نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری سنجش و اندازه گیری، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2 دانشیار بخش تخصصی پژوهش و سنجش؛ دانشکده روان شناسی و علوم‌تربیتی؛ دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 استادیار سنجش و اندازهگیری، گروه روانشناسـی کاربردی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
4 استاد ممتاز گروه روانشناسی و آموزش، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تهران، ایران.
چکیده
ازدواج مقوله‌ای کاملاً فرهنگی است. ﻧﻘﺪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی اﻧﺠﺎمﺷﺪه با محوریت بررسی ویژگیهای روان‌سنجی ابزارهای تدوین‌شده، از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ راهبردها در ساخت و بهبود ابزارهای سنجش است. از این رو، پژوهش حاضر به‌صورت مطالعه مروری نظاممند با هدف شناسایی ویژگیهای ابزارهای سنجش ملاکهای همسرگزینی ایرانی انجام شد. راهبرد جستجو براساس دستورالعمل پریزما (PRISMA) بود. در نتیجه جستجو در پایگاه دادههای داخلیNoormags, IranDoc, Civilica, Elmnet, SID, Ensani Portal در بازه زمانی1402-1380 تعداد 347 سند داخلی شناسایی و بازیابی اولیه شد و بعد از کنار گذاشتن موارد نامناسب، تعداد 18 مقاله با محور موضوعی ملاکهای همسرگزینی استخراج گردید. ارزیابی کیفیت مطالعات در دومرحله انجام شد: در مرحله اول، میزان توافق بین دو مرورگر برحسب ضریب کاپای کوهن محاسبه‌گردید. از آنجا که ضریب توافق 82/0 بود، هیچ مقالهای در این مرحله حذف نگردید؛ در مرحله ذوم، تمامی 18 مقاله از 4 منظر سوگیری، تناقض، توان آماری و قدرت ارتباط بین مداخله و نتایج ارزیابی‌شد. یافتهها نشان داد تا سال 1402، 18 ابزار کمّی ایرانی برای سنجش ملاکهای همسرگزینی وجود دارد که فرایند استانداردسازی، عموما با نظریه کلاسیک اندازهگیری انجام شده است. از ساخت مقیاس هماندیشی در همسرگزینی افروز نیز بیش از یک دهه گذشته است. رواسازی و اعتباریابی نسخه اولیه همانند سایر ابزارها در سطح نظریههای جدید سنجش و به‌صورت جامع انجام نگرفته و هنجارهای ملی تدوین نشده است و نیاز مبرم به تغییرات و هنجاریابی نسخه جدید با نرمافزارهای جدید و براساس نظریه سوال پاسخ احساس میگردد. به‌دلیل پیچیدگی‌های موضوع، اثرپذیری از تغییرات دم‌افزون و محدودیت‌های ناشی از کم‌توجهی به اصول طراحی و تدوین بخش‌های مفهوم‌پردازی، روشی و تحلیلی، سنجش این موضوع مهم با کاستی‌هایی همراه است. این امر ضرورت رواسازی، معتبرسازی، هنجاریابی ابزارهای بافتارمند و فرهنگی متناسب با اقتضائات جامعه امروز کشورمان را دوچندان می‌نماید. در این مطالعه پیشنهادهایی نیز برای کاهش محدودیت‌های ابزارهای موجود و همچنین نحوه تدوین و هنجاریابی ابزارهای همسرگزینی ارائه شد.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Psychometric Properties of Spouse Selection Tools in Iran: A Systematic Review
نویسندگان [English]
- mahdie sadat nayeri 1
- Keyvan Salehi 2
- Saeed Akbari zardkhane 3
- GholamAli Afrouz 4
1 PhD Student in Educational Measurment and Evaluation, Tehran University, Tehran, Iran.
2 Associate professor, Division of Research and Assessment, Faculty of Psychology and Education, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Faculty of Psychology and Education, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
4 Distinguished Professor, Faculty of Psychology and Education, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]
Marriage is a completely cultural category. Criticism of the quality of the conducted researches with the focus on examining the psychometric properties of the developed tools is one of the most important strategies in the construction and improvement of measurement tools. Therefore, this research was conducted in a systematic review with the aim of identifying the characteristics of Iranian marriage selection criteria tools. The search strategy was based on PRISMA guidelines. As a result of the search in the internal databases such as Noormags, IranDoc, Civilica, Elmnet, SID, Ensani Portal from 2000 to 2023, a number of 347 internal documents were identified and initially recovered. After discarding the inappropriate ones, 18 articles with thematic focus criteria Marriage selections were extracted. The studies were evaluated in two stages: first, the agreement between the two reviewers was calculated using Cohen's Kappa coefficient (r=0/82), and none of the articles was removed. Secondly, each study was assessed based on bias, confounders, power, and strength of association between intervention and outcomes using the Quality Assessment.
The findings showed until 2023, there are 18 Iranian quantitative tools for measuring the criteria of spouse selection. In fact, due to the complexities of the subject, the effectiveness of the incremental changes and the limitations caused by the lack of attention to the principles of design and formulation of the conceptualization, methodical and analytical sections, the measurement of this important issue is associated with shortcomings. This is the necessity of developing and standardizing contextual and cultural tools according to the requirements of today's society. In this study, suggestions have been made to reduce the limitations of the existing tools, as well as to formulate and standardize the tools for choosing a spouse.
کلیدواژهها [English]
- Systematic Review
- Spouse Selection Criteria
- Spouse Selection and Diagnostic Tools
بررسی نظاممند ویژگیهای روان‌سنجی ابزارهای سنجش ملاکهای همسرگزینی در ایران
10.22034/ssys.2024.2930.3139
تاریخ دریافت مقاله: 20/5/1402
تاریخ پذیرش مقاله:9/2/1403
ازدواج مقوله‌ای کاملاً فرهنگی است. ﻧﻘﺪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی اﻧﺠﺎمﺷﺪه با محوریت بررسی ویژگیهای روان‌سنجی ابزارهای تدوین‌شده، از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ راهبردها در ساخت و بهبود ابزارهای سنجش است. از این رو، پژوهش حاضر به‌صورت مطالعه مروری نظاممند با هدف شناسایی ویژگیهای ابزارهای سنجش ملاکهای همسرگزینی ایرانی انجام شد. راهبرد جستجو براساس دستورالعمل پریزما (PRISMA) بود. در نتیجه جستجو در پایگاه دادههای داخلیNoormags, IranDoc, Civilica, Elmnet, SID, Ensani Portal در بازه زمانی1402-1380 تعداد 347 سند داخلی شناسایی و بازیابی اولیه شد و بعد از کنار گذاشتن موارد نامناسب، تعداد 18 مقاله با محور موضوعی ملاکهای همسرگزینی استخراج گردید. ارزیابی کیفیت مطالعات در دومرحله انجام شد: در مرحله اول، میزان توافق بین دو مرورگر برحسب ضریب کاپای کوهن محاسبه‌گردید. از آنجا که ضریب توافق 82/0 بود، هیچ مقالهای در این مرحله حذف نگردید؛ در مرحله ذوم، تمامی 18 مقاله از 4 منظر سوگیری، تناقض، توان آماری و قدرت ارتباط بین مداخله و نتایج ارزیابی‌شد. یافتهها نشان داد تا سال 1402، 18 ابزار کمّی ایرانی برای سنجش ملاکهای همسرگزینی وجود دارد که فرایند استانداردسازی، عموما با نظریه کلاسیک اندازهگیری انجام شده است. از ساخت مقیاس هماندیشی در همسرگزینی افروز نیز بیش از یک دهه گذشته است. رواسازی و اعتباریابی نسخه اولیه همانند سایر ابزارها در سطح نظریههای جدید سنجش و به‌صورت جامع انجام نگرفته و هنجارهای ملی تدوین نشده است و نیاز مبرم به تغییرات و هنجاریابی نسخه جدید با نرمافزارهای جدید و براساس نظریه سوال پاسخ احساس میگردد. به‌دلیل پیچیدگی‌های موضوع، اثرپذیری از تغییرات دم‌افزون و محدودیت‌های ناشی از کم‌توجهی به اصول طراحی و تدوین بخش‌های مفهوم‌پردازی، روشی و تحلیلی، سنجش این موضوع مهم با کاستی‌هایی همراه است. این امر ضرورت رواسازی، معتبرسازی، هنجاریابی ابزارهای بافتارمند و فرهنگی متناسب با اقتضائات جامعه امروز کشورمان را دوچندان می‌نماید. در این مطالعه پیشنهادهایی نیز برای کاهش محدودیت‌های ابزارهای موجود و همچنین نحوه تدوین و هنجاریابی ابزارهای همسرگزینی ارائه شد.
