Document Type : Original Article
Authors
1 Assistant Professor of Physical Education and Sport Science Department, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Associate Professor School of Human Movement and Nutrition Sciences Faculty of Health and Behavioural Sciences
Abstract
The purpose of this study was to investigate the internal relationships between the dimensions of social responsibility of sports clubs in Iran with the DEMATEL method and its method was mixed and its design was of the harmonization type. In the first part of this research, the content analysis method was used and in the quantitative part, the descriptive-survey method was used. The statistical population of this study consisted of experts who were purposefully selected and based on theoretical saturation, the total number of participating experts was equal to 12 people. Data collection tools were interviews and questionnaires and qualitative section data were analyzed using coding and quantitative section data were analyzed using DEMATEL method. The findings showed that the dimensions of social responsibility of sports clubs include social, economic, transparency, cultural, moral, legal, benevolent, and environmental and knowledge responsibility. Also, moral responsibility had the most impact and interaction and knowledge responsibility had the least impact, and finally it was found that cultural, transparency, economic and social responsibilities have a variable causal role and moral, legal, environmental, benevolent and knowledge responsibilities. Have the role of a disabled variable. According to the findings, it is suggested to the responsible organizations to include the dimensions of responsibility identified in this research in the statutes of the relevant clubs and to define the responsibilities.
Keywords
بررسی روابط درونی ابعاد مسئولیتپذیری اجتماعی باشگاههای ورزشی در ایران با روش دیمتل
طیبه سادات زرگر[1]،
استیون رین[2]
10.22034/ssys.2022.2174.2553
تاریخ دریافت مقاله: 12/10/1400
تاریخ پذیرش مقاله: 25/02/1401
مقدمه
اگر قبول کنیم که پدیدۀ ورزش به عنوان یک رکن تأثیرگذار در جامعۀ مدرن امروزی مطرح است میبایست کارکردهای آن را نیز مورد توجه قرار دهیم. ورزش دارای کارکردهای مختلفی است که مهمترین آن، کارکرد اجتماعی میباشد (دولینگا، روبینسونوب و واشینگتون[3]، 2013، 270). از کارکردهای اجتماعی ورزش میتوان به ارتباط متقابل و آمیختگی تنگاتنگ آن با نهادهای اصلی و فرعی اقتصادی، سیاسی، خانوادگی، آموزشی و پرورشی و مذهبی اشاره کرد که این ارتباط در شرایط اجتماعی مطلوب و فرهنگ سالم موجب بروز کارکردهای مثبت و سودمند شده و در شرایط اجتماعی نامطلوب و فرهنگ غلط موجب بروز کارکردهای منفی و زیانبار میگردد (کوکلی[4]، 2009، 98). مسئلهای که امروزه در بعد اجتماعی ورزش مطرح شده است و توانسته است سازمانهای ورزشی و افراد را به خود مشغول کند، مسئولیت اجتماعی است (والکر و پارنت[5]، 2010، 202). مسئولیت اجتماعی یک تصمیم استراتژیک است که از طریق آن سازمانهایی که متعهد به ایفای مسئولیت اجتماعی خود هستند میتوانند، با هدف تأثیرگذاری مثبت بر افراد خارج از سازمان، به حل مسائل زیست محیطی و اجتماعی و غیره کمک کنند (رمضان، امین و عباس، 2021، 1). اصول مسئولیت اجتماعی روی این واقعیت تأکید دارد که سازمانهای ورزشی باید متوجه تأثیر خود بر جامعه باشند و در برابر جامعه مسئولیتپذیر باشند (محرمزاده، نوری و فتحی، 1399، 49). بنابراین مشاهده میشود امروزه اکثر قریب به اتفاق سازمانهای ورزشی به طور خاص باشگاهها و تیمهای ورزشی شکلهای مختلفی از مسئولیتهای اجتماعی را در اهداف خود قرار دادهاند و درگیر اجرای آنها شدهاند (بابیاک و کیهل[6]، 2018، 122).
