Document Type : Original Article
Authors
1 PhD student, Department of sports management, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran.
2 Department of Physical Education, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran
Abstract
The aim of the present study was to develop a model of community happiness development with the mediating role of public sports. The present study method is a qualitative approach using the data-based method (Strauss and Corbin systematic model), which was conducted in the field in terms of fundamental purpose and data collection. The statistical population of the present study includes the heads of sports boards and federations, public sports elites, athletes, managers of sports organizations, other experts in the field of sports development, psychologists and sociologists who are experts in the field of happiness at the national level, who were selected by snowball sampling (17 people). The qualitative approach of grounded theory (grounded theory) was used for open, axial and selective coding of data analysis and open coding was performed by analyzing the interviews. Based on the identified open codes, axial codes were formed and a theoretical model was developed with the help of selective coding, then the paradigmatic model was approved by experts. The model of community happiness with the mediating role of public sports, influenced by causal conditions (individual, managerial and environmental) and taking into account extractive strategies (motivational, educational and organizational) that are influenced by contextual conditions (infrastructure and facilities, cultural and laws and regulations) and intervening conditions (finance, health and lifestyle), can lead to psychological/behavioral and economic consequences.
Keywords
تدوین مدل توسعه شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی
فاطمه کیقبادی[1]
زین العابدین فلاح[2]
طاهر بهلکه[3]
اسراء عسگری[4]
10.22034/ssys.2025.1005
تاریخ دریافت مقاله: 20/08/1403
تاریخ پذیرش مقاله: 12/10/1403
مقدمه
ورزش در یک زمینه اجتماعی را میتوان بهعنوان نوعی از فعالیت بدنی در اوقات فراغت تعریف کرد که برای بهبود سلامت جسمی، اجتماعی، عاطفی و روانی در میان شرکت‌کنندگان سازماندهی میشود (سارول[5] و همکاران، 2024). با توجه به ارتباط ورزش در یک چارچوب اجتماعی، شرکت در فعالیتهای ورزشی با مزایای روانی و عاطفی مانند بهبود خلق‌وخو، عزت‌نفس، تعاملات اجتماعی، یکپارچگی اجتماعی، پیوند اجتماعی و بهزیستی کلی روانی همراه است (کان[6] و همکاران، 2024). ورزش‌های همگانی به دلیل ارتباط آن در سلامت عمومی، توانایی بهبود کیفیت زندگی، کاهش مرگ‌ومیر ناشی از همه علل و بروز و عواقب بیماری‌ها و ناتوانی‌های مزمن باید به‌طور مؤثر ترویج شود (هائو[7] و همکاران، 2023)
امروزه ورزش بهعنوان یک پدیده در زندگی بسیاری از مردم جهـان بـه طـرق مختلـف فیزیکـی، اقتصادی، آموزشی، سیاسی، ارتقای سطح بهداشت و تندرستی نقـش بـه سـزایی دارد ورزش و حرکات گروهی موجب تقویـت جسـمی و روانـی افـراد در حفـظ سـلامت جسـم و روان تأثیر مستقیم داشته و در پیشگیری، درمان و بـازتوانی بسـیاری از بیماری‌ها و اخـتلالات جسـمی و روحی مؤثر میباشد بنابر گزارش سازمان جهانی بهداشت فعالیتهای بدنی در یک جامعه باعـث کاهش هزینه‌های مراقبت بهداشتی و کاهش میزان مرگ‌ومیر میشود. همین امـر باعـث شـده فعالیتهای ورزشی جزو جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره انسانها شده است کـه بـرای زنـدگی بهتـر، سلامت جامعه و توسعه و پیشرفت و دستیابی به تمدن مناسب به عقل و بدن سالم نیـاز اسـت (محرم زاده و همکاران، 1403). همراه با کاهش فعالیتهای پویا در سال‌های اخیر، افزایش قابل‌توجهی در مرگ‌ومیر، بیماری‌های قلبی عروقی و شیوع اختلالات عصبی و روان‌پزشکی در جوامع صنعتی و درحال‌توسعه مشاهده‌شده است. اکثر شهروندان مرفه امروزی از مشکلات ارگانیک، عضلانی و مفصلی رنج می‌برند و این‌گونه عوارض ناشی از رشد تکنولوژی در حال افزایش است. (ریوندی، 1403) گزارش دیگری مربوط به سازمان ملل در سال 2016 است. داده‌های آن بین سال‌های 2017 تا 2019 از 157 کشور با شاخص‌های اقتصادی، کارآفرینی و فرصت‌ها، درک فساد، سخاوت، سلامت، امنیت و آزادی‌های فردی جمع‌آوری‌شده است. این موضوع میتواند به طبقه اجتماعی و ویژگیهای اساسی آن مانند حقوق، شغل و سطح تحصیلات مربوط باشد. طبقه اجتماعی میتواند منجر به تفاوت در ارزش‌های مشترک، اعتبار، فعالیتهای اجتماعی، ثروت، سایر متعلقات شخصی و همچنین آداب‌ورسوم و حتی مذهب، ملیت، جنسیت، محل سکونت و پیشینه خانوادگی شود (محرم زاده و همکاران، 1403).
با توجه به نقش ویژه فعالیتهای ورزشی در کاهش اضطراب و افسردگی، مقابله با استرس، افزایش عزت‌نفس و بهبود خلق‌وخو، میتوان از این فعالیتها بهعنوان راهکارهای مؤثری برای کاهش اختلالات روانی و افزایش سلامتی استفاده کرد (حفییر[8] و همکاران، 2024) سازمان جهانی بهداشت[9] (WHO) سلامت را بهعنوان وضعیت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی تعریف کرده است. سلامت مفهومی نسبتاً انعطاف‌پذیر است که ممکن است بهعنوان بدون بیماری یا ناتوانی تعریف شود، یا به‌طور مثبت‌تر همان‌طور که در سال 1948 توسط WHO تعریف‌شده است: وضعیت رفاه کامل فیزیکی، روانی و اجتماعی و نه صرفاً عدم وجود بیماری یا ناتوانی (نصرالله زاده و همکاران، 1402).