واژگان کلیدی: بررسی نظاممند، ملاکهای همسرگزینی، انتخاب همسر و ابزارهای تشخیصی.
مقدمه
انتخاب همسر[5] یکی از مسئولیتهای تحولی مورد انتظار در دوران بزرگسالی اولیه است (ییلماز و همکاران[6]، 2013: 3). براساس «نظریه همسان‌همسری»، همسانی خانوادگی، طبقه اجتماعی، اشتراک مذهبی، نزدیکی شخصیتها و نزدیکی سن زوجها میتواند عامل آشنایی و شکلگیری ازدواج باشد(حاتمیکیا و همکاران،1401). براساس «نظریه بیسامانی اجتماعی» رابرت کی مرتن، ازدواج زمانی رخ میدهد که جامعه اهداف مشخص فرهنگی و راه رسیدن به این اهداف را مشخص نماید تا جامعه در حالتی متعادل و منسجم حفظ گردد و تدام یابد (تنهایی، 1382: 76). طبق «نظریه همسان‌همسری»، آنچه در انتخاب همسر در اولویت است، شباهتهاست؛ یعنی هرچه شباهت و همانندی دختر و پسر بیشتر باشد، طرفین بیشتر مایل به انتخاب و ازدواج یکدیگر باشند. همچنین «نظریه مکمل» بیان میکند انسانها مجموعه نیازهایی دارند که از طریق روابط اجتماعی برآورده میشود؛ نیازهایی مانند نیاز به حمایت عاطفی، مراقبت و ارضای جنسی. فرضیه اصلی نظریه مذکور این است که در مجموعهای از افراد واجد شرایط، افردی که الگوی نیازهایشان، ارضای متقابل را تامین نماید، همدیگر را به عنوان شریک ازدواج انتخاب میکنند (اشلمن[7]،1988: 86) بورس کوئن اشاره میکند که همسرگزینی با دو روش انجام میگیرد: روش اول انتخاب، معمولا براساس عشق و علاقه استوار است و روش دوم انتخاب در اختیار خانوادههاست (شرقی و رستمزاده،1395: 13). «نظریه پالایش» به این موضوع اشاره دارد که انتخاب همسر یک فرایند انتخاب است. این فرایند را مجموعهای پیچیده از عوامل اجتماعی و روانشناختی تعیین میکنند که این مجموعه متغیرها، برجذبشدن افراد به یکدیگر تاثیر میگذارند. این متغیرها از طریق پالایش، افرادی که مناسب ما نیستند را از دایره ارتباطات بیرون میکند(باربارا[8]،1994: 84) از نخستین پژوهشها در زمینه همسرگزینی میتوان به سند هیل[9] اشاره کرد. هیل (1945) با استفاده از روش یکی از دانشجویان خود، از سایر دانشجویان خواست هجده ملاک انتخاب همسر مناسب را برآورد و و بازه سنی مناسب برای انتخاب همسر را مشخص‌کنند(شوارتز و هاسبیروک[10]،2012: 27) در یکی از مشهورترین مطالعات پیرامون ملاکهای انتخاب همسر، 10047 شرکتکننده از 37 فرهنگ متفاوت بررسی شدند و تفاوتهای جنسیتی بین فرهنگی و نامتناقض را در اهمیت آتیه مالی موفق و جذابیت فیزیکی به ثبت رساندند. در مطالعه‌ای که توسط شوارتز و هاسیبروک(2012) در آلمان انجام شد، 21245 شرکتکننده 18 تا 65 سال که در هیچ رابطه عاطفی درگیر نبودند، به سوالاتی در مورد اهمیت 82 ملاک انتخاب همسر برای رابطه بلند‌مدت پاسخ دادند؛ اینکه مسنترین و جوانترین همسری که میپذیرند چندسال دارد و اینکه آیا آنها با شریکی که مشخصه خاصی داشته باشد، ازدواج میکنند؟ در این مطالعه، سازهای از 82 ملاک انتخاب همسر ارائه شد و رتبهبندیهای میانگین ترکیبی ملاکهای انتخاب همسر در جنسیت و سن پیشبینی کردید.
گسترش و استفاده از آزمونهای روانی یکی از پدیدههای مهم و ضروری قرن حاضر است و این مهم در سنجش داوطلبان ازدواج برای شروع یک رابطه، بر کسی پوشیده نیست (سیجما و وندراک[11]، 2017: 5). سنجش پیش‌ازازدواج میتواند به‌عنوان یک عامل پیشگیری از بسیاری از بحرانهای بعدی جلوگیری کند و آگاهیهای لازم را در زمینههای مختلف انتخاب همسر و تغییر باورهاب مثبت در جوانان ایجاد کند (هاشمی گلمهر و همکاران، 1399: 17). مطالعه ویژگیهای روان‌سنجی، به عنوان یک ابزار در پژوهشهای روانشناختی دارای اهمیت فراوانی است. شاید آزمونهای بسیار ساخت و مورد استفاده قرار بگیرند، اما یکی از مسائل بسیار حائز اهمیت این است که ابزار سنجش و آزمون از ویژگیهای روان‌سنجی مطلوبی برقرار باشد (شریفی، 1397 :5). با نظر به چالشهای گفته شده در زمینه سنجش ازدواج، در این مقاله سعی شد تا تمام ابزارها و شیوههای سنجش ملاکهای همسرگزینی معرفی، دستهبندی و ارزیابی شود. هدف اصلی پژوهش این بود که ابزارهای همسرگزینی استاندارد و معتبری در داخل کشور را جمعآوری و معرفی نماید.
مقیاس انتخاب همسر از دیدگاه اسلام (حسینخانی نایینی و همکاران، 1391) به منظور سنجش میزان ملاکهای همسرگزینی در میان داوطلبان ازدواج است. میراحمدی و همکاران (1398) پرسش‌نامهای برای اندازهگیری باورهای مرتبط با انتخاب همسر ساختهاند که شش خردهمقیاس باورهای مربوط به عشق، باورهای فرایند ازدواج و زندگی مشترک، باورهای رابطه جنسی، باورهای انتخاب همسر، باورهای فرایند ازدواج و باورهای نقش جنسیتی را شامل میشود. «پرسشنامه نگرشهای انتخاب همسر دختران در آستانه ازدواج» توسط شهرابی فراهانی و همکاران(1399) ساخته شد. «پرسشنامه رجحانهای همسرگزینی» توسط رجبی و همکاران در سال 1389 ساخته شد. مطالعه دیگری که توسط فاطیما و اجمل[12] (2010) با روش پژوهش کیفی از نوع پدیدارشناسی و با استفاده از سؤالات مصاحبه نیمه‌ساختارمند انجام شد تا عواملی که دیدگاه شرکت‌کنندگان راجع به رضایت زناشویی مبتنی بر تجارب زنده شرکت‌کنندگان را تشکیل میدهد بررسی کند. آنها به عواملی نظیر 1)سازش 2) بخشش 3)ساختار خانواده 4)روابط خانوادگی مراقبتکننده 5)خلوص 6)رابطه عاشقانه با یکدیگر دست یافتند. بنابراین هدف اصلی این مطالعه، بررسی کیفیت ویژگیهای روان‌سنجی ابزارهای سنجش ملاکهای همسرگزینی در ایران و بررسی موارد توسعه‌ای برای ساخت و میزانسازی ابزارهای آتی در این حوزه بوده است.