مسئولیتپذیری اجتماعی به طور کلی از چهار بعد مسئولیت اقتصادی، مسئولیت قانونی، مسئولیت اجتماعی و مسئولیت اخلاقی تشکیل شده است (رحیمیان و کاظمپور، 1397، 155). در بعد اقتصادی مسئولیت اقتصادی این است که از طریق تولید یا کیفیت خوب و قیمت منصفانه برای مصرفکننده سودآوری را به ارمغان آورد، در بعد قانونی از سازمان انتظار میرود که مأموریت اقتصادی خود را در چهارچوب قانون پیگیری کند و قوانینی را برای کنترل کسب و کارها تصویب نمایید، همچنین بعد اجتماعی مجموعه وظایف و تعهداتی را شامل میشود که سازمان باید در جهت حفظ و کمک به جامعه با نگرش همه جانبه و رعایت حفظ وحدت و مصالح عمومی کشور انجام دهد. سرانجام بعد اخلاقی بهعنوان انتظارات جامعه از سازمان مبنی بر اینکه ارزشها و هنجارهای جامعه را مدنظر داشته باشد و به آن احترام بگذارد توصیف میشود (عیزاده، 1398، 118). علیرغم آن مسئولیتپذیری اجتماعی در صنعت ورزش صرفاً در قالب ابعاد مورد نظر خلاصه نمیشود چون مسئولیتپذیری اجتماعی در صنعت ورزش با دیگر حوزهها متفاوت است و صنعت ورزش ویژگیهای دارد که آن را از دیگر سازمانها متمایز میکند لذا لازم است بهموازات ابعاد مطرح شده ابعاد خاص مسئولیتپذیری اجتماعی برای سازمانهای ورزشی شناسایی شود (والکر و پارنت، 2010، 203). در این راستا نتایج مطالعه علوی، غفوری و هنری (1399، 153) نشان داد ابعاد مسئولیت اجتماعی ورزشکاران مشهور شامل هشت مقوله اصلی بهنامهای مسئولیت سیاسی، اقتصادی، قانونی، اجتماعی، بشردوستی، زیست محیطی، رسانه ای- خبری و آموزشی- ورزشی است. پیشتر افروزه، مظفری، آقایی و صفاری (1395، 69) مشخص کرده بودند که مقوله فرهنگی- اخلاقی، اقتصادی، فنی، قانونی، سیاسی و ساختاری جزء مسئولیتپذیری اجتماعی باشگاههای حرفهای فوتبال هستند. همچنین خلیفه سلطانی، گودرزی، دهقان قهفرخی و علیدوست قهفرخی (1400، 29) گزارش کردند که مدل مسئولیت اجتماعی سلبریتیهای ورزشی شامل مسئولیت اجتماعی، مسئولیت بشردوستی، مسئولیت اخلاقی، مسئولیت قانونی، مسئولیت زیست محیطی، مسئولیت فرهنگی، مسئولیت اقتصادی و مسئولیت سیاسی است. در پژوهشی دیگر سبحانی، محمدی و حاتمی (1396، 359) نشان دادند موضوعات قانونی، اقتصادی، اخلاقی و بشردوستانه جزء ابعاد مسئولیتپذیری اجتماعی مجموعهای ورزشی خصوصی هستند. براخاص، همتینژاد و ایزانلو (1399، 35) گزارش کردند که مسئولیتپذیری اجتماعی سه بعد اقتصادی، حقوقی و سلامت و آموزش دارد. افزون بر این، نیازیتبار (1397، 1) نشان داد مسئولیتپذیری اخلاقی، فرهنگی، قانونی، اقتصادی- اجتماعی، شفافیت، خیرخواهانه، دانش و اجتماعی- محیطی جزء ابعاد مدل مسئولیت اجتماعی فوتبال هستند. پژوهش نامبرده همچنین نشان داد مسئولیتپذیری اخلاقی دارای بیشترین تعداد رابطه تاثیرگذاری و تاثیرپذیری است و تاثیرگذاری مسئولیتپذیری اخلاقی بر مسئولیتپذیری قانونی و مسئولیت پذیری شفافیت بیش از سایر روابط است. همچنین آبینپناس، بابیک و مارتینز- پاتینو[7] (2020، 1) با مطالعه مسئولیتپذیری اجتماعی و فعالیتهای خیرخواهانه ورزشکاران حرفهای برای رفع نیازهای فوری اجتماعی در بحران کوید-19 نشان دادند ورزشکاران حمایت اجتماعی خود را از سه طریق آگاهی بخشی به مردم و حمایت از آنها، کمکهای مالی و دعوت از دیگران و به اشتراک گذاشتن اطلاعات انجام میدهند. کارئرز- پونوسودا، اسکارتی، خیمنز- اومئدو وکارتل-تورمو[8] (2021، 1) نیز نشان دادند مسئولیتپذیری اجتماعی در ورزش به طور خاص فدارسیونهای ورزشی تابع دو بعد مسئولیتپذیری فردی و اجتماعی است. کیزیلوگونز و کواک[9] (2021، 70) نشان دادند مسئولیتپذیری اقتصادی، اخلاقی، قانونی و بشردوستانه جزء مسئولیتهای اجتماعی سازمانهای ورزشی هستند، آنها همچنین گزارش کردند که فعالیتهای مسئولیتپذیری اجتماعی در عرصه ورزش در مقایسه با سایر حوزهها موقعیت بهتری دارد علیرغم آن فعالیت مسئولیتپذیری سازمانهای ورزشی صرفاً در حوزههای مربوطه خلاصه نمیشود.