امروزه، ورزش قدرت قابل‌ملاحظه‌ای کسب کرده است. ورزش فقط یک سرگرمی نیست، بلکه اهمیت اجتماعی سیاسی اقتصادی زیادی برای شرکت‌کنندگان دارد (وارموس[10] و همکاران، 2023). ورزش همگانی را میتوان نوعی حق، مزیت و تجربه تندرستی در نظر گرفت. اگر مردم فرصت و جایگاهی برای بازی نداشته باشند و یا دولت‌ها، فضاهایی برای تفریح عمومی مهیا نسازند، دنیا به مکان افسرده کننده‌ای تبدیل خواهد شد. ورزش همگانی، عنصر اساسی تجربه انسانی است و فعال بودن در اوقات فراغت نقش مهمی در ظرفیت سلامتی جامعه دارد. بر این اساس دولت‌ها، سازمان‌های غیردولتی و نهادهای بخش خصوصی باید در روند برنامهریزی، نظارت و پیشرفت تجارب اوقات فراغت، تفریح و بازی‌های فعال همچون بازدارنده‌های بیماری و امراض مرتبط سرمایه‌گذاری کنند (کاسینگ[11]، 2014). جدیدترین داده‌های جهانی (پیش از کووید) نشان میدهد که طیفی از ورزش‌های تیمی سازمان‌یافته (مانند بسکتبال، والیبال نت بال و تنیس) همچنان در بین ورزش‌های بزرگسالان رتبه بالایی دارند. بااین‌حال، نرخ بالای ترک تحصیل در ورزش جوانان و عدم شرکت در میان بزرگسالان به این معنی است که بسیاری از افراد ممکن است فرصت بهره‌مندی از مزایای سلامتی بالقوه مرتبط با شرکت در ورزش را از دست بدهند (زهانگ[12] و همکاران، 2023). بوکیست[13] و همکاران (2024) در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که خدمات برابر ورزش همگانی، یک اصطلاح عمومی از همه انواع فعالیتهای بدنی و خدماتی است که رضایت عمومی افراد را برای اجرای ورزش‌های همگانی ایجاد می‌نماید، نیازهای مردم را در همه جنبه‌ها رعایت می‌کند، مبنای آن مردم- محور است، همه شهروندان از فرصت‌های خدمات برابر ورزش همگانی برخوردارند و در آن سهیم می‌باشند و دولت با منابع مالی خود افراد را در این زمینه حمایت می‌کند. نتایج یافتههای هونوکوا[14] و همکاران (2024) در مورد ورزش همگانی نشان می‌داد سطح اعتمادبه‌نفس و آزادی در برنامههای اوقات فراغت دانشجویان با رضایت زندگی آن‌ها همبستگی معنادار و مثبتی داشته است؛ بدین معنی که آزادی در انجام فعالیتهای اوقات فراغت و ورزش‌های همگانی موجب رضایت از زندگی می‌گردد. محرم زاده و همکاران (1403) در پژوهشی دریافتند که برنامهریزی توسعه ورزش همگانی بهعنوان یک استراتژی برای ترویج فعالیتهای ورزشی در جوامع باید به شیوه‌ای جامع و منطقی طراحی شود. این برنامه باید علاوه بر ارائه فرصت‌های ورزشی برای همگان بر ترویج و تشویق مردم به شرکت در این فعالیتها و ارتقای سطح سلامتی و انگیزه آن‌ها تأکید داشته باشد. در این برنامه، اهداف ورزش همگانی میتواند شامل افزایش شرکتها در ورزش افزایش سطح سلامت جامعه، ارتقای روحیه و انگیزه افراد، ترویج فعالیتهای سالم و موارد دیگر باشد. عباسی صیمره و همکاران (1401) در پژوهشی دریافتند که شاد ماندن به‌واسطه سلامتی بهعنوان مقوله مرکزی و جذابیت توسعه ورزش در منازل، رویکرد مناسب تشکیلات ورزش کشور به ورزش همگانی، فرهنگ‌سازی صحیح اهمیت ورزش در منازل بهعنوان شرایط علی و شرایط میانجی نیروی انسانی در ترویج ورزش در منازل، فاکتورهای ساختاری، فرهنگی و اقتصادی، احیای شبکه مرتبط با حوزه سلامت، برتری ورزش در باشگاه‌ها نسبت به ورزش در منازل و فضاهای عمومی ارائه شد توجه به ترویج ورزش در منازل، ساختار معماری منازل و پارک، قابلیتهای شبکه‌های مجازی و استفاده بیشتر از کارکرد تلویزیون نیز بهعنوان استراتژی‌های کنش معرفی شدند.
