کردن مربیان ورزشی نسبت به وظایف خود نسبت به ورزشکاران و مسئولیتهایی که در صورت قصور در انجام وظایف متواند برای آنها ایجاد شود. |
|
مربیان چگونه میتوانند از میزان مسئولیت خود در برابر ورزشکاران در حوادث ورزشی بکاهند؟ |
با آگاهی از وظایف و مسئولیتهای خود در مقابل ورزشکاران میتوانند از مسئولیت خود در برابر آنها در حوادث ورزشی بکاهند. |
آشنایی مربیان با قاعده تحذیر (هشدار) و شرایط آن میتواند نقش بسزایی در کاهش مسئولیت آنان در برابر ورزشکاران داشته باشد. |
|
مدیران ورزشی در صورت وقوع حوادث ورزشی در چه صورت دارای مسئولیت مدنی خواهند بود؟ |
مدیران ورزشی اگر در انجام وظایف رهبری و نظارت خود نسبت به نیروی انسانی و امکانات و تجهیزات مرتکب تقصیر شوند و حادثهای رخ دهد، دارای مسئولیت مدنی خواهند بود. |
مدیر ورزشی باید با نظارت دقیق و بازدیدهای دورهای از امکانات و تجهیزات از وقوع حوادث جلوگیری تماید. علاوه بر این بهرهگیری از بیمههای مسئولیت مدیران تاحد زیادی میتواند در کاهش مسئولیت مدنی آنها موثر باشد. |
در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل و ترکیب یافتهها، از روش کدگذاری باز استفاده شده است و به این منظور، ابتدا تمام عوامل استخراجشده از مطالعات، کدباز در نظر گرفته شده است. سپس با در نظر گرفتن معنای هر یک از کدهای مذکور، در یک مفهوم مشابه، دستهبندی شده و به این ترتیب مفاهیم )تمهای(، پژوهش شکل گرفته است. در جدول 3 عوامل به طور خلاصه درج شده است.
جدول3: کدهای باز استخراجشده ازمنابع
|
اشخاص |
وظایف |
|
ورزشکاران |
رعایت قواعد بازی و مقررات رشته ورزشی در حین تمرین و مسابقه (لامع و همکاران، 1399؛ حقیقی و همکاران، 1398؛ جلیلیان و رومیانی، 1397؛ رضایی نژاد، 1395؛ حسینی و اسحاقی، 1394؛ علوی قزوینی و مقدادی،1390)، عامدانه آسیب نرساندن به ورزشکار حریف (لامع، 1399؛ کاظمی، 1399؛ میرسلیمانی و همکاران، 1398؛ یزدانی دهاقانی، 1398؛ باقری و همکاران، 1397؛ موذن رازیان و همکاران، 1397؛ رضایی نژاد،1395)، رعایت قوانین و مقررات باشگاه (لامع، 1399)، حضور به موقع در تمرینات و رعایت آداب درخور و مناسب (لامع، 1399)، عدم استفاده از فنون و مهارتهای ورزشی در خارج از محیط باشگاه و زمان مسابقه (لامع، 1399)، داشتن رفتار معقول و متعارف ( رضایی نژاد، 1395)، مراقبت از ورزشکار مقابل و استفاده نکردن از وسایل و تجهیزات غیرمجاز (یوسفی صادقلو و نصیر، 1397)، بازی کردن در محل ویژهی ورزش (موذن رازیان و همکاران، 1397؛ حسینی و اسحاقی، 1394) |
|
مربیان |
ارائه آموزش صحیح (کاظمی، 1399؛ حقیقی و همکاران، 1398؛ جلیلیان و رومیانی، 1397؛ فیض، 1397؛ میرصفیان، 1396؛ طیبی و مجیدی دستجردی، 1395؛ مصطفیپور انزلی و کاشف، 1395؛ حسینی و اسحاقی، 1394؛ طالب پور و قهرمانی، 1394؛ محمد زاده، 1394؛ بنیان و کاشف، 1393 )، مراقبت از تمامیت جسمانی، روانی و حیثیتی ورزشکاران بهخصوص ورزشکاران صغیر (حسن پور و همکاران، 1399؛ حقیقی و همکاران، 1398؛ میرسلیمانی و همکاران، 1398؛ جلیلیان و رومیانی، 1397؛ سلامی و کاظمی، 1397؛ فیض، 1397؛ موذن رازیان و همکاران، 1397؛ طیبی و مجیدی دستجردی، 1395؛ مصطفیپورانزلی و کاشف، 1395؛ حسینی و اسحاقی، 1394؛ طالب پور و قهرمانی، 1394؛ محمد زاده، 1394؛ بنیان و کاشف، 1393؛ نصیری، 1389)، توجه به سن و تناسب مهارت ورزشکاران برای رقابت با یکدیگر در ورزشهای رزمی (فیض، 1397؛ میرصفیان، 1396؛ رضایی نژاد، 1395؛ طیبی و مجیدی دستجردی، 1395؛ مصطفیپور انزلی و کاشف، 1395؛ طالب پور و قهرمانی، 1394؛ بنیان و کاشف،1393)، جلوگیری از اجرای فنون خطا توسط ورزشکاران در ورزشهای رزمی و اعلام اخطار فنی (طیبی و مجیدی دستجردی، 1395؛ حسینی و اسحاقی،1394)، آگاه کردن ورزشکاران از قواعد و مقررات بازی (رضایی نژاد، 1395)، آگاه کردن ورزشکاران از خطرات (حقیقی و همکاران، 1398؛ میرصفیان، 1396)، احراز