با اقتباس از آنچه که بیان شد این گونه استنباط میشد که مسئولیتپذیری اجتماعی در ورزش جزء یکی از سیاستهای راهبردی است که سازمانهای ورزشی در عرصههای مختلف نیاز است در برنامههای راهبردی خود آن را بگنجانند. از طرفی امروزه برخلاف گذشته اکثر قریب به اتفاق سازمانهای ورزشی مسئولیتپذیری اجتماعی را پذیرفته و در تلاش هستند با عمل بر روی حیطههای مختلف آن وجه اجتماعی خود را بهبود بخشند. اما مسئله این است که حیطهای مسئولیتپذیری اجتماعی نزد سازمانهای ورزشی با دیگر سازمانها یکسان نیست هرچند که ممکن است شباهتهای نیز با هم داشته باشند، در نتیجه نمیتوان حیطههای را که سایر سازمانها بر آنها تأکید میکنند در ورزش مورد تأکید قرار داد. از طرفی بین مسئولیتهای گزارش شده در خود حوزه ورزش نیز اتفاق نظر وجود ندارد و این خود برنامهریزی و سیاستگذاری در این حوزه را با چالش مواجه کرده است. مسئله دیگر اینکه مشخص نیست ابعاد شناسایی چگونه با هم ارتباط دارند و کدامیک از ابعاد در تبیین مسئولیتپذیری اجتماعی سازمانهای ورزشی به طور خاص باشگاههای ورزشی بیشترین سهم را دارند تا با شناخت آن بتوان منابع در اختیار را برای تقویت آن به طور بهینه اختصاص داد. در نتیجه این چالشها مشاهده میشود سازمانهای ورزشی در رأس آنها باشگاههای ورزشی مسئولیت اجتماعی خود را در قبال جامعه به درستی انجام نمیدهند و اگر هم اقداماتی در این زمینه انجام میدهند مستمر و بادوام نیست. این درحالی است که مسئولیت اجتماعی برای باشگاههای ورزشی در حال تبدیل شدن به یک حیطه استراتژیک است و مدیران این باشگاهها نه تنها باید نسبت به توسعه مسئولیت اجتماعی و اهمیت استراتژیک آن آگاهی و شناخت کافی داشته باشند بلکه لازم است با طرح اقدامات علمی و عملی زمینه بالندگی و نهادینهسازی آن را فراهم کنند و به این مسئله توجه داشته باشند که حفظ و نگهداری شهرت سازمانی، متمایز بودن نسبت به سایر باشگاهها، افزایش وفاداری هواداران، ایجاد مزیت رقابتی، بهبود عملکرد مالی، ایجاد تصویری بهتر از باشگاه، بهبود روابط با جامعه صرفاً در سایه توجه به مسئولیتپذیری اجتماعی باشگاه امکانپذیر است. بر این اساس، مطالعه حاضر درصدد است ضمن شناخت ابعاد مسئولیتپذیری اجتماعی در باشگاههای ورزشی روابط درونی این ابعاد را برای شناسایی الگوی روابط علی میان ابعاد مورد مطالعه بررسی کند.
روش تحقیق
روش این پژوهش آمیخته و طرح آن از نوع همسوسازی بود. در بخش اول این تحقیق از روش تحلیل مضمون و در بخش کمی از روش توصیفی- پیمایشی استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق را صاحبنظران تشکیل میدادند که بهصورت هدفمند انتخاب شدند و براساس اشباع نظری مجموع صاحبنظران مشارکت کننده برابر با 12 نفر بود. در جدول (1) اطلاعات جمعیتشناختی این افراد گزارش شده است.