روششناسی پژوهش
این پژوهش یک مطالعه مروری نظاممند است که در آن فرایند انتخاب و جمعآوری دادهها براساس دستورالعمل پریزما[13] انجام شده است. پژوهش حاضر مبتنی بر روش اسنادی و به شیوه بررسی نظاممند سورت گرفت. با توجه به مسئله اصلی پژوهش، مفاهیم و کلیدواژههای اصلی شناسایی شد. ملاک ورود هر سند وجود کلیدواژهها در عنوان یا واژگان کلیدی یا متن پژوهش است. ترکیب‌های مختلف کلیدواژههای استخراجشده با فنون متداول جستجو بررسی شد و پس از ارزیابی جستجو، اصلاح و بازنگری، کلیدواژههای مقیاس همسرگزینی[14]، سیاهه همسرگزینی[15]، پرسشنامه همسرگزینی[16]، فهرست همسرگزینی[17] و شاخص همسرگزینی[18] و ملاکهای انتخاب همسر[19] با استفاده از عملگرهای بولی، در فهرست جستجوی نهایی قرار گرفت. سپس پایگاههای دادههای متناسب با موضوع شناسایی و انتخاب شد. درنهایت مرور پیشینه در پایگاه دادههای داخلیNoormags, IranDoc, Civilica, Elmnet, SID, Ensani Portal در بازه زمانی سال 1380 تا 1402 مورد بررسی قرار گرفت. در هر پایگاه فقط مقالات تحقیقی حفظ و سایر انواع تحقیق مانند مقالات مروری، مطالب جمعآوری شده مربوط به مبانی نظری، کتب و پایاننامهها از چرخه بررسی حذف شدند.
جستجوی اولیه، به شناسایی و بازیابی 347 سند منتج گردید که مورد بازبینی و تصفیه قرار گرفت. سپس مقالاتی که مستقلا یا در حین بررسی این متغیر با سایر عوامل، ابزاری برای همسرگزینی ساخته و هنجاریابی شده بودند به عنوان مقالات اصیل پژوهشی در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند.
ارزیابی کیفیت مطالعات
برای بررسی صحت و قابلیت اعتماد اسناد استخراجشده، از فهرست تحقیقات کیفی برنامه مهارتهای اساسی و توصیههای کوکراین[20] برای بررسی تحقیقات استفاده‌شد (کارگو و همکاران[21]، 2018: 28) ابتدا نویسنده اول مقاله، خصوصیات ویژه مطالعه را با استفاده از یک جدول استاندارد استخراج کرد. این جدول شامل نام پژوهشگران، محل مطالعه، سال مطالعه، هدف مطالعه، نوع مطالعه، گروه هدف و اندازه جمعیت مورد مطالعه بود. مرورگرها به شکل کاملا مستقل براساس ملاکهای اصلی، دادهها را بررسی کردند. به این مطالعات براساس هر ملاک از جدول امتیاز داده شد. هدف از امتیازدهی، افزایش اعتبار مطالعه با ابزار مناسب فهرستوارسی و خروج مطالعات ضعیف از فرایند تحلیل کیفی بود. اگر پژوهشی ملاک موردنظر در جدول را داشته باشد، نمره 1 و اگر ملاک را نداشته باشد، نمره 0 تعلق گرفت. برای اطمینان بیشتر اگر تاحدودی ملاک موردنظر برآورد شده باشد، امتیاز 5/0 تعلق می‌گرفت. سپس از ضریب کاپا استفاده شد. ضریب توافق کاپا به عنوان شاخص اعتبار این مطالعه 82/0 برآورد گردید. همچنین برای ارزیابی تکتک مطالعات، از ابزار ارزیابی کیفیت مطالعات مقطعی و گروهی که توسط کارگروه ارزیابی ریسک خدمات بهداشتی و انسانی در موسسه ملی بهداشت ایالت متحده آمریکا توسعه یافته است استفاده شد (موسسه خون و بهداشت ملی، 2016). این ابزار چهار سوال از رویکرد سوگیری، تناقض، توان آماری و قدرت ارتباط بین مداخله و نتیجه را ارزیابی میکند. دو داور به صورت مستقل هرمطالعه را ارزیابی میکنند و در صورت وجود سوگیری و تناقض به دو سوال اول نمره 1 تعلق میگیرد و اگر سوگیری و تناقض وجود نداشته باشد، نمره 2 تعلق میگیرد. دو سوال دوم، توان آماری و قدرت بین مداخلات و نتایج را ارزیابی میکند و نمرهگذاری همانند بخش قبل است. اگر نمره کل حاصل کمتر از 5 باشد، مطالعه ضعیف تلقی میشود و اگر امتیاز 6 یا بیشتر باشد، مطالعه نسبتاُ خوب و اگر نمره 8 باشد، مطالعه خوب ارزیابی میشود. در مطالعه حاضر از بین 18 مطالعه منتخب، تعداد 8 مطالعه منتخب خوب شناسایی شدند و 10 مطالعه منتخب نسبتا خوب بودند.
یافتههای پژوهش
پژوهش حاضر مبتنی بر روش اسنادی و به شیوه مرور نظاممند انجام شد. برای مقایسه بهتر فهرست ابزارهای مورد استفاده برای انتخاب همسر یا همسرگزینی به اختصار در جداول 2،1 و 3 به صورت مقایسهای آورده شده است:
جدول1: ابزارها و ملاکهای تشخیص انتخاب همسر
|
کد |
ابزار |
سازنده ابزار و سال ساخت |
|
1 |
مقیاس معیارهای انتخاب همسر: قبل و بعد از از ازدواج |
توسط هراتیان و همکاران در سال 1399 ساخته شده است. |
|
2 |
پرسشنامه سبک همسرگزینی در ازدواج مدرن |
توسط شعبانی و همکاران(1399) تدوین گردید. |
|
3 |
پرسشنامه نگرشهای انتخاب همسر دختران در آستانه ازدواج |
توسط شهرابی فراهانی و همکاران(1399) ساخته شد. |
|
4 |
پرسشنامه معیارهای انتخاب همسر |
دربان و همکاران(1396) این پرسشنامه را تدوین نمودند. |
|
5 |
معیارهای همسرگزینی در زنان و مردان |
این پرسشنامه توسط کنعانی و همکاران(1395) ساخته شد. |
|
6 |
ملاکهای انتخاب همسر |
این پرسشنامه توسط خانزاده و همکاران(1395) ساخته شد. |
|
7 |
پرسشنامه خصوصیات ظاهری و باورهای اعتقادی بر همسان گزینی در انتخاب همسر |
میرفردی و رجائی درسال 1392 این پرسشنامه را ساختند. |
|
8 |
نسخه اولیه مقیاس هماندیشی در همسرگزینی افروز |
در سال 1392 توسط افروز ساخته شده‌است و نسخه تجدیدنظرشده در حال ساخت میباشد. |
|
9 |
مقیاس انتخاب همسر از دیدگاه اسلام |
توسط حسینخانی نایینی و همکاران(1391) ساخته شده است. |
|
10 |
پرسشنامه اولیت‌بخشی ملاکهای همسرگزینی در موقعیت هنگام ازدواج و اکنون |
توسط رفاهی و همکاران(1389) ساخته شده است. |
|
11 |
پرسشنامه رجحانهای همسرگزینی |
توسط رجبی و همکاران در سال 1389 ساخته شد. |
|
12 |
بررسی معیارهای فیزیکی انتخاب همسر |
توسط نصیرزاده و رسولزاده کاظمی(1388) ساخته شده است. |
|
13 |
پرسشنامه ملاکهای رفتاری همسرگزینی |
توسط احمدی کمرپشتی در سال 1387ساخته شد. |
|
14 |
پرسشنامه معیار انتخاب سطح تحصیلات همسر |
توسط فردوستان و همکاران در سال1387تدوین گردیده است. |
|
15 |
مقیاس ملاکهای همسرگزینی دختران شهر اهواز |
توسط دهکردی(1386) تهیه شده است. |
|
16 |
زمینهیابی ارزشهای ازدواج |
توسط دلخوش در سال 1386 ساخته شد. |
|
17 |
ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﻣﻼک ﻫﺎی اﻧﺘﺨﺎب ﻫﻤﺴﺮ |
توسط فراهانی و عابدی در سال 1385 ساخته شد. |
|
18 |
پرسشنامه نحوهی نگرش به انتخاب همسر |