سلامتی ورزشکاران قبل از شروع ورزش (حقیقی و همکاران، 1398؛ میر سلیمانی و همکاران، 1398؛ فیض، 1397؛ میرصفیان، 1396؛ طیبی و مجیدی دستجردی، 1395؛ مصطفیپور انزلی و کاشف، 1395؛ حسینی و اسحاقی، 1394؛ بنیان و کاشف، 1393)، نظارت بر فعالیتهای ورزشی (حسن پور و همکاران، 1399؛ کاظمی، 1399؛ حقیقی و همکاران، 1398؛ میرسلیمانی و همکاران، 1398؛ یزدانی دهاقانی، 1398؛ جلیلیان و رومیانی، 1397؛ سلامی و کاظمی، 1397؛ فیض، 1397؛ میرصفیان، 1396؛ طیبی و مجیدی دستجردی، 1395؛ مصطفیپور انزلی و کاشف، 1395؛ حسینی و اسحاقی، 1394؛ بنیان و کاشف، 1393)، توجه به شرایط جوی (فیض، 1397؛ بنیان و کاشف، 1393)، تهیه تجهیزات حفاظتی و ایمن برای ورزشکاران (جلیلیان و رومیانی، 1397؛ نصیری، 1389)، توجه به تناسب میزان فعالیت با توانایی ورزشکار (حقیقی و همکاران، 1398؛ میرسلیمانی و همکاران، 1398؛ حسینی و اسحاقی، 1394؛ بنیان و کاشف، 1393)، آشنایی با کمکهای اولیه و کمک به ورزشکاران مصدوم و آسیب دیده (حقیقی و همکاران، 1398؛ فیض، 1397؛ میرصفیان، 1396؛ طیبی و مجیدی دستجردی، 1395؛ حسینی و اسحاقی، 1394؛ بنیان و کاشف، 1393)، بازدید از اسباب و لوازم ورزشی قبل از شروع تمرین ( حقیقی و همکاران، 1398؛ میرصفیان، 1396؛ طیبی و مجیدی دستجردی، 1395؛ حسینی و اسحاقی، 1394؛ بنیان و کاشف، 1393)، توسعه تخصص خود در زمینه کنترل تجهیزات (طیبی و مجیدی دستجردی، 1395)، قبول مسئولیت مراقبت از تعداد متعارف ورزشکاران (طیبی و مجیدی دستجردی، 1395)، مراقبت از نوآموزان ورزش به منظور آسیب نرساندن به اشخاص ثالث (حسن پور، 1399) |
|
داوران |
متوقف کردن بازی هنگام آسیب دیدگی ورزشکاران (جلیلیان و رومیانی، 1397؛ میرصفیان و محمدی نژاد، 1397؛ میرصفیان، 1396 )، اجازه ندادن برای انجام بازی در زمین باشرایط نامساعد (میرسلیمانی و همکاران، 1398؛ جلیلیان و رومینانی، 1397؛ میرصفیان و محمدی نژاد، 1397؛ میرصفیان، 1396؛ حسینی و اسحاقی، 1394)، اجازه ندادن به ادامه بازی در شرایط جوی خطرناک ( میرسلیمانی و همکاران، 1398؛ جلیلیان و رومیانی، 1397؛ میرصفیان و محمدی نژاد، 1397؛ میرصفیان، 1396؛ حسینی و اسحاقی، 1394)، بازدید از کیفیت تجهیزات مورد استفادهی بازیکنان ( میرسلیمانی و همکاران، 1398؛ جلیلیان ورومیانی، 1397؛ موذن رازیان و همکاران، 1397؛ میرصفیان و محمدی نژاد، 1397؛ میرصفیان، 1396؛ حسینی و اسحاقی، 1394)، نظارت شایسته بر مسابقه ورزشی ( میرسلیمانی و همکاران، 1398؛ جلیلیان و رومیانی، 1397؛ موذن رازیان و همکاران، 1397؛ میرصفیان و محمدی نژاد، 1397؛ میرصفیان، 1396؛ حسینی و اسحاقی، 1394)، اجرای مقررات ورزشی (جلیلیان و رومیانی، 1397؛ حسینی و اسحاقی، 1394)، مراقبت متعارف برای به اجرا در آوردن مقررات بازیها (جلیلیان و رومیانی، 1397؛ موذن رازیان و همکاران، 1397؛ میرصفیان و محمدی نژاد، 1397؛ میرصفیان، 1396)، تلاش مجدانه برای کشف موارد نقض مقررات ورزشی و مجازات متخلفین (جلیلیان و رومیانی،1397؛ موذن رازیان و همکاران، 1397؛ میرصفیان و محمدی نزاد، 1397؛ میرصفیان، 1396)، مراقبت از تمام شرکت کنندگان در مسابقه ورزشی (میرصفیان و محمدی نژاد، 1397؛ میرصفیان، 1396)، بررسی مدارک ورزشکاران (میرصفیان و محمدی نژاد، 1397)، آگاه کردن ورزشکاران از خطرات احتمالی (میرصفیان و محمدی نژاد، 1397)، تعلیق رقابت در صورت به خطر افتادن سلامت تماشاگران و برهم خوردن نظم عمومی (میرصفیان و محمدی نژاد، 1397) |
|
مدیران |