جدول 1. ویژگیهای جمعیتشناختی مشارکتکنندگان در تحقیق
|
ردیف |
حوزه فعالیت |
تحصیلات |
سن |
|
1 |
مدیر باشگاه |
فوقلیسانس |
45 سال |
|
2 |
مدیر باشگاه |
لیسانس |
47 سال |
|
3 |
عضو هیات رئیسه |
دکتری |
53 سال |
|
4 |
مدیر باشگاه |
دکتری |
48 سال |
|
5 |
معاون باشگاه |
فوقلیسانس |
46 سال |
|
6 |
عضو هیات رئیسه |
دکتری |
51 سال |
|
7 |
عضو هیات رئیسه |
فوقلیسانس |
39 سال |
|
8 |
معاون باشگاه |
فوقلیسانس |
41 سال |
|
9 |
عضو هیات رئیسه |
دکتری |
43 سال |
|
10 |
مدیر باشگاه |
دکتری |
54 سال |
|
11 |
معاون باشگاه |
دکتری |
47 سال |
|
12 |
معاون باشگاه |
لیسانس |
38 سال |
در بخش کیفی جهت گردآوری دادهها از مصاحبه عمیق استفاده شد. سؤالات این مصاحبه در دو بخش پرسشهای جمعیت شناختی و پرسشهای مرتبط با موضوع تحقیق تنظیم شده بود. در بخش کمی از ابزار اندازهگیری پرسشنامه استفاده شد، اطلاعات این پرسشنامه و ساختار آن منطبق با یافتههای بخش کیفی بود. جهت بررسی کیفیت و اعتباربخشی به نتایج کیفی در تحقیق حاضر از معیارهای ارزشیابی لینکلن و گابا[10] (1985) شامل معیارهای اعتبار، انتقال، قابلیت اعتماد و تأییدپذیری استفاده شد. اعتبار: برای دستیابی به این معیار در فرایند جمعآوری دادهها و اطلاعات و انتخاب نمونۀ پژوهش برای مصاحبه و طراحی سؤالات مصاحبه از منابع و جنبههای گوناگونی استفاده شد. انتقالپذیری: بهمنظور دستیابی به این معیار تمام مراحل پژوهش برای استفادۀ احتمالی محققان دیگر به صورت مکتوب مستندسازی شد و شرایط جمعیتشناختی مصاحبهشوندگان به صورت تفصیلی ارائه شد. قابلیت اعتماد: در پژوهش حاضر دستیابی به این معیار از طریق استفاده از دوکدگذار انجام گرفت. بدین منظور از یکی از متخصصان حوزۀ مدیریت در فرایند کدگذاری در پژوهش کمک گرفته شد. به صورت تصادفی دو مصاحبه انتخاب شد و پس از آموزشهای لازم کدگذاری توسط ایشان انجام گرفت. در هر یک از مصاحبهها کدهایی که از نظر دو نفر مشابه باشند، با عنوان توافق و کدهای غیرمشابه با عنوان عدم توافق مشخص شدند. و درصد توافق بین دو کدگذار با استفاده از فرمول زیر محاسبه شد و نتایج آن در قالب جدول (2) ارائه شد.
جدول 2. نتایج بررسی پایایی بین دو کدگذار
|
شماره مصاحبه |
کل کدها |
توافقات |
عدم توافقات |
درصد پایایی |
|
6 |
9 |
4 |
1 |
888/0 |
|
9 |
14 |
6 |
2 |
857/0 |
|
مجموع |
23 |
10 |
3 |
869/0 |
بنابر توافق موجود، میزان توافق درونی بالای 86 درصد بیانگر پایایی مناسب ابزار خواهد بود. تأییدپذیری: برای تحقق این مهم از ارزیابی متخصصان خارج از فرایند پژوهش استفاده شد. علاوه بر این، بهمنظور تأیید اعتبار ابزار اندازهگیری در بخش کمی، از روش روایی محتوایی استفاده شد. همچنین برای محاسبه ضریب قابلیت اعتماد ابزار اندازهگیری از آلفای کرونباخ استفاده شد. سرانجام دادههای بخش کیفی با استفاده از کدگذاری و دادههای بخش کمی با استفاده روش دیمتل تحلیل شدند.
یافتههای تحقیق
با استناد به نتایج کدبندی از طریق بازبینی مصاحبههای انجام گرفته با صاحبنظران و ترکیب مضامین فرعی براساس قرابت معنایی 9 مضمون اصلی در ارتباط با مسئولیتپذیری اجتماعی باشگاههای ورزشی بهنامهای مسئولیتپذیری اجتماعی، اقتصادی، شفافیت، فرهنگی، اخلاقی، قانونی، خیرخواهانه، محیطی و دانشی شناسایی شدند.