در ابتدای هزاره سوم، جهان ورزش دوران جدید و تازه‌ای را تجربه می‌نماید. ورزش امروزی تبدیل به یک فستیوال جهانی گردیده است. بسیاری دوران آماتور را پایان‌یافته تلقی میکنند (ملانی و همکاران، 1402). از شواهد موجود چنین برمی‌آید که به‌طورکلی دولت‌ها خواسته یا ناخواسته به دنبال گسترش ورزش همگانی هستند و یکی از دلایل توجه آن‌ها، درآمد مالی آن است. صرف‌نظر از محیط درونی یک کشور و نظام آن، جاذبه‌های ورزش همگانی، بازاریابی و جذب تماشاچیان باعث میشود که این ورزش موردتوجه بیشتر سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف دولتی قرار گیرد.. در منابع مختلف برای توسعه ورزش هرمی در نظر گرفته‌شده است که ورزش همگانی در پایه آن در راس قرار دارد (شیبوری[15]، 2022). هدف در هرم ورزش، افزایش تعداد شرکت‌کنندگان در هر سطح میباشد تا پتانسیل ورزش همگانی افزایش یابد (استرادیو[16] و همکاران، 2022). اگرچه یک مدل جامع برای ورزش همگانی وجود ندارد، ولی عوامل زیادی شناسایی گردیده که در توسعه ورزش و کسب موفقیت در سطوح جهانی تأثیر به سزایی دارند. موفقیت در ورزش، معیارهای اندازه‌گیری متفاوتی دارد. برای یک کشور ممکن است شرکت کردن ورزشکارانش در مسابقه المپیک یک موفقیت باشد، ولی برای یک کشور دیگر کسب مدال در المپیک یک موفقیت محسوب میباشد. در متون و ادبیات مربوط به ورزشکاران و ورزش همگانی عوامل مختلفی برای کسب موفقیت بیان‌شده که هر یک به‌نوعی اهمیت دارند و در دامنه گسترده‌ای قرار می‌گیرند. عوامل زیادی در تحقیقات پیشین وجود دارد که توسعه ورزش همگانی را منوط به پیشرفت در آن حوزه‌ها می‌دانند (حسینیان مهاجر و همکاران،1401).
وقتی فردی برای ایجاد نشاط و سرگرمی و همچنین لذت بردن از زندگی مطلوب به‌طور منظم روزانه ورزش می‌کند، اولین و مهم‌ترین نتیجه چنین رویکردی افزایش نشاط اجتماعی است که تأثیر مستقیمی بر ترشح هورمون‌های خوشایند و خوشایند دارد و آن تأثیر غیرمستقیم بر شکل‌گیری نگرش مطلوب نسبت به زندگی دارد. سایر مطالعات اثرات ورزش را بر متغیرهای جسمی، روانی و اجتماعی مرتبط با انسان شناسایی کرده بودند که همچنین نشان داد که افزایش آگاهی مردم در مورد اثرات مفید ورزش بر نشاط اجتماعی و همچنین تثبیت رفتار مشارکتی آن‌ها در فعالیتهای ورزشی مهم‌ترین ارکان توسعه پایداراست که ممکن است برنامهریزی برای حفظ و ارتقای نشاط جامعه را تسهیل کند. (جامعی، 1397). همچنین تحقیقات بسیاری نشان داده است که ورزش علاوه بر اینکه ابزار ارزشمندی برای حفظ سلامت جسمانی است رابطه نزدیکی با سلامت و بهداشت روانی و بهویژه پیشگیری از بروز ناهنجاری‌های روانی دارد. ورزش از اضطراب و افسردگی می‌کاهد و اعتمادبه‌نفس را افزایش میدهد. ورزش بهویژه در سنین کودکی و نوجوانی مفر سالمی برای آزاد کردن انرژی‌های اندوخته شده است و این خود بسیار لذت‌بخش و آرامش‌دهنده است. ورزش ازجمله روش‌های مهم تکامل جسمانی، روانی و اجتماعی محسوب میشود زیرا شرکت در فعالیتهای ورزشی افراد را به هم نزدیک می‌کند راه‌ها و فرصت‌های بسیاری را برای ماهرشدن در اجتماع فراهم می‌آورد و به‌طورکلی یک فرآیند آموزشی در ابعاد مختلف فرهنگی و اجتماعی برای فرد ایجاد می‌کند (رستم پور و همکاران، 1402). ورزش در سلامت و آمادگی جسمانی، تعادل و ثبات هیجانی، جلب‌توجه، رقابت، رشد اعتمادبه‌نفس، تصویر مثبت بدنی و اجتماعی و تأمین نیازهای دوستی، احساس امنیت و تقویت گروهی، تأثیر فراوانی دارد سلامت روانی از موضوعاتی است که در اثر شرکت در فعالیتهای ورزشی میتواند حاصل شود چنین فعالیت‌هایی بهترین موقعیت را برای رشد معیارهای سلامت روانی فراهم می‌کند اگر سلامت روانی را به معنای احساس راحتی نسبت به خود و دیگران تعریف کنیم معیارهای آن موفقیت، تعادل هیجانی، سازگاری با محیط، واقع‌بینی، احساس ارزشمندی و اجتماعی بودن خواهد بود بنابراین ورزش با فعال‌سازی چنین معیارهایی نه‌تنها به بهداشت جسم بلکه به بهداشت روانی هم کمک می‌کند و همچنین اضطراب افراد با پرداختن به ورزش به میزان بسیار زیادی کاهش می‌یابد و باعث افزایش شادی در بین مردم شو. (پور عبدی، 1398).