اداره امور باشگاه (فیض، 1397)، نظارت بر ایمنی تجهیزات (حقیقی و همکاران، 1398؛ میرسلیمانی و همکاران، 1398؛ جلیلیان و رومیانی، 1397؛ سلامی و کاظمی، 1397؛ فیض، 1397؛ موذن رازیان و همکاران، 1397؛ مصطفیپور انزلی و کاشف، 1395؛ حسینی و اسحاقی، 1394)، نظارت بر ایمنی مکانهای ورزشی (حقیقی و همکاران، 1398؛ میرسلیمانی و همکاران، 1398؛ جلیلیان و رومیانی، 1397؛ موذن رازیان و همکاران، 1397؛ مصطفیپور انزلی و کاشف، 1395؛ حسینی و اسحاقی، 1394)، نظارت و دقت دائمی در مراقبت از ورزشکاران (حسینی و اسحاقی، 1394)، ارتقای مهارتهای مورد نیاز در عملکرد شغلی (حقیقی و همکاران، 1398)، عمل به موقع به تعهدات و مسئولیتهای قانونی (حقیقی و همکاران، 1398)، اتخاذ تدابیر ایمنی برای تمام شرکتکنندگان در فعالیتهای ورزشی (حقیقی و همکاران، 1398؛ موذن رازیان و همکاران، 1397؛ مصطفیپور انزلی و کاشف، 1395)، استخدام پزشکان دارای مهارت در طب ورزشی (موذن رازیان و همکاران، 1397) |
|
باشگاهها |
بیمه کردن ورزشکاران (حسن پور و همکاران، 1399)، بیمه کردن سالنهای ورزشی (حسن پور و همکاران، 1399)، نظارت دقیق و کافی بر تمرینات ورزشی (حقیقی و همکاران، 1398)، رعایت سلامت و بهداشت (نادریان و همکاران، 1400؛ سلامی و کاظمی، 1397)، رعایت نکات ایمنی (نادریان و همکاران، 1400؛ سلامی و کاظمی، 1397) |
|
برگزار کنندگان مسابقات |
حفظ ایمنی محل مسابقه (حسن پور و همکاران، 1399؛ یوسفی صادقلو و نصیر، 1397؛ حسینی و اسحاقی، 1394)، حفط ایمنی محل استقرار تماشاگران (موذن رازیان و همکاران، 1397؛ یوسفی صادقلو و نصیر، 1397 ؛ حسینی و اسحاقی، 1394)، توجه به شرایط محیطی برای تمرینات و برگزاری مسابقات (حقیقی و همکاران، 1398) |
|
تماشاگران |
عدم ورود به زمین مسابقه در طول برگزاری بازی (موذن رازیان و همکاران؛ 1397؛ حسینی و اسحاقی، 1394)، تشویق تیم خود و عدم انجام اقدامات مجرمانه (موذن رازیان و همکاران، 1397)، آسیب نرساندن به تجهیزات ورزشی (میرسلیمانی و همکاران، 1398)، آسیب نرساندن به ورزشکاران و تماشاگران تیم رقیب ( میرسلیمانی و همکاران، 1398) |
|
تولید کنندگان-و فروشندگان لوازم ورزشی |
تولید و فروش وسایل ورزشی مطابق با استانداردهای علمی (موذن رازیان و همکاران، 1397)، آموزش شرایط استفاده از وسایل به مصرفکنندگان (موذن رازیان و همکاران، 1397) |
|
پزشک تیم |
ارائه خدمات حرفهای طبی به ورزشکاران (موذن رازیان و همکاران، 1397)، عدمهدایت و ممانعت ورزشکاران از انجام دوپینگ (موذن رازیان و همکاران، 1397) |
مطابق با یافتههای پژوهشهای انجام شده، اشخاص موضوع حقوق ورزش هر کدام دارای وظایفی هستند. اگر این افراد در انجام وظایف خود مرتکب تقصیر (کوتاهی در انجام وظایف چه به صورت عمد و چه به صورت غیر عمد) شوند، برای آنها مسئولیت مدنی ایجاد خواهد شد. شکل زیر مدل نهایی پژوهش حاضر را با توجه به یافتههای حاصل از پژوهشهای گذشته نشان میدهد:
|
تقصیر اشخاص موضوع حقوق ورزش در انجام وظایف = ایجاد مسئولیت مدنی |
شکل2: مدل نهایی پژوهش
بحث و نتیجهگیری
هدف اصلی پژوهش حاضر فراترکیب پژوهشهای انجامشده در حیطه مسئولیت مدنی در حقوق ورزش ایران بود. ابتدا مقالات علمی، پژوهشی و ترویجی انجامشده در این حیطه بررسی و عمدهترین سوالات مطرحشده در این تحقیقات و پاسخ سوالات و راهحل های ارائهشده بیان گردید (جدول 1). پس از آن وظایف و مسئولیتهای هر یک از اشخاص موضوع حقوق ورزش (با توجه به مقالات مورد بررسی) مشخص گردید (جدول 2). پس از روشن شدن پاسخ این سوالها بر اساس مطالعات پیشین، این سوال مطرح میشود که اشخاص موضوع حقوق ورزش تحت چه شرایطی در صورت بروز حادثه و ایجاد خسارت و ورود صدمه به دیگری دارای مسئولیت مدنی و تحت چه شرایطی از مسئولیت مبرا خواهند بود؟ اشخاص موضوع حقوق ورزش در یک تقسیمبندی کلی به دو دسته حقیقی و حقوقی تقسیم میشوند. اشخاص حقیقی شامل ورزشکاران، مربیان، داوران، مدیران، تماشاگران، پزشکان و پزشکیاران میشود. اشخاص حقوقی موضوع حقوق ورزش هم شامل باشگاههای ورزشی، هیئتهای ورزشی، ادارات ورزش و جوانان، فدراسیونهای ورزشی، کمیته ملی المپیک و وزارت ورزش و جوانان میباشد. تولید کنندگان و فروشندگان لوازم ورزشی نیز بسته به اینکه شخصیت حقوقی داشته باشند یا حقیقی میتوانند در هر یک از این دو تقسیمبندی قرار گیرند.