جدول 3. مضامین فرعی و اصلی مسئولیتپذیری اجتماعی نزد باشگاههای ورزشی
|
نشانگر |
مضامین فرعی |
مضامین اصلی |
|
P5, P1, P12 |
حفظ ارزشهای اجتماعی |
مسئولیتپذیری اجتماعی |
|
P1, P2, P5, P6, P8, P9 |
مشارکت با نهادهای اجتماعی |
|
|
P2, P3, P12 |
دغدغه های اجتماعی |
|
|
P6, P11 |
ایفاگر نقشی مثبت در اجتماع |
|
|
P5, P7, P8, P10, P11, P12 |
توجه به منافع کلان جامعه |
|
|
P6, P11 |
اشتراک و همگرایی میان منافع سازمان و منافع جامعه |
|
|
P6, P12 |
تعامل با جامعه |
|
|
P5, P7 |
توجه به عرف جامعه |
|
|
P5 |
مسئول بودن در برابر جامعه |
|
|
P1 |
حمایت از رشد |
مسئولیتپذیری اقتصادی |
|
P1, P3, P4, P5, P6 |
رفاه و آسایش مردم در ورزش |
|
|
P4, P6, P8, P9, P10 |
توجه به نیازهای اقتصادی جامعه |
|
|
P4, P5, P7, P8, P11 |
بهره مند سازی گروههای مردم از فرآیند کار |
|
|
P8, P12 |
اشتغالزایی |
|
|
P8, P9, P11 |
حمایت مالی از تنگدستان |
|
|
P8 |
ایجاد آکادمی برای فوتبال پایه |
|
|
P8 |
مشارکت در طرح های شهری |
|
|
P1, P5, P9, P8 |
عدم پنهانکاری نتایج منفی یک عمل |
مسئولیتپذیری شفافیت |
|
P2, P4, P5, P7, P10 |
محیط حقوقی و قانونی شفاف |
|
|
P2, P3, P4, P8, P11 |
روشن بودن |
|
|
P2, P3 |
شفافیت مالی باشگاه |
|
|
P3, P4, P5, P8 |
گزارش به هوادار و جامعه |
|
|
P3, P4, P5, P12 |
فرهنگ تیم محوری |
مسئولیتپذیری فرهنگی |
|
P2, P5 |
فرهنگ جامعه محوری |
|
|
P6, P7, P9 |
فرهنگ کمک به هم نوع |
|
|
P6, P11, P4 |
بهبود ارزش ها |
|
|
P7, P4, P5 |
نهادینه سازی فرهنگ مسئولیتپذیری اجتماعی |
|
|
P4, P2 |
مدنظر قرار دادن ارزش ها و هنجارهای جامعه |
|
|
P4, P10 |
انجام کارهای درست |
مسئولیتپذیری اخلاقی |
|
P4, P10 |
پایبندی به اصول اخلاقی |
|
|
P4, P7, P8, P9, P10, P11 |
احترام به حقوق مردم |
|
|
P11 |
خدمت به بشریت |
|
|
P11 |
در دسترس قرار دادن الگوی خود |
|
|
P4, P7, P12 |
نهادینه سازی معیارهای بهنجار اخلاقی- انسانی در ارکان باشگاه |
|
|
P10 |
پایبندی به اصول اخلاقی |
|
|
P4, P9, P12 |
پیروی از قانون |
مسئولیتپذیری قانونی |
|
P8 |
رعایت حقوق اقلیت ها |
|
|
P4, P8 |
عدم تبعیضات قومی و جنسی |
|
|
P4, P5, P7, P8 |
صرف درآمد به امور خیره |
مسئولیتپذیری خیرخواهانه |
|
P4, P6, P8, P10 |
کمک های داوطلبانه به دیگران |
|
|
P11 |
خدمت به بشریت |
|
|
P5, P6, P7, P9, P10, P11 |
شرکت در فعالیتهای انسان دوستانه |
|
|
P5, P8 |
همنوعدوستی |
|
|
P3, P5, P7, P9, P10 |
توسعه و گسترش فناوری های سازگار محیط زیست |
مسئولیتپذیری محیطی |
|
P9, P10 |
حفاظت از محیط زیست |
|
|
P9, P11 |
حمایت از نگرش های پیشگیرانه در خصوص چالش های محیط زیست |
|
|
P2, P8, P5, P10 |
آموزش و آگاهی |
مسئولیتپذیری دانشی |
|
P9, P4, P7 |
برنامه های مستمر آموزشی |
|
|
P6, P7, P9, P11 |