فرحبخش و مصریپور(1384) تدوین گردید. |
در جدول2، به اختصار از کد مقاله استفاده شده و تعداد گویهها و خردهمقیاسهای هرابزار با توجه به گزارش سازنده ابزار در اسناد گردآوری شده است:
جدول2: مشخصات گویهها و خردهمقیاسهای ابزارهای همسرگزینی
|
کد |
مشخصات گویهها و خردهمقیاسها |
|
1 |
٥٥گویه، ١٣ خرده مقیاس(شخصـیت ، ظرفیـت اجتمـاعی، دیـن داری و خـانواده ، ملاکهای جنسـیتی، هیجان مثبت، استحکام خود، اقتصاد، سلامتی و آراستگی، مشخصات فردی، عفت و حیا، موضع‌گیـری مشـابه، جذابیت ظاهری ، و فرزند و فرزندپروری) و 4بخش(اهمیـت معیـار هنگـام ازدواج ، ارزیـابی از همسـر هنگـام ازدواج ، اهمیت اکنون ملاک و ارزیابی اکنون از همسر)را شامل میشود. |
|
2 |
دارای 51 گویه و 7 خردهمقیاس( معیار اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، مذهبی، خانوادگی، زیبایی ظاهر و هوش و اعتماد و اخلاق) میباشد. این پرسشنامه در بخش اطلاعات دموگرافیک تمایل آزمون‌شوندگان بر نحوه آشنایی(رابطه دوستی در محیط کار، رابطه دوستی در دانشگاه، رابطه دوستی در خیابان، رابطه دوستی در محلهای بیرونی، سایر رابطهها) را میسنجد. |
|
3 |
دارای 12 خردهمقیاس(عقلانیت و منطق‌گرایی، واقع‌گرایی، باور به خودشناسی، باور به دیگرشناسی، الزامی تلقی‌کردن رابطه شناختی، الزامی انگاشتن برخورداری از آمادگیهای چندگانه، باور به تناسب سنجی، ایدهآل‌گرا یی چندگانه، باور به نگرش عشق صرفاً کافی است، خوش‌بینی مفرط، محدودکننده دانستن انتخاب و ازدواج، راه گریز انگاشتن انتخاب و ازدواج) و 57 گویه است. |
|
4 |
مشخصات جمعیتشناختی حاوی 10 گویه (سن، جنس، وضعیت تاهل، ترم تحصیلی، رشته تحصیلی، وضعیت سکونت، میزان تحصیلات والدین و شغل والدین) و قسمت دوم مشتمل بر42 گویه که در 5 خردهمقیاس (حیطه خانوادگی، حیطه ظاهری، حیطه روانی، حیطه اقتصادی و اجتماعی، حیطه فرهنگی و مذهبی ) است. |
|
5 |
20 گویه شامل 6خردهمقیاس ویژگیهای شخصیتی، ویژگیهای مذهبی، جذابیتهای جسمانی، همدلی، ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی و ویژگیهای خانوادگی است. این خردهمقیاسها در قالب دو ملاک بیرونی و درونی قرار گرفت؛ ملاکهای درونی (ویژگیهای همدلانه، خانوداگی و مذهبی) و ملاکهای بیرونی (ویژگیهای جسمانی، اجتماعی- اقتصادی و شخصیتی) را شامل میشود. |
|
6 |
45 گویه و 6خردهمقیاس شامل وضعیت روحی و روانی، وضعیت اجتماعی و اقتصادی، مذهبی بودن، زیبایی، وضعیت ظاهری و اخلاق را شامل میشود. |
|
7 |
9گویه و 2ملاک خصوصیات ظاهری همسر و باورهای اعتقادی همسر را شامل میشود. دو ملاک خصوصیات ظاهری همسر ـ شامل جذابیت، تناسب سنی و تناسب جسمی همسر ـ و باورهای اعتقادی همسر ـ شامل اخلاق و ایمان ـ و رابطه آنها با همسانگزینی در انتخاب همسر است. همچنین 3گویه همسانگزینی قومی و 2گویه همسانگزینی خویشاوندی وجود دارد. |
|
8 |
در 110 گویه و 6 خردهمقیاس شامل نگرش قبل از ازدواج، قاعده و قانون، خواسته‌های بعد از ازدواج، ارتباط همسر با خانواده، آرامشگری زوجین و عیب‌پوشی و مکمل بودن زوجین است. |
|
9 |
دارای دو نسخه 61 گویهای برای پسران و 83 گویهای برای دختران است. هر دو پرسش نامه دارای 8 خردهمقیاس است که برای دختران( پای بندی مذهبی، تقوا گرایی، دارای تجمل گرایی، آرامشگری، ناتوانی در مهار خود، خود محوری، خانواده گرایی و ابراز محبت) و برای پسران ( پای بندی مذهبی، توجه به ظواهر، خودگرایی، انعطاف ناپذیری، ادب، توجه به ظواهر مذهبی، آرامش بخشی و استقلال طلبی) است. |
|
10 |
شامل 22 گویه است و در 2 دسته خرده مقیاس ملاکهای فرایندی و ملاکهای محتوایی همسرگزینی است. منظور از ملاکهای محتوایی خصوصیاتی است که فرد به همراه دارد؛ مانند ویژگیهای روانشناختی فردی، خانوادگی ازدواج و منظور از ملاکهای فرایندی، مجموعه کنشهایی است که مجموعه سازماندهی سیستم خانواده را شامل میشوند. |
|
11 |
شامل 47 گویه و 9خردهمقیاس( ویژگیهای رفتاری، ویژگیهای مذهبی، مهارتهای اجتماعی، سازگاری با شرایط، ویژگیهای ظاهری، موقعیت اقتصادی و اجتماعی، هوش و خلاقیت، خواستار بچه و مهارتهای خانهداری) است. |
|
12 |
این پرسشنامه شامل 3بخش است: قسمت اول پرسشنامه شامل 8 گویه است که مربوط به خصوصیات جمعیتشناختی آزمودنیهاو خصوصیات بدنی و فیزیکی آنان میشود. قسمت دوم 26 گویه بسته پاسخ مربوط به ملاک های فیزیکی و بدنی انتخاب همسر مطلوب میباشد و قسمت سوم با 13 گویه بسته پاسخ و 2 گویه باز پاسخ، خصوصیات کلی انتخاب همسر را ارزیابی میکند و مجموعا 8خردهمقیاس( مذهبی بودن، موقعیت خانوادگی، موقعیت اجتماعی، زیبایی و جذابیت، گرم و هیجانی و موقعیت اقتصادی) است. |
|
13 |
شامل 71 گویه و 8 خرده مقیاس(ابراز محبت، آراستگی ظاهری، در رفاه بودن، مغرور بودن، علمی صحبت کردن، جسور بودن، توجه‌طلبی و مذهبی بودن) است. |
|
14 |
ابزار دارای دو قسمت و 7گویه است. قسمت اول اهمیت انتخاب همسر و قسمت دوم در مورد انتخاب سطح تحصیلات همسر متناسب با خود فرد(به دو صورت پایینتر، بالاتر، همسطح و نیز دیپلم، کارشناسی و کارشناسی ارشد) است. |
|
15 |
این مقیاس از دو قسمت تشکیل شده است. قسمت اول پرسشهای دموگرافیک و قسمت دوم مقیاس ملاکهای همسرگزینی. بخش دموگرافیک، شامل سؤالاتی در رابطه با ناحیـه تحصیلی، سن، اندازه خانواده، ترتیب تولد، زبان مادری(عربزبان و فارسی زبان) و بخش دومشامل 23گویه و 4 خردهمقیاس( خصوصیات شخصی همسر ، ملاک اشتراکات و توافق با همسر، ملاک خانواده خود و همسر و ملاک پزشکی) است. |
|
16 |
در قالب 46 گویه و 2 ملاک ارزشهای متناظر و اختصاصی قلمرو ازدواج و زندگی زناشویی(26 گویه) و انتخاب همسر(14 گویه) در قالب 5خرده مقیاس اصلی( محاط شدگی، خودپیروی عقلی، خودپیروی عاطفی، سلسله مراتبی، برابرنگری که جمعا تشکیل 40 گویه را میدهد، از شش گویه باقیمانده یک گزاره مربوط به بازخورد کلی به ازدواج و پنج گزاره مربوط به همسانی-ناهمسانی با همسر است. |
|
17 |
دارای 38 گویه و 3خرده مقیاس( وظیفهشناسی، برونگرایی، عینی) است، همچنین دو ماده مستقل ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﺳﻦ در اﻧﺘﺨﺎب ﻫﻤﺴﺮ، 2ماده با عنوان جوانتر از من و بزرگتر از من؛ مستقل در پرسشنامه قرار دارد. |