اولین شخصیت حقیقی موضوع حقوق ورزش، ورزشکاران هستند. ورزشکاران باید براساس ضوابط فنی حاکم بر آن رشته ورزشی به انجام حرکات بپردازند (لامع و همکاران، 1399: 52). به عبارت دیگر، ورزشکاران اگر در حین انجام فعالیتهای ورزشی مرتکب تقصیر شده و به طرف دیگر آسیب وارد کنند دارای مسئولیت مدنی خواهند بود. مفهوم مخالف این موضوع در پژوهش کاسترا توویک و همکاران، 2019 نیز اینگونه بیان شده که عدم ایجاد مسئولیت مدنی برای صدمات جسمی به سایر ورزشکاران در جریان رویدادهای ورزشی و مسابقات بر این فرض بنا شده است که اگر آسیب ایجادشده در راستای قوانین رشته ورزشی باشد که آسیب در آن رخ داده است، مسئولیت مدنی محقق نخواهد شد (کاسترا توویک و همکاران، 2019: 59). هر ورزش اصولاً داراى یک مجموعهای مدون از قوانین یا مقررات است که توسط سازمانهای بینالمللی تعیین میشود و در اختیار فدراسیون یا هیئتها قرار میگیرد (کاظمی، 1399: 112؛ موذن رازیان و همکاران، 1397: 125؛ یوسفی صادقلو و نصیر، 1397: 122؛ رضایی نژاد و رضایی نژاد، 1395: 518؛ محمد زاده، 1394: 60). هرگاه ورزشکار در حین بازى از این قوانین تخلف کند و بر روى ورزشکار دیگر حادثهاى ایجاد نماید، خطا خواهد بود و این اقدام او تقصیر محسوب میشود. علاوه بر این، هر حرکت ورزشى که خطرناک، مخالف شئون ورزشى یا خلاف اخلاق ورزشى باشد نیز خطا محسوب میشود (محمدزاده، 1394: 59). در بند ث ماده 158 قانون مجازات اسلامی نیز در این راستا بیان شده حوادث ناشی از عملیات ورزشی مشروط بر اینکه سبب حوادث نقض مقررات آن ورزش نباشد و این مقررات با موازین شرعی مغایرت نداشته باشد، مسئولیت کیفری نخواهد داشت؛ اما در این حالت مسئولیت مدنی همچنان وجود دارد (محمد زاده، 1394: 58). در مقام دفاع در دعاوی مطروحه در باب مسئولیت مسئولیت مدنی ورزشکار صدمهزننده نیز نظریاتی مطرح شده که مشهورترین آنها با عنوان «نظریه پذیرش خطر» (رضایت ورزشکار به قبول خطرات که به قاعده اقدام اشاره دارد) است که منظور از آن خطرات و نتایج زیانبار متعارف در ورزش است، نه خطرات نامتعارف و غیرقابل پیشبینی (لامع و همکاران، 1399: 54؛ یوسفی صادقلو و نصیر، 1397: 122؛ رحیمی و نصیری، 1397: 160؛ رضایی نژاد و رضایی نژاد، 1395: 526؛ محمدزاده، 1394: 61). علاوه بر این، برای جبران خسارت ناشی از چنین تقصیری ورزشکار مصدوم باید تقصیر ورزشکار صدمه زننده را ثابت کند (یوسفی صادقلو و نصیر، 1397: 136).
دومین شخصیت حقیقی موضوع حقوق ورزش، مربیان هستند. مربیان در برابر ورزشکاران دارای وظیفه مراقبتی هستند. البته این وظیفه مراقبتی معمولأ در برابر خطرات ذاتی ورزش نیست (فری سن، سائول، کیارن، بچن اسکی و کاپلان[12]، 2018: 159) ، بلکه آنها باید با اعمال مراقبتهای معمول و متعارف از ایجاد خطرهای قابل پیشبینی برای ورزشکاران جلوگیری کنند. معیار متعارف در هر ورزش متفاوت است و میزان آن در فعالیتهای ورزشی پربرخورد افزایش مییابد. مربیان را میتوان به دلیل نقض وظایف خاص مسئول دانست و آنان وظیفه دارند با توجه به روشهای ایمنی و یا راههایی که صدمات را به حداقل میرساند، به ورزشکاران خود آموزش دهند و نیز برای آنها تجهیزات حفاظتی ایمن و مناسبی تهیه کنند و نحوهی استفاده از آن را به آنها آموزش دهند(والدزنسکی، والدزنسکا، دارزنسکا، والدزنسکی و کوچانویسکی[13]، 2019: 54؛ فری سن و همکاران، 2018: 159؛ میرصفیان، 2016: 8). در مورد مسئولیت مربی نسبت به ورزشکار، بین ورزشکار نابالغ (کودک) و ورزشکار بالغ تفاوت وجود دارد؛ بدین معنا که مسئولیت مربی نسبت به ورزشکار کودک به صورت مطلق بوده، اما نسبت به ورزشکار بالغ به صورت مقید بوده و منوط به اثبات تقصیر است (جلیلیان و رومیانی، 1397: 261؛ حسینی و اسحاقی، 1394: 61). در مقام دفاع در دعاوی مطروحه در باب مسئولیت مدنی مربیان، به قاعده تحذیر اشاره شده و این قاعده را رافع مسئولیت مدنی مربیان بیان کردهاند (حسنپور، لطفی و پیلهور 1399: 609؛ محمدی احمدآبادی، ابراهیمی، علوی قزوینی و انتظاری نجفآبادی 1399: 261). قاعده تحذیر اشاره به این امر دارد که اگر کسی قبل از اجرای فعالیتهای مخاطرهآمیز، به سایرین اخطار دهد، در صورت بیتوجهی و بیمبالاتی مخاطب به اخطار مزبور، زیان جانی یا مالی به مخاطب وارد شود، اخطاردهنده مسئولیتی در قبال زیان وارده نخواهد داشت (حسنپور و همکاران، 1399: 611). مسئولیت مدنی مربیان شامل معلمان ورزش نیز میشود و آنها باید مراقبت معقول را برای محافظت از دانش آموزان ورزشکار در برابر آسیب به کار گیرند (فرسی سن و همکاران، 2018: 159؛ عباسی، شعبانی مقدم و کیانی، 1400: 16؛ سلامی و کاظمی، 1397: 142).