بیان اهمیت مرور و بازبینی مسئولیت پذیری اجتماعی |
|
|
P3, P4, P8, P9, P11 |
آموزش در قالبهای گوناگون |
در ادامه برای تعیین روابط علی الگوریتم اجرای تکنیک دیمتل در پنج مرحله پیاده‌سازی شد. در گام نخست برای شناسائی الگوی روابط میان n معیار ابتدا یک ماتریس n×n تشکیل شد. تاثیر عنصر مندرج در هر سطر بر عناصر مندرج در ستون در این ماتریس درج گردید و از یک طیف با امتیاز 0 تا 4 برای امتیازدهی استفاده شد. بطوریکه اگر هیچ تأثیری وجود نداشته باشد عدد صفر و اگر تاثیر بسیار زیاد باشد عدد 4 استفاده شد. همچنین برخلاف تکنیک‌های AHP و ANP در اینجا شرط معکوسی برقرار نیست. یعنی اگر تاثیر عنصر A بر B برابر 3 باشد تاثیر عنصر B بر A لزوماً ⅓ نخواهد بود و ممکن است هر عددی بین صفر تا 4 باشد. درایه‌های قطر اصلی یعنی تأثیر هر عنصر بر خودش نیز صفر در نظر گرفته شد.
جدول 4. طیف مورد استفاده در تکنیک دیمتل
|
بدون تأثیر |
تأثیر خیلی کم |
تأثیر کم |
تأثیر زیاد |
تأثیر خیلی زیاد |
|
0 |
1 |
2 |
3 |
4 |
چون از دیدگاه 12 نفر استفاده شد، هریک از خبرگان ماتریس موجود را تکمیل کردند و سپس از میانگین ساده نظرات استفاده شد و ماتریس ارتباط مستقیم X تشکیل گردید.
در گام دوم برای نرمالسازی ابتدا جمع تمامی سطرها و ستون‌های ماتریس ارتباط مستقیم محاسبه شد. بزرگترین عدد مجموع سطرها و ستون‌ها با k نمایش داده شد. برای نرمالسازی تک‌تک درایه‌های ماتریس ارتباط مستقیم بر k تقسیم شد.
در گام سوم برای محاسبه ماتریس ارتباط کامل ابتدا یک ماتریس همانی n×n تشکیل داده شد. سپس این ماتریس همانی منهای ماتریس نرمال شد و ماتریس حاصل معکوس گردید. در نهایت ماتریس نرمال در ماتریس حاصل ضرب شد و در نتیجه ماتریس ارتباط کامل تعیین گردید.
در گام چهارم برای محاسبه ماتریس روابط داخلی ارزش آستانه محاسبه شد. با این روش این امکان فراهم شد از روابط جزئی صرف‌نظر شده و شبکه روابط قابل اعتنا یا همان نقشه شبکه روابط (NRM) ترسیم گردد. لازم به ذکر است تنها روابطی که مقادیر آنها در ماتریس T از مقدار آستانه بزرگتر بود در NRM نمایش داده شد. برای محاسبه مقدار آستانه روابط میانگین مقادیر ماتریس T محاسبه شد. بعد از آنکه شدت آستانه تعیین شد، تمامی مقادیر ماتریس T که کوچکتر از آستانه بودند صفر شده یعنی آن رابطه علی در نظر گرفته نمیشد.
سرانجام در آخرین گام نمودار علی چهار جنبه ارائه شد در این نمودار اطلاعات به شرح زیر قابل تفسیر بود:
میزان تاثیر گذاری متغیرها: جمع عناصر هر سطر (D) برای هر عامل نشانگر میزان تاثیرگذاری آن عامل بر سایر عامل‌های سیستم است.
میزان تاثیرپذیری متغیرها: جمع عناصر ستون (R) برای هر عامل نشانگر میزان تاثیرپذیری آن عامل از سایر عامل‌های سیستم است.
بنابراین بردار افقی (D + R) میزان تاثیر و تاثر عامل مورد نظر در سیستم است. به عبارت دیگر هرچه مقدار D + R عاملی بیشتر باشد، آن عامل تعامل بیشتری با سایر عوامل سیستم دارد.