در این راستا ورزش نقشی دارد که نمی‌توان آن را در حفظ سلامت جامعه و شادی آن نادیده گرفت. فواید ورزش همگانی شامل جنبه‌های فیزیکی، ذ هنی و اجتماعی است و میتواند به پیشگیری از بیماری و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. از طریق تلاش‌های مشترک بین افراد، دولت‌ها و جوامع، می‌توانیم محیطی ایجاد کنیم که از شیوه‌های زندگی فعال حمایت کند و ورزش را به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره ما تبدیل کند؛ بنابراین، ما می‌توانیم با ورزش همگانی به جامعه‌ای سالم‌تر، شادتر و مولدتر دست‌یابیم. ورزش علاوه بر تأثیر مستقیم بر سلامتی، بر کیفیت کلی زندگی افراد و شادی آن نیز تأثیر دارد. از طریق تعامل اجتماعی و توسعه ارزش‌های مثبت، ورزش میتواند به ایجاد جامعه‌ای فراگیر، هماهنگ و حمایت گر کمک کند. دریک جامعه به‌طور فزاینده فردگرا و منزوی، ورزش میتواند پل مهمی در ایجاد پیوندهای اجتماعی قوی باشد. بر این اساس و با توجه به اهمیت ذکرشده در بعد ورزش همگانی و همچنین ارتباط دوسویه مزایای آن‌ها با یکدیگر و تأثیری که ورزش همگانی در سطح جامعه بر بخش سلامت جسمانی و روانی و شادر جامعه دارد و اهمیت توسعه آن‌که میتواند منجر به کسب رتبه‌های بین‌المللی و اعتبار در سطح جهان شود، این پژوهش در پی یافتن بررسی تدوین مدل توسعه شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی میباشد.
روششناسی
رویکرد تحقیق حاضر از نوع کیفی است که با روش گرندد تئوری[17] انجام‌شده است. روش گرندد تئوری معمولاً به سه شیوه سیستماتیک، نوخاسته و سازگارا (ساخت گرایانه) اجرا میشود. در تحقیق حاضر از روش سیستماتیک که به استراوس و کوربین[18] نسبت داده میشود، برای تجزیه‌وتحلیل دادهها استفاده‌شده است. این روش دارای 6 بعد اصلی است: شرایط علی، پدیده اصلی، راهبردها، شرایط زمینهای، شرایط مداخله‌گر، راهبردها و پیامدها. روش سیستماتیک خود دارای سه مرحله اصلی کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی است. جامعه آماری این پژوهش شامل رئیس هیئت‌های ورزشی و فدراسیون‌ها، نخبگان ورزشی همگانی، ورزشکاران، مدیران سازمان‌های ورزشی، سایر افراد خبره در زمینه توسعه ورزش، روانشناسان و جامعه شناسان خبره در حوزه شادابی در سطح کشور میباشد که به روش نمونه‌گیری گلوله برفی انتخاب‌شده‌اند. مصاحبهها در برخی موارد به‌صورت حضوری و در سایر موارد به دلیل دوری مسافت به‌صورت فایل متنی از طریق ارسال ایمیل، در واتساپ، تلگرام، ایتا و برخی نیز به‌صورت تلفنی و تماس تصویری انجام شد. مصاحبهها تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت (17 مصاحبه).
برای بررسی روایی، یافتههای پژوهش برای مشارکت‌کنندگان ارائه و نقطه نظرات آن‌ها اعمال‌شده است. همچنین در این پژوهش از روش توافق درون موضوعی برای محاسبه پایایی مصاحبههای انجام‌گرفته‌شده استفاده‌شده است. برای محاسبه پایایی مصاحبه با روش توافق درون موضوعی دو کدگذار (ارزیاب)، از یک دانشجوی مقطع دکتری مدیریت ورزشی درخواست شد تا بهعنوان همکار پژوهش (کدگذار) در پژوهش مشارکت کند؛ آموزشها و تکنیکهای لازم جهت کدگذاری مصاحبهها به ایشان انتقال داده شد. در هرکدام از مصاحبهها، کدهایی که در نظر دو نفر هم مشابه هستند با عنوان «توافق» و کدهای غیرمشابه با عنوان «عدم توافق» مشخص میشوند. سپس محقق به همراه این همکار پژوهش، تعداد سه مصاحبه را کدگذاری کرده و درصد توافق درون موضوعی که بهعنوان شاخص پایایی تحلیل به کار میرود محاسبه شد. نتایج حاصل از این کدگذاریها در جدول زیر آمده است:
جدول 1. محاسبه پایایی بین دو کُدگذار
|
ردیف |
عنوان مصاحبه |
تعداد کل کدها |
تعداد توافقات |
تعداد عدم توافقات |
پایایی بین دو کدگذار (درصد) |
|
1 |
مصاحبه‌شونده 6 |
33 |
14 |
5 |
8/84% |
|
2 |
مصاحبه‌شونده 8 |
19 |
8 |
3 |
2/84% |
|
3 |
مصاحبه‌شونده 15 |
54 |
23 |
8 |
2/85% |
|
کل |
106 |
45 |
16 |
9/84% |
|
همان‌طور که در جدول مشاهده میشود تعداد کل کُدها که توسط محقق و همکار پژوهش به ثبت رسیده است برابر 106، تعداد کل توافقات بین این کُدها 45 و تعداد کل عدم توافقات بین این کُدها برابر 16 است. پایایی بین کُدگذاران برای مصاحبههای انجامگرفته در این پژوهش با استفاده از فرمول ذکرشده برابر 9/84 درصد است. با توجه به اینکه این میزان پایایی بیشتر از 60 درصد است (کوال[19]، 1996). قابلیت اعتماد کدگذاریها مورد تائید است و میتوان ادعا کرد که میزان پایایی تحلیل مصاحبه کنونی مناسب است.