سومین شخصیت حقیقی موضوع حقوق ورزش، داوران هستند. مسئولیت داوران ناشی از مباشرت آنها در ایجاد حوادث ورزشی نیست، بلکه مربوط به مسئولیت آنها به عنوان قاضی است. متخصصان حقوق مدنی در ایران برای توجیه این موضوع به «نظریه خطا» تکیه میکنند (حسینی مقدم، 2017: 55). وظیفه هر داور نظارت شایسته بر مسابقه ورزشی و قضاوت درست است. داوران ملزم به اجرای مقررات ایمنی هستند و در صورت نادیده گرفتن این تکلیف و یا عدماجرای آن به نحو مطلوب، به دلیل مقصر بودن مسئولیت مدنی خواهند داشت (موذن رازیان و همکاران، 1397: 131؛ جلیلیان و رومیانی، 1397: 261؛ حسینی و اسحاقی، 1394: 60). البته برخی داور را در صورت عملکرد متعارف در امر مراقبت مبرا از مسئولیت میدانند ( ترزین، 1987 به نقل از حسینی و اسحاقی، 1394: 60). تاکنون هیچ دادگاهی داوران را به دلیل اشتباه در قضاوت یا اجرای نادرست قواعد بازی که همراه با حسن نیت بوده است مسئول ندانسته، اما کمیته انضباطی در مواردی داوران را مقصر شناخته و محکوم کرده است (حسینی و اسحاقی، 1394: 60).
چهارمین شخصیت حقیقی موضوع حقوق ورزش، مدیران ورزشی هستند. مدیران بیشترین مسئولیتها را در فعالیتهای ورزشی بر عهده دارند. مدیران و مسئولان باشگاهها مسئولیت اداره فعالیتهای ورزشی و غیرورزشی مرتبط را برعهده دارند و موظف هستند بدون دخالت در امور فنی ورزشها، ایمنی همه کسانی را که در باشگاه حاضر میشوند اعم از ورزشکار، مربی، کارکنان و حتی همسایگان مجاور را در چارچوب وظایف خود تأمین نمایند (نادریان و همکاران، 1400، 49). مسئولیتهای قانونی مدیران در قبال ورزشکاران براساس قرارداد است. آنها ممکن است هم در قبال ورزشکارانی که در باشگاه آنها عضو هستند و هم ورزشکارانی که با تیم آنها مسابقه دارند و یا در ورزشگاه آنها مسابقه میدهند، مسئولیت مدنی داشته باشند. افزون بر این آنها حتی در برابر تماشاگران نیر ممکن است مسئول واقع شوند (وارد[14]، 2012: 13) و این مسئولیت زمانی ایجاد میشود که امکانات یا خود اماکن ورزشی باعث ورود خسارت به تماشاگران شود (جلیلیان و رومیانی، 1397: 259؛ موذن رازیان و همکاران، 1397: 130؛ حسینی و اسحاقی، 1394: 61-60). در اینجا نیز در مقام دفاع به «نظریه پذیرش خطر» (رضایت تماشاگران و قبول خطرات) اشاره شده که منظور خطرات عادی و تفکیکناپذیر از حضور در فعالیتهای ورزشی است و خطرات غیرعادی و نامتعارف مورد قبول نیست ( جلیلیان و رومیانی، 1397: 260).
پنجمین شخصیت حقیقی موضوع حقوق ورزش، برگزارکنندگان مسابقات ورزشی هستند. متأسفانه در مورد مسئولیت مدنی برگزارکنندگان مسابقات ورزشی در ایران مطالعات در خور توجهی صورت نگرفته است. بر اساس مطالعات محدودی که در این زمینه انجامشده، برگزارکنندگان در ارتباط با تمام افراد حاضر در محل برگزاری مسابقه دارای مسئولیت هستند. پیشبینی وسایل احتراز از خطرها، تعهد عام برگزارکنندگان است، چه از تماشاگران پولی بگیرد یا آنان را رایگان بپذیرد. در صورت اخیر، مسئولیت برگزارکننده ناشی از قرارداد نیست، بلکه ناشی از تقصیر ایجاد خطر است. اما در صورت فروش بلیط برای تماشای مسابقه، بیتردید، این شرط ضمنی وجود دارد که ایمنی آنان به هنگام تماشای بازیها حفظ خواهد شد. رویه دادگاههای کشور نیز بر این اصل استوار است که تعهد فروشنده بلیط در برابر پولی که میگیرد، تأمین سلامت خریدار در برابر خطر ناشی از تماشای مسابقه است. به بیان دیگر، بنای دو طرف بر تأمین این نتیجه است نه فراهم کردن وسایل و مواظبت برای احتراز از خطر. پس مسئولیت هر صدمهای که تماشاگر ببیند بر عهده برگزارکننده است. مگر این که برگزارکننده ثابت کند ناشی از قوه قاهره یا خطای تماشاگر و تجاوز به نظام برقرارشده بوده است که در این صورت از مسئولیت مبرا خواهد بود (موذن رازیان و همکاران، 1397: 132؛ یوسفی صادقلو و نصیر، 1397: 127). دروزدز[15] (2020) هم در پژوهش خود که در کشور لهستان انجام داده، مسئولیت برگزارکننده را تنها برای تامین سلامت بازیکنان ندانسته و بیان نموده که برگزارکننده رویداد ورزشی باید از ایمنی تمام شرکتکنندگان اطمینان حاصل کند و برای تحقق این امر باید مراقبتهای لازم را انجام دهد (دروزدز، 2020: 2403)
ششمین شخصیت حقیقی موضوع حقوق ورزش، تماشاگران هستند. تماشاگرانی که بیرون از ورزشگاه مصدوم میشوند، به جامعه ورزش و حقوق ورزشی ارتباطی ندارند. آنها از زمانی که وارد ورزشگاه میشوند، موضوع حقوق ورزش قرار میگیرند و میتوانند مانند سایر اشخاص دارای مسئولیت شناخته شوند. آنها اجازه دارند در ورزشگاه تیم خودشان را تشویق کنند، اما به هیچ وجه در قبال تخلفات مجرمانه از مصونیتی برخوردار نیستند. توهین کردن، پرتاب سنگ، ضرب و جرح و مانند اینها چه در ورزشگاه و چه خارج از آن، اعمال مجرمانه است؛ یعنی تماشاگران فقط در چارچوب مقررات اجتماعی مجاز هستند تشویق کنند و صرف آمدن به ورزشگاه هرگز به معنی مصونیت از این گونه مسئولیتها نیست (موذن رازیان و همکاران، 1397: 130؛ میرسلیمانی، قادرپور، نادریان و یاری، 1398: 46). وارد (2012) نیز در پژوهش خود بیان نموده که تماشاگران باید از خطرات ایمنی در رویدادهای ورزشی آگاه باشند و مسئولیت ایمنی خود را بپذیرند (وارد، 2012: 20).