|
18 |
از پرسشنامه نگرش به نحوه انتخاب همسر[22] انتخاب شده است. دارای 75 سوال و 10 خردهمقیاس است. مقیاس اول: اعتقاد به اینکه من فقط می‌توانم عاشق یک نفر باشم./ مقیاس دوم: عشق کافی است./ مقیاس سوم: اطمینان کامل در انتخاب همسر /مقیاس چهارم: باهم زندگی کردن بدون ازدواج/ مقیاس پنجم: آرمانگرایی در انتخاب همسر/ مقیاس ششم: سهلانگاری در انتخاب همسر/ مقیاس هفتم:تضاد و مکمل بودن در انتخاب همسر مقیاس هشتم: ضرورت نامزد بودن و ارتباط داشتن با فرد مورد خواستگاری / مقیاس نهم: نقش شناخت فرد مورد علاقه/ مقیاس دهم: گزینههای نادرست یا منحرفساز |
در جدول3، ویژگیهای رواسنجی هر ابزار برای مقایسه بهتر به تفکیک و با توجه به گزارش اولیه سازندهای ابزار انگاشته شده است:
جدول3: ویژگیهای روان‌سنجی ابزارهای همسرگزینی
|
کد |
ویژگیهای روان‌سنجی |
|
|||
|
|
اعتبار |
روایی |
مدل بررسی ابزار |
جامعه آماری/روش نمونهگیری/حجم نمونه |
|
|
1 |
آلفای کرونباخ=92/0 مردان=91/0 زنان=93/0 |
ضریب روایی محتوا: 99/0 |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: تمام دانشجویان دانشگاههای دولتی شهرهای قم، اصفهان و نجفآباد و طلاب حوزه علمیه قم بود که در سـال تحصـیلی 99-1389 در این مراکز مشغول به تحصیل بودند. |
|
|
جهت بررسی روایی ملاکی همزمان از پرسشنامه اولویتبخشی ملاک‌هـای همسرگزینی و جهت بررسی روایی ملاکی پیشبین، از پرسشنامه رضایت زناشـویی انـریچ استفاده شد که نتایج حاصل، گویای ارتباط متوسط تـا قـوی بخـش هـای مختلـف بـا یکـدیگر بود. |
|||||
|
مقدار شاخص KMO برابر با 86/0 بوده که حاکی از کفایت نمونه‌برداری است. |
|||||
|
روش نمونهگیری: در دسترس |
|||||
|
حجم نمونه: 491نفر |
|||||
|
روایی سازه- تحلیل عامل تائیدی: ریشه میانگین مجذورات خطای برآورد: 056/0 شاخص نیکویی برازش: 931/0 شاخص برازش تطبیقی: 920/0 شاخص برازش افزایشی: 900/0 |
|||||
|
2 |
آلفای کرونباخ= 7/0 |
روایی سازه- تحلیل عامل تائیدی: ریشه میانگین مجذورات خطای برآورد: 078/0
|
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: زنان و مردان مراجع‌کننده به دادگاههای خانواده شهر تهران از دی 98تا خرداد 99 |
|
|
نمونهگیری: در دسترس/ تصادفی |
|||||
|
حجم نمونه: 384نفر |
|||||
|
3 |
آلفای کرونباخ=94/0 |
روایی سازه- تحلیل عامل تائیدی: شاخص نیکویی برازش= 931/0 شاخص نیکویی برازش تعدیل شده= 941/0 |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری:دختران در آستانه ازدواج 18 تا 35سال |
|
|
روش نمونهگیری:در دسترس |
|||||
|
حجم نمونه:369 |
|||||
|
4 |
آزمون-بازآزمون(فاصله زمانی دوهفته)=79/0 |
روایی محتوا: پرسشنامه در اختیار 10تن از اساتید صاحبنظر دانشگاه علوم پزشکی مشهد و دانشگاه علوم تربیتی دانشگاه فردوسی قرار داده شده و نظرات اصلاحی آنان اعمال شد. |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی |
|
|
آلفای کرونباخ=85/0 |
روش نمونهگیری:خوشهای طبقه‌بندی (واحدهای پژوهش از دانشکده پرستاری، مامایی، دندان‌پزشکی، پزشکی، داروسازی، پیراپزشکی و بهداشت انتخاب شدهاند). |
||||
|
حجم نمونه:500 نفر |
|||||
|
5 |
گزارش نشده |
روایی سازه- تحلیل عاملی اکتشافی استخراج 6مولفه |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: جمعیت شهر رشت |
|
|
روش نمونهگیری: خوشهای چندمرحلهای سیستماتیک |
|||||
|
حجم نمونه: 348نفر |
|||||
|
6 |
آلفای کرونباخ= 91/0 عامل اول: 92/0؛ عامل دوم: 83/0؛ عامل سوم: 85/0؛ عامل چهارم: 77/0؛ عامل پنجم: 70/0؛ عامل ششم: 72/0 |
روایی سازه-تحلیل عامل اکتشافی(نمودار سنگریزه) استخراج 6 مولفه (در مجموع 6عامل 80/51 درصد واریانس را تبیین میکند). |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: دانشجویان دانشگاه گیلان |
|
|
روش نمونهگیری: در دسترس |
|||||
|
حجم نمونه: 372نفر |
|||||
|
مقدار شاخص KMO: 87/0 حاکی از کفایت نمونه‌برداری |
|||||
|
7 |
آلفای کرونباخ=78/0 مقدار شاخص KMO برابر با 44/67 بوده که حاکی از کفایت نمونه‌برداری. |
روایی سازه-تحلیل عاملی اکتشافی |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: دانشجویان شهر تهران روش نمونهگیری: تصادفی |
|
|
8 |
|
|
|
حجم نمونه: 360نفر |
|
|
روایی سازه- تحلیل عامل اکتشافی استخراج 6مولفه |
|||||
|
روش نمونهگیری: در دسترس |
|||||
|
حجم نمونه: 155نفر |
|||||
|
9 |
آزمون-بازآزمون(فاصله زمانی 7روز) =5/0 |
روایی سازه- تحلیل عامل اکتشافی استخراج 8مولفه |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: طلاب مدارس علمیه و دانشجویان دانشگاه اصفهان و قم |
|
|
آلفای کرونباخ دختران=91/0 آلفای کرونباخ پسران= 84/0 |
|||||
|
روش نمونهگیری: در دسترس |
|||||
|
حجم نمونه: 424 دختر 337پسر |
|||||
|
مقدار شاخص KMO برابر با 753/0 حاکی از کفایت نمونه‌برداری است. |
|||||
|
10 |
آلفای کرونباخ=88/0 |
روایی سازه- تحلیل عامل اکتشافی استخراج 2 مولفه (در مجموع 2عامل 75 درصد واریانس را تبیین میکند). |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: دانشجویان شهر تهران |
|
|
روش نمونهگیری: در دسترس |
|||||
|
حجم نمونه:400 نفر |
|||||
|
11 |
آلفای کرونباخ=87/0 آلفای کرونباخ پسران= 86/0 آلفای کرونباخ دختران=90/0 |
روایی سازه-تحلیل عامل اکتشافی استخراج 9 مولفه |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: دانشجویان دانشگاه شهید چمران |
|
|
روش نمونهگیری: تصادفی طبقهای |
|||||
|
حجم نمونه: 600نفر |
|||||
|
12 |
آزمون-بازآزمون(فاصله زمانی 2هفته) =9/0 |
روایی محتوا |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: دانشجویان شهر تهران |
|
|
روش نمونهگیری: در دسترس |
|||||
|
حجم نمونه: 1126 |
|||||
|
13 |
آلفای کرونباخ= 91/0 |
روایی سازه- تحلیل عامل اکتشافی استخراج 8 مولفه (در مجموع 2عامل 29/64درصد واریانس را تبیین میکند). |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: دانشجویان دانشگاه تهران |
|
|
مقدار شاخص KMO برابر با 855/0 بوده که حاکی از کفایت نمونه‌برداری است.