یافتههای پژوهش
نتایج جمعیت شناختی پژوهش در جدول 2 گزارش‌شده است:
جدول 2. توصیف ویژگیهای دموگرافیک مصاحبه‌شوندگان
|
کد مصاحبه‌شونده |
جنسیت |
سن |
سطح تحصیلات |
گروه |
زمان مصاحبه |
کد مصاحبه‌شونده |
جنسیت |
سن |
سطح تحصیلات |
گروه |
زمان مصاحبه |
|
م 1 |
مرد |
45 |
دکتری |
استاد |
55 |
م 10 |
مرد |
47 |
کارشناسی ارشد |
رئیس هیئت |
45 |
|
م 2 |
مرد |
51 |
کارشناسی |
رئیس هیئت |
45 |
م 11 |
مرد |
39 |
دکتری |
استاد |
41 |
|
م 3 |
زن |
46 |
دکتری |
استاد |
39 |
م 12 |
زن |
38 |
دکتری |
استاد |
51 |
|
م 4 |
مرد |
39 |
دکتری |
روان شناس ورزشی |
41 |
م 13 |
مرد |
51 |
دکتری |
استاد |
33 |
|
م 5 |
زن |
40 |
دکتری |
جامعه‌شناس |
61 |
م 14 |
مرد |
42 |
کارشناسی ارشد |
روان‌شناس ورزشی |
47 |
|
م 6 |
مرد |
49 |
دکتری |
استاد |
54 |
م 15 |
زن |
54 |
دکتری |
مدیر |
51 |
|
م 7 |
مرد |
55 |
دکتری |
استاد |
50 |
م 16 |
مرد |
50 |
دکتری |
مدیر |
38 |
|
م 8 |
مرد |
47 |
دکتری |
رئیس هیئت |
37 |
م 17 |
مرد |
49 |
دکتری |
استاد |
46 |
|
م 9 |
مرد |
60 |
دکتری |
استاد |
28 |
|
|
|
|
|
|
کدگذاری باز و محوری
در بخش کدگذاری نخست همه مصاحبهها موردبررسی قرار گرفتند و پس از بررسی و تجزیه‌وتحلیل مصاحبهها فرآیند تحلیل آغاز گردید. به‌منظور جمعآوری اطلاعات و پوشش مدل پژوهش از طریق مطالعه کتب، مقالات و نیز با استفاده ازنظر متخصصین تعداد 6 سؤال بهعنوان سؤالات مصاحبه مورد تأیید قرار گرفت. درنهایت با انجام مراحل مختلف کدگذاری و تعیین عوامل مرتبط تعداد 107 کد در قالب 6 مقوله اصلی مرتبط با مدل عوامل مؤثر بر شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی شناسایی شدند.
در ادامه، کدگذاری باز و محوری مصاحبهشوندهها در هر 6 بعد اصلی مدل پارادایمی استراوس و کوربین، به‌صورت مجزا ارائه‌شده است.
شرایط علی
جدول 3. خلاصه کدگذاری باز و محوری مصاحبهشوندهها برای شناسایی شرایط علی
|
مقولههای اصلی |
مقولههای فرعی |
کدهای باز |
|
عوامل فردی |
ویژگیهای فردی |
1. سن |
|
2. جنسیت |
||
|
3. تحصیلات |
||
|
4. تعداد اعضای خانواده |
||
|
5. وضعیت تأهل |
||
|
6. وضعیت سلامتی جسمی و روحی |
||
|
ویژگیهای شخصیتی |
7. درون‌گرایی و برون‌گرایی |
|
|
8. میزان علاقه‌مندی به ورزش |
||
|
9. میزان سخت‌کوشی |
||
|
10. میزان کم رو و خجالتی بودن |
||
|
11. میزان پرانرژی بودن |
||
|
12. میزان انعطاف‌پذیری فرد |
||
|
ویژگیهای اجتماعی |
13. وضعیت مسکن |
|
|
14. پایگاه اجتماعی |
||
|
15. میزان شادی دایره دوستان |
||
|
16. کیفیت شادی در خانواده |
||
|
17. وجود افراد شاد در خانواده و دوستان |
||
|
18. سطح حضور در ورزش همگانی در خانواده و دوستان |
||
|
عوامل اقتصادی |
19. وضعیت اقتصادی فرد |
|
|
20. وضعیت اقتصادی خانواده و دوستان |
||
|
21. میزان هزینه کرد خانواده، دوستان و فرد برای ورزش |
||
|
عوامل محیطی |
محیط کار |
22. کیفیت ارتباطات در محیط کار |
|
23. میزان فعالیتهای ورزشی همگانی در محیط کار |
||
|
24. میزان اهمیت مدیران به حضور در ورزش همگانی برای کارکنان |
||
|
25. میزان سختی کار و وجود زمان اضافی برای انجام فعالیتهای ورزشی |
||
|
مدرسه و دانشگاه |
26. کیفیت ارتباط فرد با مدیر، همکلاسی، استاد (معلم) |
|
|
27. میزان اهمیت مدیر مدرسه و دانشگاه به انجام فعالیت ورزشی شاد و مفرح |
||
|
مدیریتی |
برنامهریزی |
28. میزان برنامهریزی متولیان ورزش همگانی برای افزایش شادی در جامعه از طریق ورزش |
|
29. میزان استفاده از نخبگان و متخصصان ورزش همگانی، روانشناسان، جامعه شناسان و اساتید دانشگاهی برای برنامهریزی در زمینه افزایش شادی از طریق ورزش در جامعه |
||
|
نظارت و ارزیابی |
30. بررسی میزان دستیابی به اهداف از قبل تدوین‌شده در خصوص افزایش شادی در جامعه |
|
|
31. سطح میزان شادی در جامعه |
||
|
32. سطح میزان شرکت در فعالیتهای ورزش همگانی در جامعه |
||
|
33. میزان نظارت بر عملکرد دستگاه‌های متولی ورزش همگانی |
||
|
34. میزان نظارت بر امکانات و زیرساختهای موردنیاز برای ورزش همگانی |
||
|
هماهنگی و سازماندهی |
35. میزان نیروی انسانی موردنیاز در ورزش همگانی |
|
|
36. میزان هماهنگی سازمان‌ها و بخش‌های مختلف در ورزش همگانی |
||
|
37. میزان هماهنگی سازمان‌های فرهنگی و ورزشی با یکدیگر در جهت تزریق شادی به جامعه |
نتایج نشان داد که 37 کد مفهومی و 3 مقوله اصلی از ابعاد و مؤلفههای شرایط علی مؤثر بر شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی میباشد.