هفتمین شخصیت حقیقی موضوع حقوق ورزش، پزشکان ورزشی هستند. پزشک تیم، پزشکی است که وظیفهاش ارائه خدمات حرفهای طبی به ورزشکاران است. پزشک تیم در صورت عدم انجام وظایف قانونی و قراردادی خود مسئول واقع میشود. به عنوان مثال، اگر پزشک تیم در طب ورزشی مهارت کافی نداشته باشد و به دلیل عدممهارت و تشخیص نادرست باعث آسیب دیدگی یا نشدید آسیب بازیکنی شود، این اقدام، نوعی بی احتیاطی است که منجر به ایجاد مسئولیت مدنی برای او خواهد شد (موذن رازیان، 1397: 132؛ ماهمود[16]، 2021: 1010).
گروه دیگری که میتوانند موضوع حقوق ورزش قرار گیرند، تولیدکنندگان و فروشندگان لوازم و تجهیزات ورزشی هستند. این گروه بسته به این که شخصیت حقیقی داشته باشند یا شخصیت حقوقی در یکی از این دو گروه قرار میگیرند. در مورد مسئولیت مدنی این گروه نیز مطالعات چندانی صورت نگرفته است. در محدود مطالعات انجامشده در این مورد بیان گردیده که اگر حادثه ورزشی ناشی از نقص وسایل ورزشی باشد، هم تولیدکننده و هم فروشنده دارای مسئولیت هستند (حسینی و اسحاقی، 1394: 61). تولیدکنندگان باید وسایل ورزشی را مطابق با استانداردهای علمی تولید کنند و از طریق بروشورهایی، نحوهی استفاده از آن را به مصرف کنندگان آموزش دهند. علاوه بر این فروشندگان نیز هنگام فروش تذکرات و نکات لازم را در مورد استفاده از وسایل توضیح دهند. این امر جزو وظایف آنهاست و در صورتی که در این زمینه مرتکب تقصیر شوند، دارای مسئولیت خواهند بود (موذن رازیان و همکاران، 1397؛ 132) که این امر از ماده1 قانون مسئولیت مدنی نیز قابل استباط است. در مطالعات خارجی نیز بیان گردیده که هنگامی که شخصی توسط یک محصول معیوب که خطرناک یا ناایمن است آسیب ببیند، فرد آسیبدیده میتواند علیه شرکت یا شخصی محصول را تولید کرده، فروخته، توزیع کرده و یا اجاره داده است اقامه دعوا نماید و شرکت یا شخص دارای مسئولیت و ممکن است مجبور به پرداخت خسارت به او شوند (است و شارما[17]، 2021: 1؛ کیاو[18]، 2014: 1).
دومین گروه از اشخاص موضوع حقوق ورزش، اشخاص حقوقی هستند. این گروه شامل باشگاههای ورزشی، هیئتهای ورزشی، فدراسیونهای ورزشی، ادارات ورزش و جوانان، وزارت ورزش وجوانان و کمیته ملی المپیک میشود. باشگاهها به منظور کاهش حوادث ورزشی ملزم به رعایت نکات ایمنی و بهداشتی هستند و باید مراجعهکنندگان را ملزم به داشتن بیمه ورزشی نمایند و از ورود افراد به باشگاهها بدون داشتن بیمه ورزشی ممانعت نمایند. علاوه بر این، به منظور کاهش مسئولیت مدنی خود در حوادث ورزشی باید قبل از شروع به فعالیت از پوشش بیمهای برای سالنهای ورزشی نیز استفاده کنند (نادریان و همکاران، 1400:58؛ جلیلیان و رومیانی، 1397: 262). مطابق با سیستم حقوقی کشور لهستان نیز مسئولیت مدنی برای باشگاههای ورزشی ممکن است در اثرآسیبهای ورزشی (ترومای ناشی از ورزش) یا آسیب ناشی از تجهیزات ورزشی ایجاد شود که هم میتواند مبنای قراردادی داشته باشد و هم مبنای غیر قراردادی (والدزینسکی و همکاران، 2019: 58).
متاسفانه مطالعات انجامشده در ایران پیرامون مسئولیت مدنی اشخاص حقوقی موضوع حقوق ورزش بسیار محدود و صرفأ در جهت بررسی مسئولیت مدنی باشگاههای ورزشی بوده است. در مورد مسئولیت مدنی سایر اشخاص حقوقی موضوع حقوق ورزش تا جایی که محققان جست و جو نمودند مطالعهای یافت نشد. این در حالی است که مطالعات انجامشده در مورد مسئولیت مدنی اشاخص حقیقی موضوع حقوق ورزش بسیار متعدد بوده و اغلب نیز نتایج مشابهی را گزارش نمودهاند. بنابراین به نظر میرسد که انجام پژوهش جدید در این مورد از مسئولیت مدنی در ورزش (مسئولیت مدنی اشخاص حقیقی موضوع حقوق ورزش)، تکرار مکررات است و ارزش علمی چندانی ندارد؛ چرا که تمامی جوانب بررسی شده و راه حل های لازم ارائه گردیده است. بنابراین توصیه میشود اگر پژوهشگران علاقه مند به پژوهش در این حیطه میباشند، پژوهشهای خود را در حیطه مسئولیت مدنی اشخاص حقوقی موضوع حقوق ورزش انجام دهند.