|
|||||
|
روش نمونهگیری: طبقهای حجم نمونه: 416نفر |
|||||
|
14 |
آلفای کرونباخ=73/0 |
روایی صوری و محتوایی |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه اصفهان |
|
|
روش نمونهگیری: تصادفی |
|||||
|
حجم نمونه: 212نفر |
|||||
|
15 |
آلفای کرونباخ=80/0 عامل اول: 83/0 عامل دوم: 77/0 عامل سوم: 79/0 عامل چهارم: 70/0 |
روایی سازه- تحلیل عامل اکتشافی استخراج 4 مولفه |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: دانشآموزان دختر مدارس پیشدانشگاهی نواحی 4گانه شهر اهواز |
|
|
روش نمونهگیری: تصادفی طبقهای |
|||||
|
* مقدار شاخص KMO برابر با 84/0 حاکی از کفایت نمونه‌برداری |
حجم نمونه: 500 نفر |
||||
|
16 |
آزمون-باز آزمون(فاصله زمانی دوهفته)= 76/0 |
روایی سازه- تحلیل عامل اکتشافی |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: دانشجویان |
|
|
روش نمونهگیری:در دسترس |
|||||
|
حجم نمونه: 350نفر |
|||||
|
روایی محتوا |
|||||
|
17 |
آزمون- باز آزمون= 853/0 آلفای کرونباخ= 793/0 |
روایی سازه- تحلیل عامل اکتشافی استخراج 3 مولفه |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: دانشجویان دختر و پسر مشغول به تحصیل1393-92 دانشگاه خوارزمی |
|
|
روش نمونهگیری: خوشهای چندمرحلهای |
|||||
|
حجم نمونه: 250نفر |
|||||
|
18 |
آلفای کرونباخ= 90/0 |
روایی سازه- تحلیل عامل اکتشافی استخراج 10 مولفه |
نظریه کلاسیک |
جامعه آماری: دانشجویان دانشگاه اصفهان |
|
|
آزمون- بازآزمون=72/0 |
|||||
|
روایی ملاکی همزمان=45/0 |
روش نمونهگیری: در دسترس |
||||
|
روایی واگرا= 90 درصد |
|||||
|
حجم نمونه: 150نفر |
|||||
بحث و نتیجهگیری
پژوهش حاضر در یک مطالعه مروری نظاممند با هدف شناسائی ویژگیهای ابزارهای سنجش ملاکهای همسرگزینی ایرانی انجام شد. راهبرد جستجو براساس دستورالعمل پریزما (PRISMA) صورت گرفت. در نتیجه جستجو در پایگاه دادههای داخلی Noormags, IranDoc, Civilica, Elmnet, SID, Ensani Portal در بازه زمانی1380تا 1402 تعداد 347 سند داخلی شناسایی و بازیابی اولیه شد و بعد از کنار گذاشتن موارد نامناسب، تعداد 18 مقاله با محور موضوعی ملاکهای همسرگزینی استخراج گردید. ارزیابی کیفیت مطالعات در دومرحله انجام شد. در مرحله اول میزان توافق بین دو مرورگر برحسب ضریب کاپای کوهن محاسبه گردید. از آنجا که ضریب توافق 82/0 بود، هیچ مقالهای در این مرحله حذف نگردید و تمامی 18 مقاله از 4 منظر سوگیری، تناقض، توان‌آماری و قدرت ارتباط بین مداخله و نتایج، ارزیابی شد.
یافتهها نشان داد تا سال 1402، 18 ابزار کمّی ایرانی برای سنجش ملاکهای همسرگزینی وجود دارد که فرایند استانداردسازی، عموما با نظریه کلاسیک اندازهگیری انجام شده است. پرسشنامههای آگاهی قبل از ازدواج[23]، ارزیابی پیش‌ازازدواج[24]، پرسشنامه آمادگی برای ازدواج[25]، ارزیابی شخصی روابط پیش‌ازازدواج[26]، ارزشیابی برای ازدواج اسقف کلیولند[27]، سیاهه نیمرخ پیش‌ازازدواج[28] و پرسشنامه اولویتبخشی ملاکهای همسرگزینی[29] نیز در خارج از ایران تهیه‌شده که به دلیل مقوله فرهنگی ازدواج در موضوعیت این مقاله بررسی نگردید.
پژوهشها نشان میدهد که بین ملاکهای همسـرگزینی بـا عملکـرد خـانواده (رفـاهی، ١٣٨٧)، ثبـات ازدواج و پایداری خانواده (گلیکسون، ٢٠١٠)، رضایت زناشویی و کیفیت زندگی (عطار، ١٣٩٦)، طلاق (یوسفی و باقریان، ١٣٩٠) رابطه معناداری وجود دارد که با نتایج تحقیق حاضر برابری می کند. نتـایج پـژوهش فضـل الهـی قمشـی و ملکـی توانـا (١٣٩٢) نشـان داد کـه سـلامت فکـری و روانـی از اولویـت دارتـرین و دیـدگاه سیاسـی از کم اهمیت‌ترین معیارهـای انتخـاب همسـر در بـین دانشـجویان اسـت و عفـت و پاکـدامنی، برخورداری از نجابت خانوادگی و شخصی، داشـتن صـداقت در زنـدگی زناشـویی، توافـق اخلاقی بین زوجین، امنیت و آرامش در زندگی، قابل اعتماد بودن، حس مسـئولیت پـذیری بالا، سلامت جسـمانی، تناسـب فرهنگـی و تحصـیلی بـین زوج هـا، بـه ترتیـب از مهـم‌تـرین ملاکهای انتخاب همسر در بین دانشجویان بوده است که با نتایج تحقیق حاضر برابری می کند.