جدول 4. خلاصه کدگذاری باز و محوری مصاحبهشوندهها برای شناسایی عوامل زمینهای
|
مقولهها |
مفاهیم |
|
فرهنگی |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
زیرساختها و امکانات |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
قوانین و مقررات |
|
|
|
|
نتایج نشان داد که 14 کد مفهومی و 3 مقوله از ابعاد و مؤلفههای عوامل زمینهای مؤثر بر شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی میباشد.
جدول 5. خلاصه کدگذاری باز و محوری مصاحبهشوندهها برای شناسایی عوامل مداخله‌گر
|
مقولهها |
مفاهیم |
|
مالی |
1. وضعیت اقتصادی و معیشتی عموم جامعه |
|
2. مشکلات مالی سازمان‌های ورزشی برای انجام برنامههای توسعه ورزش همگانی برای افزایش شادی در جامعه |
|
|
3. مشغله‌های شغلی و ساعات شغلی و چندشغله بودن افراد |
|
|
4. گران بودن خرید تجهیزات ورزشی برای مردم و سازمان‌های ورزشی |
|
|
5. گران بودن هزینه شرکت در کلاس‌های ورزشی |
|
|
6. در اولویت نبودن هزینه کرد در ورزش همگانی نسبت به ورزش قهرمانی و حرفه‌ای برای مدیران |
|
|
7. درآمدزا نبودن ورزش همگانی |
|
|
8. هزینه بالای نگهداری، تجهیز و توسعه اماکن ورزشی |
|
|
9. متکی بودن زنان خانواده به درآمد همسران (پدران) و نداشتن استقلال مالی برای هزینه کرد در ورزش |
|
|
10. نابرابری و بی‌عدالتی درآمدی سازمان‌های ورزشی نسبت به سازمان‌های دولتی دیگر |
|
|
سلامتی |
11. وضعیت سلامت جسمی عموم جامعه (قند، چربی خون، فشار، مشکلات اسکلتی) |
|
12. وضعیت سلامت روانی عموم جامعه (امید به زندگی پایین، افسردگی، بی‌انگیزگی) |
|
|
13. اهمیت ندادن عموم جامعه به بهبود سلامت جسمی و روانی از طریق ورزش |
|
|
14. اطلاع نداشتن از تأثیر ورزش بر شادکامی و بهبود سلامت |
|
|
سبک زندگی |
15. فراگیری استفاده از گوشی‌های هوشمند |
|
16. کم‌تحرکی زیاد جامعه |
|
|
17. تمایل به خوردن غذاهای فراوری‌شده |
|
|
18. تعریف متفاوت شادی در قشر جوان |
|
|
19. کسب شادی از طرق ناسالم (شرکت در جشن‌های ناسالم، مصرف مشروبات الکلی، سیگار، قلیان، گل و سایر مواد مخدر) |
|
|
20. الگو نبودن بزرگ‌ترها و والدین برای فرزندان برای حضور در فعالیتهای ورزشی |
|
|
21. سبک زندگی پر از مشغله فردی و شغلی برای اعضای خانواده |
نتایج نشان داد که 21 کد مفهومی و 3 مقوله از ابعاد و مؤلفههای عوامل مداخله‌گر عوامل مؤثر بر شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی میباشد.
جدول 6. خلاصه کدگذاری باز و محوری مصاحبهشوندهها برای شناسایی راهبردهای مؤثر
|
مقولهها |
مفاهیم |
|
انگیزشی |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
آموزشی |
|
|
|
|
|
|
|
|
سازمانی |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
نتایج نشان داد که 19 کد مفهومی و 3 مقوله از ابعاد و مؤلفههای راهبردهای افزایش شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی میباشد.
جدول 7. خلاصه کدگذاری باز و محوری مصاحبهشوندهها برای شناسایی پیامدهای مؤثر
|
مقولهها |
مفاهیم |
|
پیامدهای روانی / رفتاری |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
پیامدهای اقتصادی |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
نتایج نشان داد که 16 کد مفهومی و دو مقوله از پیامدهای توسعه شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی میباشد.
کدگذاری انتخابی:
شکل 1. مدل شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی
الگوی شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی، متأثر از شرایط علی (فردی، مدیریتی و محیطی) و با در نظر گرفتن راهبردهای استخراجی (انگیزشی، آموزشی و سازمانی) که متأثر از شرایط زمینهای (زیرساختها و امکانات، فرهنگی و قوانین و مقررات) و شرایط مداخله‌گر (مالی، سلامتی و سبک زندگی) میباشد، میتواند منجر به پیامدهای روانی / رفتاری و اقتصادی گردد.