منابع
- آقایینیا، حسین. (1391). ورزش و مسئولیتهای قانونی آن. تهران: نشر میزان
- اردبیلی، محمدعلی. (1393). حقوق جزای عمومی. تهران: انتشارات میزان
- اسحاقی، الهام؛ زینلی، حامد و حسینی، سید محمد. (1398). «مسئولیت مدنی و کیفری ناقلان ویروس کرونا». ماهنامه دادرسی. 138، صص10-17.
- پورانزلی، مصطفی و کاشف، سید محمد. (1395). «التزام عملی مربیان ورزشی به مسئولیتهای حقوقی از دیدگاه ورزشکاران». مدیریت ورزشی. دوره8 ، ش 4، صص 541-554
- جلیلیان، فریبا و رومیانی، محبوبه. (1397). «مسئولیت مدنی در جامعه ورزشی و حقوق موضوعه ایران». فصلنامه علمی- حقوقی قانون یار. دوره2، ش 7، صص 251-263.
- حسنپور، ریحانه؛ لطفی، اسدالله و پیلهور، مرضیه. (1399). «نقش کاربردی قاعده فقهی تحذیر بر مسئولیت مدنی مربیان و بهبود عملکرد آنان». فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی. سال24، ش 3، صص 609-636.
- حسینی، سید محمد و اسحاقی، الهام. (1394). «مسئولیت مدنی و کیفری ناشی از فعالیتهای ورزشی». دوفصلنامه علمی-پژوهشی دانش حقوق مدنی. سال 4 ، ش1، صص55-67.
- خاکسار، فاطمه؛ مظهر، علی و امینی صارمی، عباس. (1392). اخلاق و حقوق ورزشی. تهران؛ انتشارات شاپور خواست
- رحیمی، حبیب الله و نصیری، هدیه. (1397). «مطالعه تطبیقی اعمال تئوری پذیرش خطر در مسئولیت مدنی ورزشکاران در حقوق انگلیس، فرانسه و ایران». مطالعات حقوق تطبیقی. دوره9، ش1، صص 147-178.
- رضایی نژاد، همایون و رضایی نژاد، امیرحسین. (1395). «پژوهشی تطبیقی در باب مسئولیت مدنی ورزشکاران در مقابل یکدیگر». فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی. دوره46، ش4، صص 513-532.
- -سلامی، مهرداد و کاظمی، حسن. (1397). «مسئولیت مدنی مربیان و معلمان در قبال ورزشکاران و دانش آموزان». کانون وکلای دادگستری اردبیل. ش5 و 6، صص 139-151.
- صلاحی کجور، عظیم؛ رضوی، سید محمد حسن؛ امیرنژاد، سعید؛ محمدی، نصراله و تقی پوریان، محمد جواد. (1399). «واکاوی عوامل موثر بر گردشگری هوشمند در صنعت ورزش مبتنی برتکنیک فراترکیب». برنامهریزی و توسعه گردشگری. دوره 9، ش 3، صص101-120.
- عباسی، فرشته؛ شعبانی مقدم، کیوان و کیانی، محمد سعید. (1400). «بررسی روشهای قانونی رفع مسئولیت معلمان تربیت بدنی مدارس ایران در هنگام بروز حوادث ورزشی». فصلنامه توسعه حرفهای معلم. سال6، ش3، صص 15-27.
- علوی قزوینی، سید علی و مقدادی، محمد مهدی. (1390). «مبانی فقهی و حقوقی عدممسئولیت مدنی ورزشکاران در حوادث ورزشی». حقوق تطبیقی (مفیدنامه). دوره 7 (17)، ش1 (85)، صص107-130.
- کاشف، مجید و بنیان، عباس. (1393). «تفاوت آگاهیهای حقوقی و مسئولیت مدنی مربیان ورزش زن و مرد در رویداهای ورزشی». پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی. دوره2، ش4 (8)، صص90-79.
- کاظمی، هادی. (1399). «بررسی مسئولیتهای حقوقی ناشی از نقض مقررات ورزشی». مجله بینالمللی پژوهش ملل. ش55، صص 111-134.
- طالب پور، مهدی و قهرمانی، محمد حسین. (1394). «مسئولیت قانونی مربیان در عوارض ناشی از اجرای برنامههای کاهش وزن به روش سریع در رشتههای وزنی». رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی. دوره3، ش11، صص99-110.
- طیبی، مرتضی و مجیدی دستجردی، لیلا. (1395). «بررسی وظایف و مسئولیت مدنی مربیان ورزشی». مجله حقوقی دانشگاه اصفهان. ش 4، صص80-112.
- فیض، زهرا. (1397). «رفتار ورزشی و مسئولیت اخلاقی، مدنی ورزشکاران از منظر فقهی و حقوقی». مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش. دوره5، ش2، صص105-116.
- لامع، احسان؛ داورزنی، محسن و لطفی، رحیم. (1399). «مسئولیت مدنی رزمیکاران در قبال صدمات وارده». فصلنامه پژوهشهای میانرشتهای. دوره1، ش3، صص50-63.
- محمد زاده، علی اکبر. (1394). «مسئولیت مدنی ورزشکاران از منظر فقه و حقوق». دو فصلنامه علمی- اختصاصی فقه و حقوق معاصر. سال اول، ش1، صص 58-69.
- محمدی احمدآبادی، حسن؛ ابراهیمی، جواد؛ علوی قزوینی، سیدعلی و انتظاری نجف آبادی، علیرضا. (1399). «تأثیر هشدار در رفع مسئولیت (مربیان) بنابر قاعدههای اقدام به زیان و تحذیر». دو فصلنامه علمی مطالعات فقه تربیتی. سال7، ش14، صص 245-273.