امروزه برای سنجش ویژگیهای روان‌سنجی ابزار از دو نظریه کلاسیک[30] و نظریه سوال پاسخ[31] استفاده میشود و روایی و اعتبار(پایایی) دو مولفه اساسی صحت سنجشی اطلاعات ابزار براساس دونظریه نامبرده شده است. محاسبه پایایی به روش آلفای کرونباخ معمولترین و رایج‌ترین نوع محاسبه ضریب پایایی است(فدوی، 1400: 4) که تقریبا در تمامی ابزارها و اسنادهای سنجشی ازدواج صرفا از این روش استفاده شده و در هیچ ابزارسنجش معیارهای همسرگزینی تحلیل سوالات از منظر سطح دشواری و قدرت تمییز انجام نگرفته است. همانطور که در این مقاله مشهود است در جامعه علمی کشورمان این نظریه و روشهای آن تاکنون نهتنها کاربرد نیافته، بلکه درحد کفایت هم شناخته نشده است- این در حالی است که در حال حاضر نیز از این نظریه و مدلهای آن به صورت گسترده در خارج از ایران استفاده میشود (نیکزاد و همکاران،1396: 16). همچنین امروزه نرمافزارهای نوین آماری همچون R, phiton,MODFITو ... وجود دارد که نقد منصفانه دیگر بر ابزارهای موجود عدم‌استفاده از نرمافزارهای جدید و استفاده از SPSS و گاها LISREL بود. پژوهشهای پیشین در ساخت پرسشنامههای مرتبط با باورها و نگرشهای انتخاب همسر، عموما گویههای سنجش نگرش انتخاب همسر برباورهای غیرمنطقی و محدودکننده تمرکز میکنند و نگرشهای کارآمد فرد را در دستهبندی جداگانه و مستقل بررسی نمینمایند. «پرسشنامه نگرش به ازدواج دختران» شهرابی فراهانی با توجه به نقطه قوت دوبعد نگرشهای کارآمد و ناکارآمد فقط مخصوص جنسیت دختران است و این ابزار توانایی سنجش گروه پسران را ندارد و دارای محدودیت است. پرسشنامه شعبانی، در کنار سنجش سبکهای همسرگزینی به دنبال جستجوی علت طلاق است. سازنده ابزار در سند خود نوشته است که این ابزار معرف جامعهای است که ازدواج مدرن را برگزیدهاند و از ازدواج خود احساس شکست کرده و در نهایت طلاق را برگزیدهاندکه با نتایج این تحقیق برابری میکند. با توجه به تحمیل هزینههای اجتماعی، اقتصادی و سلامتی ناشی از تعارضات زوجین، خانواده و طلاق، به نظر میرسد، وجود ملاک‌ها و معیارهای قضاوتی مناسب در مورد فعالیت مراکز مشاوره ازدواج و تحکیم خانواده و تدوین ابزاری برای سنجش کیفیت خدمات ارائه‌شده توسط این مراکز، امکان تشخیص و تمییز خدمات با کیفیت برای امر مهم ازدواج و تحکیم خانواده را از خدمات بی‌کیفیت برای مخاطبان این مراکز مهیا میکند. همچنین با به دست آوردن ملاک‌ها و معیارهای قضاوت جامع و منسجم، امکان بهبودی شرایط ارائه خدمات در این مراکز طبق آرمانها و اهداف آنها، مهیا خواهد شد و این آگاهی زمینه کیفی‌شدن خدمات و نهایتا اجرای عدالت اجتماعی برای مخاطبان و مسئولان مراکز را فراهم خواهد نمود. بدین ترتیب به نظر میرسد با وجود بهبود کیفیت ارائه خدمات در امر ازدواج و تحکیم خانواده بر اثر یکپارچگی فعالیت مراکز طبق ملاک‌ها و در نهایت معیارهای تشخیصی کیفیت مناسب این مراکز، هزینههای ناشی از تعارضات زوجین، تعارضات خانواد، همسرگزینیهای نادرست و طلاق کاهش خواهد یافت.
از ساخت مقیاس هماندیشی در همسرگزینی افروز نیز بیش از یک دهه گذشته است. اعتباریابی نسخه اولیه همانند سایر ابزارها در سطح نظریههای جدید سنجش و به صورت جامع انجام نگرفته، هنجارهای ملی تدوین نشده است و نیاز مبرم به تغییرات و هنجاریابی نسخه جدید با نرمافزارهای جدید و براساس نظریه سوال پاسخ احساس میشود. در مطالعه حسینخانی نایینی و همکاران نیز علارغم اینکه این ابزار تنها پرسشنامه تخصصی انتخاب همسر از دیدگاه اسلام با دونسخه مجزا برای دختران و پسران است، به گفته سازنده ابزار این پرسشنامه پیشبینیکننده موفقیت و یا شکست در ازدواج نیست و تنها کمک به ارتباط زوجین درباره موضوعات قبل از ازدواج است. با توجه به فعالیت پژوهشگران در حوزه مشکلات زوجین و شواهد میدانی موجود، ضرورت وجود ابزاری میزان‌سازیشده و خودگزارشی برای زوجین ایرانی احساس میگردد. همچنین با توجه به رشد علوم نوین اندازهگیری، هنجاریابی و میزانسازی ابزارهای موجود با نظریه سوال-پاسخ بسیار مهم است و فقدان آن در ابزارها تابه امروز احساس میگردد. بنابراین، از میان پیشنهادهای پژوهشگران، به استفاده از رویکردهای نوین اندازهگیری برای تحلیل گویهها و سایر بخش‌های ساخت ابزار میتوان اشاره کرد. پیشنهاد کاربردی دیگر، ضرورت تغییر جامعه آماری و روش نمونهگیری مناسب برای ابزارهای سنجش همسرگزینی، غیر از جامعه دانشجویان است و در نهایت یکی از موارد مهم ساخت و میزانسازی ابزار مناسب فرهنگی برای سنجش دقیق و درست نگرش جوانان به ازدواج است؛ ابزاری که در اختیار داوطلبان پیش از ازدواج قرار گیرد و بسیاری از باورهای آنان را مورد سوال قرار دهد. با توجه به عوامل شناسایی‌شده از دهها سند علمی، نتایج سند مروری حاضر از ابزارهای موجود فرهنگی میتواند به صورت راهنما در مورد ساخت یک ابزار بافتارمند، فرهنگی و متناسب با رویکردهای نوین اندازهگیری اقدام شود.
منابع
- احمدی کمرپشتی، عاطفه. (1387). «بررسی رابطه میان ویژگیهای شخصیتی و ملاکهای رفتاری همسرگزینی از دیدگاه تکاملی در میان دانشجویان دانشگاه تهران در سال تحصیلی 88-87». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی. تهران.
- افروز، غلامعلی؛ غلامعلی لواسانی، مسعود؛ اصلانی، سارا و فرید، فاطمه. (1393). «مقایسه هماندیشی در همسرگزینی بر حسب جنسیت، رشته تحصیلی و میزان تحصیلات در دانشجویان شهرتهران». اولین کنگره ملی روانشناسی خانواده گامی در ترسیم الگوی مطلوب خانواده، اهواز.
- اکبری زردخانه، سعید؛ زنگانه، علی‌محمد؛ کیایی، منصور؛ نادری مهدوی، مجتبی؛ آل‌بویه، مریم؛ جلالت دانش، محسن؛ تیموری، عین‌الله و طهماسبی گرمتانی، سیامک. (1398). «نسخه معلم مقیاس مقدماتی مشکلات روانشناختی کودکان: ساخت و ارزیابی روان‌سنجی». فصلنامه سلامت روان کودک. 1(18).
- حسینخانی نائینی، هادی؛ جان‌بزرگی، مسعود و آذربایجانی؛ مسعود. (1391). «ساخت و اعتباریابی مقیاس انتخاب همسر از دیدگاه اسلام». اسلام و پژوهشهای تربیتی.4 (1).
- خانزاده، عباسعلی؛ نیازی، ایل امان؛ طاهر، محبوبه؛ مقتدائی، کمال؛ مهری، ثریا و محمدی، حاتم. (1394). «شناسایی و اولویت‌یابی ملاکهای انتخاب همسر در دانشجویان مجرد دانشگاه گیلان». فصلنامه علمی پژوهشی علوم روانشناختی. ۱۴ (۵۳).
- دربان، فاطمه؛ عظیمی رودکنار، فتحعلی؛ غفاری، فاطمه و عظیمی رودکنار، سپیده. (1396). «بررسی معیارهای انتخاب همسر از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد». مجله‌سلامت و سالمندی خزر. ۲ (۱).
- دلخموش، محمدتقی.(1386). «ارزشهای ازدواج در جوانان ایرانی». روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی. 3(12)، صص 299-309.