بحث و نتیجه‌گیری
هدف از پژوهش حاضر بررسی تدوین مدل توسعه شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی بود. در نظام توسعه ورزش کشور، برنامهریزی و تخصیص بودجه در حد قابل‌توجهی همواره در جریان بوده است ولی مشکلات و کاستی‌های عمده‌ای در مرحله اجرا و نظارت بر آن وجود دارد. به همین دلیل کارشناسان و متخصصان، این دو بعد را به‌منظور خلق فرصت‌های ورزشی یکسان برای همه افراد جامعه مهم‌تر ارزیابی نموده‌اند. ورزش همگانی به دو دلیل در درجه اهمیت قرار دارد. یکی اینکه بر اساس قانون، توسعه ورزش همگانی، اولین وظیفه همه ارگانها و سازمان‌های ورزشی است و دوم اینکه ورزش همگانی زیربنای ورزش قهرمانی به‌حساب می‌آید. تحقیقات نشان داده است که ورزش قهرمانی در همگانی شدن ورزش نقش حاشیه‌ای دارد اما ورزش همگانی در رشد و توسعه ورزش قهرمانی نقش محوری و زیربنایی دارد. سلامتی جامعه، مبارزه با اعتیاد، مبارزه با ناهنجاری‌ها، پر کردن اوقات فراغت و تأمین برنامه برای نشاط جمعی جامعه به‌وسیله ورزش همگانی صورت می‌پذیرد. نتایج پژوهش نشان دادند که؛ الگوی شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی، متأثر از شرایط علی (فردی، مدیریتی و محیطی) و با در نظر گرفتن راهبردهای استخراجی (انگیزشی، آموزشی و سازمانی) که متأثر از شرایط زمینهای (زیرساختها و امکانات، فرهنگی و قوانین و مقررات) و شرایط مداخله‌گر (مالی، سلامتی و سبک زندگی) میباشد، میتواند منجر به پیامدهای روانی / رفتاری و اقتصادی گردد.
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که الگوی شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی، متأثر از شرایط علی (فردی، مدیریتی و محیطی) میباشد. این یافته با یافتههای محرم زاده و همکاران و همکاران (1403)، نصرالله زاده و همکاران (1402)، کان[20] و همکاران (2024) و هائو[21] و همکاران (2023) همسو میباشد. در تفسیر این نتیجه میتوان به این موارد اشاره کرد که با توجه به نقش و اهمیت عوامل مدیریتی در رغبت مردم به ورزش همگانی به همراه برنامهریزی مدون و هماهنگ، تنظیم و تدوین یک برنامه راهبردی و جامع، ارائه راهکارها و برنامه‌هایی برای توجیه سیاست‌گذاران در خصوص پرداختن به ورزش، ترویج و تقویت نشاط و امید از طریق تعمیم ورزش همگانی و دیگر عوامل این نتیجه قابل توجیه میباشد. درواقع در سطح مدیریت ورزشی سبب ارتقا و توسعه ورزش همگانی در سطح جامعه میشوند به عبارتی مدیریت برنامههای ورزشی را در سطح کلان طرح‌ریزی و اجرا می‌کند در عصر حاضر برای برنامهریزی بسیاری از امور باید از شیوه‌های مختلف مدیریت استفاده نمود درواقع میتوان گفت که مدیریت فرایند برنامهریزی، سازماندهی، هدایت، نظارت و کنترل است، به عبارتی مدیریت برنامه‌هایی را در سطح کلان طرح‌ریزی و اجرا می‌کند.
همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد که الگوی شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی، متأثر از راهبردهای استخراجی (انگیزشی، آموزشی و سازمانی) میباشد. این یافته با یافتههای رستم پور و همکاران و همکاران (1402)، عباسی صیمره و همکاران (1401)، وارموس[22] و همکاران (2023) شیبوری[23] (2023) همسو میباشد. در تفسیر این نتیجه میتوان به این موارد اشاره کرد که برای توسعه فرهنگ ورزش همگانی در بین اقشار مردم تنها آموزش به اقشار پایه برای تغییر یک نسل گرهگشا نخواهد بود. پژوهشها نشان میدهد نگرش والدین در حضور یا عدم حضور فرزندان در فعالیتهای ورزشی بسیار تأثیرگذار است. والدین ورزشکار تمایل بیشتری برای حضور فرزندانشان در عرصه فعالیتهای ورزشی دارند. این مسئله بیانگر اهمیت نگرش والدین به این مسئله است. در کنار آموزش به اقشار پایه باید والدین نیز به اهمیت ورزش همگانی برای توسعه سلامت فرزندان، خود و سایر افراد جامعه پی ببرند و از این رهاورد نگاه مثبت به فعالیتهای ورزشی و ورزش همگانی داشته باشند تا بهعنوان مانعی بر سر راه مشارکت فرزندان در فعالیتهای ورزشی و ورزش همگانی مطرح نباشند. تحقیقات بسیاری به اهمیت این موضوع پرداخته و نگرش والدین را عامل مؤثری در حوزه آموزش برشمردهاند. اهمیت ورزش همگانی برای افزایش نشاط اجتماعی و سلامت عمومی بر کسی پوشیده نیست و در تحقیقات گوناگون ابعاد متفاوتی از راههای توسعه و موانع موجود برای توسعه ورزش همگانی در کشور موردبحث و بررسی قرارگرفته است. آنچه در جدیدترین تحقیقات داخلی و خارجی موردتوجه پژوهشگران قرارگرفته، آموزش صحیح و اصولی است. بیشک آموزش صحیح در عرصه ورزش همگانی از راههای توسعه پایدار آن در بین نسلهای متمادی مردم کشور است. برای ایجاد و نهادینهسازی یک فرهنگ، یکی از بهترین رویکردها، آموزش اقشار پایه برای اصلاح یک نسل است.
همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد که الگوی شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی، متأثر از شرایط زمینهای (زیرساختها و امکانات، فرهنگی و قوانین و مقررات) میباشد. این یافته با یافتههای حسینیان مهاجر و همکاران و همکاران (1401)، عباسی صیمره و همکاران (1401)، سارول[24] و همکاران (2024) و شیبوری[25] (2023) همسو میباشد. در تفسیر این نتیجه میتوان به این موارد اشاره کرد که نبود زیرساختهای مناسب برای توسعه ورزش همگانی و تفریحی و درنهایت ورزش سلامت‌محور، حلقه مفقودۀ زنجیر توسعه فرهنگ ورزش همگانی است. این مسئله که تأمین زیرساختها در بین عوامل مؤثر در توسعه فرهنگ ورزش همگانی در چه رتبهای قرار دارد، یک مسئله است و اینکه وجود زیرساختهای مناسب و قوانین و مقررات را شرط کافی برای توسعه ورزش همگانی برشمریم، مسئله دیگری است. با آموزش مناسب و مؤثر و بدون داشتن زیرساختهای مناسب به موفقیت دست پیدا نخواهیم کرد. در بسیاری از پژوهشهای انجامگرفته به ضعف زیرساختهای مناسب و قوانین و مقررات موجود در حوزۀ ورزش همگانی اشاره‌شده است. اماکن ورزشی که هم به لحاظ تعداد و هم ازنظر استانداردسازی تجهیزات در جایگاه مطلوبی قرار ندارند و این بحران برای شهرهای دور از پایتخت و مناطق روستایی بیشتر به چشم میخورد و نیازمند عزم ملی و همهجانبه است.
همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد که الگوی شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی، متأثر از پیامدهای روانی / رفتاری و اقتصادی میباشد. این یافته با یافتههای نصرالله زاده و همکاران (1402)، کان[26] و همکاران (2024) و هائو[27] و همکاران (2023) همسو میباشد. در تفسیر این نتیجه میتوان به این موارد اشاره کرد که توسعه ورزش همگانی امری است که در جامعه امروزی بسیار موردتوجه است. دلیل اهمیت بیش‌ازحد آن نیز شرایطی است که در جوامع کنونی پیش روی شهروندان قرارگرفته است. مدرنیته و تأثیرات بیش‌ازحد فناوری بر زندگی افراد، سبب شده است که شهروندان با مشکلات جسمانی و روانی ناشی از فقر حرکتی دست‌وپنجه نرم کنند. این امر سبب شده است که نیاز به فعالیتهای ورزش همگانی بیش‌ازپیش احساس شود و سازمان‌های مسئول در این حوزه نیز، بیش‌ازپیش در برنامهریزی فعالیتهای ورزش همگانی فعالیت میکنند. در این زمینه پیشرفتهای خوبی در چند سال اخیر در کشورمان حاصل‌شده است، اما باوجود همه این فعالیتها، هنوز ورزش همگانی بهعنوان یکی از اقلام مصرفی خانوادههای ایرانی موردتوجه قرار نگرفته است. به نظر میرسد که در کلانشهرها وضعیت بهتری وجود دارد و تبلیغات و برنامههای منظم رفتاری و اقتصادی در روزۀ ورزش همگانی تأثیرات مثبتی داشته است؛ اما در شهرهای کوچک و نواحی محروم، کمبودهای فراوانی در این حوزه وجود دارد و نیاز به تلاش چشمگیر و همهجانبه برای توسعه ورزش همگانی بهعنوان یک فرهنگ و یکی از ملزومات زندگی روزمرۀ شهروندان احساس میشود.
بنابراین با توجه به نتایج پژوهش پیشنهاد میشود که بررسی تدوین مدل توسعه شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی و ایجاد چهارچوبی که عوامل توسعة ورزش همگانی در متن آن قرار گیرند، میتوان درطی فقط چند سال شاهد افزایش مشارکت کلان بود؛ شرایطی که هنوز در کشور ما رخ نداده است و در مطالعات نیز اشاره‌شده است که هنوز مشارکتی روی نداده است. ارتباطاتی که در مدل وجود دارد، نشان دهندة وابسته بودن برخی از عوامل به یکدیگر است که در برخی از مقولهها تجمیع شدهاند و در برخی دیگر بهتنهایی مطرح‌شده‌اند. پژوهشگران این مقاله سعی در بهوجودآوردن چهارچوب مدل توسعه شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی داشتهاند که از ابعاد مختلفی تشکیل میشود. یکی از این ابعاد، بررسی عوامل توسعه زیرساختها بوده است که به طراحی مدل کمک میکنند. با ایجاد و تسهیل این مدل و گامهای توسعهای نهایی میتوان به‌تمامی ابعاد تأثیرگذار در مشارکت دست‌یافت تا در آینده با صلاحدید مسئولان به شرایط اجرا نزدیک شود. همچنین با توجه به نتایج پژوهش پیشنهاد میشود که موارد ذیل برای توسعه شادی جامعه با نقش میانجی ورزش همگانی به‌طورجدی موردتوجه قرار گیرد؛ حمایت مالی از ورزش همگانی، بازاریابی و جذب تماشاچیان ورزش همگانی، کیفیت اماکن ورزشی، دانش افراد در مورد نحوه مشارکت، دانش مردم در مورد فواید ورزش، مشکلات مالی مردم، سطح رضایت شغلی، سطح رضایت از زندگی و درآمد مردم. علاوه بر آنچه بیان شد وجه نوآوری پژوهش حاضر با توجه به خلا تئوریک در پژوهشهای داخلی میتوان در قالب مدل پژوهش بیان کرد که با استفاده از روش کیفی با رویکرد سیستماتیک تدوین‌شده است. همچنین در خصوص محدودیت‌های پژوهش باید گفت که با توجه به نمونه‌گیری گلوله برفی که در پژوهش انجام‌شده است، محدودیت در تعمیم‌پذیری نتایج پژوهش را به همراه خواهد داشت.
)