- مقدادی، محمد مهدی. (1393). «تأثیر پذیرش خطر (اقدام) در انتفای مسئولیت مدنی ورزشکاران». حقوق تطبیقی (مفید نامه). دوره10، ش102، صص 133-150.
- موذن رازیان، جعفر؛ مدادی نانسا، الهه و حمزه زاده، ابراهیم. (1397). «بررسی مبانی و ابعاد فقهی حقوقی مسئولیت در ورزش». فصلنامه علمی پژوهشی فقه و مبانی حقوق اسلامی. سال 11، ش3، صص 123-146.
- میرسلیمانی، محمد حسین؛ قادرپور، ادریس؛ نادریان، مسعود و یاری، سعید. (1398). «نقش رسانههای جمعی در ارتقای آگاهی از مسئولیت مدنی ورزشی». مطالعات رسانهای. سال 14، ش46، صص 41-55.
- میرصفیان، حمیدرضا. (1396). «بررسی دانش مربیان ورزشی از وظایف قانونی خود در قبال ورزشکاران». پژوهش در ورزش تربیتی. ش13، صص11-134.
- میرصفیان، حمیدرضا. (1396). «سنجش دانش داوران فوتبال از مسائل حقوقی مربوط به حرفه داوری». مطالعات مدیریت ورزشی. ش44، صص 37-50.
- میرصفیان، حمیدرضا و محمدی نژاد، آزاده. (1397). «بررسی دانش، نگرش و عملکرد داوران رشتههای ورزشی پربرخورد با مسائل حقوقی مرتبط با حرفه داوری». رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی. دوره6، ش 22، صص37-52.
- نادریان، فاطمه؛ خطیبی، امین و حیدری نژاد، صدیقه. (1400). «مسئولیت مدنی باشگاههای ورزشی در زمان همهگیری ویروس کووید». پژوهش در ورزش تربیتی. دوره9، ش25، صص43-64.
- صیری، مصطفی. (1389). «مسئولیت مدنی مربیان آموزش شنا». فصلنامه دیدگاههای حقوقی. ش50-49، صص 127-140.
- یزدانی دهاقانی، محمد حسن. (1398). «مسئولیت مدنی ورزشکاران در قبال خسارت ناشی از تمرین و مسابقه در حقوق ایران». مطالعات حقوق. ش3، صص81-96.
- یوسفی صادقلو، احمد و نصیر، مژگان. (1397). «مبنای مسئولیت مدنی ورزشکاران در مقابل اشخاص موضوع حقوق ورزش». فصلنامه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری. ش38، صص 117-140.
- Asst, M., Sharma, H. (2021). “Product liability in sport goods”. Nyaayshastra Law Review, 2(1), pp: 1-18.
- Drozdz, M. (2020). “Changes in Polish legislation to do with sporting events - organizer responsibility not only for the health of players. A good example for other legal systems?” Journal of Physical Education and Sport, 20 (4), pp: 2400-2404.
- Friesen, Ph., Saul, B., Kearns, L., Bachynski, K., Caplan, A. (2018). “Overuse Injuries in Youth Sports: Legal and Social Responsibility”. Journal of Legal Aspects of Sport, 28, pp: 151-169.
- Grix, J. (2013). “Sport politics and the Olympics”. Political Studies Review, 11(1), pp: 15- 25.
- Hamer, M., Lavoie, K L., Bacon, S L. (2014). “Taking up physical activity in later life and healthy ageing: The English longitudinal study of ageing”.. British Journal of Sports Medicine, 48(3), pp: 239-243.
- Hosseini-Moghaddam, S.H. (2017). “Civil Liability Resulting from Sport Referees Misjudgment”.. International Journal of Applied Exercise Physiology, 6 (3), pp: 54-59.
- Kastratović1, M., Ahmić, D., Slijepčević, D., Stanković, V. (2019). “The legal nature and basis of civil liability in sport”. International Scientific Journal of Kinesiology, pp: 58-64.
- Mahamoad, MH. (2021). “Civil liability for sports injuries”. Review of International Geographical Education, 11 (5), pp: 1007-1015.
- Kyaw, MM. (2014). “Legal Concept of Product Liability”. Myanmar Education Research and Learning Portal, pp:1-8.
- Malm, Ch., Jakobsson, J, Isaksson, A. (2019). “Physical Activity and Sports—Real Health Benefits: A Review with Insight into the Public Health of Sweden”. Sports (Basel), 7(5), 127, pp: 1-28.
- Mirsafian, HR. (2016). “Legal Duties and Legal Liabilities of Coaches toward Athletes”. Physical culture and sport studies and research, 16 (1), pp: 5-14.
- -Mountjoy, M., Brackenridge, C., Arrington, M., Blauwet, Ch., Carska-Sheppard, A., Fasting, K., Kirby, S., Leahy, T., Marks, S., Martin, K., Starr, K., Tiivas, A., Budgett, R. (2016). “International Olympic Committee consensus statement: harassment and abuse (non-accidental violence) in sport”. British Journal of Sports Medicine, 50 (17), pp: 1019-1029.
- Patrick, K. Thornton, JD, LLM.) 2010). Sport Law. Boston, Jones and Bartlett Publishers.
- Schnitzer, M., Scheiber, S., Kornexl, E., Thön, E. (2017). “Politicians’ perspective on the community-related impacts of major sports events – a case study for Innsbruck-Tyrol”. Sport in Society, pp: 20 (7), pp: 880-904,
- Ward, B. (2012). “Fan Safety at Sports Facilities”. Sport Management Undergraduate, pp: 1-37.
- Waldzinski, C., Waldzinska. E., Durzynska. A., Waldzinski, T., Kochanowicz, K. (2019). “Trainers and sports club's civil liability for contestants’ injuries caused during sports training or competition as regulated in the Polish legal system?” Baltic Journal of Health.
)