- رجبی، غلامرضا؛ ابراهیمی نوبندگانی، مریم و خجسته مهر، رضا. (1390). «مقایسه و رتبه‌بندی ترجیحات همسرگزینی در بین گروهی از دانشجویان دختر و پسر و دانشجویان کرد، عرب و بختیاری دانشگاه شهید چمران اهواز». روانشناسی بالینی و شخصیت. 9(1).
- رفاهی، ژاله؛ ثنایی ذاکر، باقر؛ شفیع‌آبادی، عبدالله و پاشا شریفی، حسن. (1389). «بررسی مقایسهای ملاکهای همسرگزینی در زنان و مردان شیرازی در دو موقعیت هنگام ازدواج و اکنون». تازهها و پژوهشهای مشاوره. 33 (9).
- سپهری، صفورا و حسنزاده توکلی، محمدرضا. (1390). «بررسی اعتبار و روایی مقیاس نگرشهای مربوط به انتخاب همسر». فصلنامه خانواده پژوهی. 7(28).
- شعبانی، الهه؛ ساروخوانی؛ باقر و لبیبی، محمدمهدی. (1400). «تغییرات الگوی ازدواج و تأثیر آن بر طلاق قطعی )مورد مطالعه: مراجعه‌کنندگان به دادگاههای حمایت خانواده شهر تهران از دی ماه 98 تا آخر خرداد 99)». فصلنامه علمی-پژوهشی سبک زندگی سالم با محوریت اسلامی. (5)4.
- شهرابی فراهانی، لیلا؛ فاتحی‌زاده؛ مریم و اعتمادی؛ عذرا. (1399). «ساخت و تعیین ساختار عاملی و پایایی پرسشنامه نگرشهای انتخاب همسر دختران در آستانه ازدواج«. فصلنامه خانواده‌پژوهی. 6 (19).
- عابدی، فریبا. (1386). «بررسی رابطه بین سبکهای هویت، نقش‌های جنسی و جنس با ملاکهای انتخاب همسر در بین دانشجویان مجرد دانشگاه تربیت‌معلم». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم، تهران.
- علی‌اکبری دهکردی، مهناز. (1386). «بررسی مقایسهای ملاکهای همسرگزینی در دختران جوان شهر اهواز». روانشناسی بالینی و شخصیت. 2 (5).
- عیسینژاد، امید و هوشمند، شهین. (1397). «بررسی ساختار عاملی، روایی و پایایی پرسشنامه ملاکهای انتخاب همسر (MSCI)در نمونه ایرانی». فصلنامه خانواده پژوهش. 14 (55).
- فدوی‌رودسری، آزاده؛ صالحی، کیوان؛ خدایی، ابراهیم؛ مقدم‌زاده، علی و جوادی‌پور، محمد. (1399). «فراروش بررسی کیفیت مطالعات افت تحصیلی در مجلات علوم پزشکی». مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان. 25(4 (مسلسل 108) ).
- فرودستان، مهرنوش؛ عریضی، حمیدرضا و نوری، ابوالقاسم. (1387). «معیار انتخاب سطح تحصیلات همسر و مقایسه آن دردانشجویان دختر و پسر». فصلنامه علمی ـ پژوهشی رفاه اجتماعی. 33 (9).
- فضل‌الهی قمشی، سیف‌اله و ملکی توانا، منصوره. (1392). «فرهنگ همسرگزینی در بین دانشجویان؛ معیارها و اولویت‌ها». فرهنگ در دانشگاه اسلامی. 3(1) (پیاپی 6).
- کنعانی، محمد امین؛ حمیدی‌فر، مهدی و محمدزاده،حمیده. (1395). «انتخاب همسر و معیارهای آن: مطالعه‌ای در بین مردان و زنان ازدواج‌کرده شهر رشت». جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی. 3(8).
- حاتمیکیا، بهناز؛ شریعتمدار، آسیه و نعیمی، ابراهیم. (1401). «تجربه انتخاب همسر افراد متقاضی طلاق». فصلنامه علمی پژوهشهای مشاوره. (82).
- میراحمدی، سیده لیلا؛ فاتحی‌زاده، مریم؛ اعتمادی، عذرا؛ جزایری، رضوان‌السادات و پسندیده، عباس. (1398). «بررسی تأثیر آموزش مبتنی بر مدل SYMBIS (تحکیم ازدواج پیش از شروع) بر انتظارات از ازدواج و باورهای مربوط به انتخاب همسر دختران مجرد شهرکرد». خانواده پژوهی. 15(57 ).
- میرفردی، اصغر و رجایی، محمدصادق. (1392). «بررسی نقش خصوصیات ظاهری و باورهای اعتقادی بر همسانگزینی در انتخاب همسر». فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده. 15 (59).
- نصیرزاده، راضیه و رسولزاده طباطبائی،کاظم. (1388). «معیارهای فیزیکی انتخاب همسر در دانشجویان دانشگاههای تهران». مجله اصول بهداشت روانی. 11(41).
- نیکزاد، سپیده؛ مینایی، اصغر و حسنی، فریبا. (1396). «ویژگیهای روان‌سنجی سوال‌های پرسشنامه شیوههای فرزندپروری بر اساس نظریه سوال- پاسخ». مطالعات اندازهگیری و ارزشیابی آموزشی. 7(18 ).
- نیلفروشان، پریسا؛ نویدیان، علی و عابدی، احمد. (1392). «بررسی ویژگیهای روان‌سنجی مقیاس نگرش به ازدواج». فصلنامه علمی - پژوهشی انجمن علمی پرستاری ایران. 1(1).
- هاشمی گل مهر، مجید؛ امان‌الهی، عباس؛ فرهادی، حمید؛ اصلانی، خالد و رجبی، غلامرضا. (1399). «ارائه الگوی ازدواج موفق: یک پژوهش کیفی». پژوهشهای مشاوره. 76 (19).
- هراتیان، عباسعلی؛ موسوی، مریم سادات ؛ جان‌بزرگی، امین و ارشادحسینی، هادی. (1399). «طراحی و ساخت مقیاس معیارهای انتخاب همسر: قبل و بعد ازدواج». مجله روانشناسی فرهنگی. 4 (2).
- Cargo M, Harris J, Pantoja T, Booth A, Harden A, Hannes K, Thomas J, Flemming K, Garside R, Noyes, J. (2018). “Cochrane Qualitative and Implementation Methods Group Guidance Paper 3: Methods for Assessing Evidence on Intervention Implementation”. Journal of Clinical Epidemiology . 3(25).
- Cobb, N. P., Larson, J. H., and Watson, W. L. (2003) “Development of the Attitudes about Romance and Mate Selection Scale”. Journal of Family Relations, 53(3).
- Feingold, A. (1992). “Gender Differences in Mate Selection Preferences: A Test of the Parental Investment Model”. Psychological Bulletin. 112(1).
- Hill, R. (1945) “Campus Values in Mate Selection”. Journal of Home Economics, 37(9).
- John E.Edlund , Brad J. (2014). “The Mate Value Scale”. Personality and Individual Differences, (64).
- Sijtsma, L. A. van der Ark. (2017). “Regression-Based Norming for Psychological Tests and Questionnaires”. Personality and social psychology bulletin, 34(2).
- Khallad, Y. (2005). “Mate selection in Jordan” .Effects of sex, socio economic status, and culture, 1(22).
- Toro-morn, M. & Sprecher, S.(2003). “A crosscultural comparison of mate preferences among university students; the United States”. the people’s Republic of China, (34).
- Yilmaz, M., Güngör , H., Çelik, S.B.(2013). “Investigation romance and mate selection myths of university students”. International Journal of Asian Social Science, 3(2).
- Gottschal, J. Martin, J. Quish, H. & Rea. J. )2004(. “ Sex differences in mate choice criteria are reflected in folktales from around the world and in historical European literature”. Ev. Hu. Be, )25(.
)