بردار عمودی (D - R) قدرت تاثیرگذاری هر عامل را نشان می‌دهد. بطور کلی اگر D - R مثبت باشد، متغیر یک متغیر علی محسوب میشود و اگر منفی باشد، معلول محسوب میشود.
در نهایت یک دستگاه مختصات دکارتی ترسیم شد. در این دستگاه محور طولی مقادیر D + R و محور عرضی براساس D - R بود. موقعیت هر عامل با نقطه‌ای به مختصات (D + R, D - R) در دستگاه معین شد. به این ترتیب یک نمودار گرافیکی نیز بدست آمد.
در جدول (5)، جمع تمامی سطرها و ستون‌ها محاسبه گردید تا بزرگترین عدد مشخص گردد و تمامی درایه‌های ماتریس بر معکوس این عدد ضرب و ماتریس نرمال شود.
جدول 5. میانگین نظر خبرگان
|
معیارها |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
جمع ردیفها |
|
1. اجتماعی |
0 |
083/1 |
25/1 |
166/1 |
583/1 |
416/1 |
5/1 |
5/1 |
166/1 |
666/10 |
|
2. اقتصادی |
5/0 |
0 |
166/0 |
75/0 |
333/1 |
833/1 |
583/1 |
916/0 |
416/1 |
916/9 |
|
3. شفافیت |
166/1 |
25/0 |
0 |
416/1 |
416/1 |
083/2 |
666/1 |
75/1 |
333/1 |
083/11 |
|
4. فرهنگی |
083/1 |
1 |
583/0 |
0 |
916/1 |
166/2 |
666/1 |
5/1 |
416/1 |
333/11 |
|
5. اخلاقی |
416/1 |
666/0 |
5/1 |
666/0 |
0 |
583/1 |
2 |
916/1 |
833/1 |
583/11 |
|
6. قانونی |
1 |
083/1 |
083/1 |
916/0 |
833/0 |
0 |
583/1 |
2 |
583/1 |
083/10 |
|
7. خیرخواهانه |
666/0 |
833/0 |
083/1 |
75/0 |
25/1 |
916/0 |
0 |
25/1 |
416/1 |
166/8 |
|
8. محیطی |
1 |
75/0 |
833/0 |
083/1 |
666/1 |
1 |
083/1 |
0 |
166/1 |
583/8 |
|
9. دانشی |
333/0 |
666/0 |
5/0 |
416/0 |
083/1 |
083/1 |
083/1 |
833/0 |
0 |
6 |
معکوس بزرگترین عدد مجموع سطر و ستون با k نمایش داده میشود. براساس جدول بالا بزرگترین عدد 583/11 است و تمامی درایه‌های ماتریس بر معکوس این عدد ضرب میشود تا ماتریس نرمال شود.
→ N = 0.055*X
|
معیارها |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
|
1. اجتماعی |
0 |
093/0 |
107/0 |
100/0 |
136/0 |
122/0 |
129/0 |
129/0 |
100/0 |
|
2. اقتصادی |
432/0 |
0 |
064/0 |
115/0 |
158/0 |
136/0 |
079/0 |
122/0 |
122/0 |
|
3. شفافیت |
100/0 |
021/0 |
0 |
122/0 |
122/0 |
179/0 |
143/0 |
151/0 |
115/0 |
|
4. فرهنگی |
093/0 |
086/0 |
050/0 |
0 |
165/0 |
187/0 |
143/0 |
129/0 |
122/0 |
|
5. اخلاقی |
122/0 |
075/0 |
129/0 |
057/0 |
0 |
136/0 |
172/0 |
165/0 |
158/0 |
|
6. قانونی |
086/0 |
093/0 |
093/0 |
079/0 |
071/0 |
0 |
136/0 |
172/0 |
136/0 |
|
7. خیرخواهانه |
057/0 |
071/0 |
093/0 |
064/0 |
107/0 |
079/0 |
0 |
107/0 |
122/0 |
|
8. محیطی |
086/0 |
064/0 |
071/0 |
093/0 |
143/0 |
086/0 |
093/0 |
0 |
100/0 |
|
9. دانشی |
028/0 |
057/0 |
043/0 |
036/0 |
093/0 |
093/0 |
093/0 |
071/0 |
0 |
در ادامه برای محاسبه ماتریس ارتباط کامل ابتدا ماتریس همانی تشکیل شد:
سپس ماتریس حاصل از تفریق ماتریس همانی از ماتریس نرمال معکوس گردید و در نهایت ماتریس نرمال در ماتریس معکوس ضرب شد:
جدول 7. ماتریس شدت ممکن (معکوس)
|
معیارها |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
|
1. اجتماعی |
376/1 |
424/0 |
497/0 |
477/0 |
684/0 |
677/0 |
692/0 |
719/0 |
664/0 |
|
2. اقتصادی |
392/0 |
328/1 |
431/0 |
460/0 |
662/0 |
650/0 |
610/0 |
672/0 |
644/0 |
|
3. شفافیت |
479/0 |
373/0 |
410/1 |
503/0 |
684/0 |
737/0 |
721/0 |
754/0 |
691/0 |
|
4. فرهنگی |
478/0 |
436/0 |
468/0 |
400/1 |
730/0 |
752/0 |
730/0 |
748/0 |
709/0 |
|
5. اخلاقی |
500/0 |
408/0 |
533/0 |
457/0 |
586/1 |
710/0 |
751/0 |
773/0 |
735/0 |
|
6. قانونی |
421/0 |
396/0 |
449/0 |
428/0 |
587/0 |
519/1 |
647/0 |
702/0 |
645/0 |
|
7. خیرخواهانه |
342/0 |
325/0 |
391/0 |
356/0 |
529/0 |
509/0 |
442/1 |
560/0 |
549/0 |
|
8. محیطی |
388/0 |
338/0 |
395/0 |
400/0 |
581/0 |
546/0 |
560/0 |
496/1 |
562/0 |
|
9. دانشی |
246/0 |
250/0 |
273/0 |
257/0 |
408/0 |
411/0 |
418/0 |
417/0 |
332/1 |
همچینین ماتریس ارتباط کامل (T) معیارهای اصلی مطابق با نتایج جدول (7) بود:
جدول 7. ماتریس روابط کل یا شدت روابط مستقیم و غیر مستقیم
|
معیارها |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
سطری (D) |
|
1. اجتماعی |
376/0 |
424/0 |
49/0 |
477/0 |
684/0 |
677/0 |
692/0 |
719/0 |
664/0 |
211/5 |
|
2. اقتصادی |
392/0 |
328/0 |
431/0 |
460/0 |
662/0 |
650/0 |
610/0 |
675/0 |
644/0 |
854/4 |
|
3. شفافیت |
479/0 |
373/0 |
410/0 |
503/0 |
684/0 |
737/0 |
721/0 |
754/0 |
691/0 |
354/5 |
|
4. فرهنگی |
478/0 |
436/0 |
468/0 |
400/0 |
730/0 |
752/0 |
730/0 |
748/0 |
709/0 |
454/5 |
|
5. اخلاقی |
500/0 |
408/0 |
533/0 |
457/0 |
586/0 |
710/0 |
751/0 |
773/0 |
735/0 |
457/5 |
|
6. قانونی |
421/0 |
396/0 |
449/0 |
428/0 |
587/0 |
519/0 |
647/0 |
702/0 |
645/0 |
798/4 |
|
7. خیرخواهانه |
342/0 |
325/0 |
391/0 |
356/0 |
529/0 |
509/0 |
442/0 |
560/0 |
549/0 |
007/4 |
|
8. محیطی |
388/0 |
338/0 |
395/0 |
400/0 |
589/0 |
546/0 |
560/0 |
496/0 |
562/0 |
278/4 |
|
9. دانشی |
246/0 |
250/0 |
273/0 |
257/0 |
408/0 |
411/0 |
418/0 |
417/0 |
332/0 |
015/6 |
|
ستونی (R) |
627/3 |
282/3 |
851/3 |
740/3 |
462/5 |
516/5 |
575/5 |
843/5 |
535/5 |
|
علاوه بر تحلیلهای فوق برای تعیین نقشه روابط شبکه (NRM) ارزش آستانه محاسبه شد. با این روش میتوان از روابط جزئی صرف‌نظر کرده و شبکه روابط قابل اعتنا را ترسیم کرد. لازم به ذکر است مقدار آستانه روابط یعنی میانگین مقادیر ماتریس T برابر 523/0 بدست آمد. تمامی مقادیر ماتریس T که کوچکتر از 523/0 باشد صفر شده یعنی آن رابطه علی در نظر گرفته نمیشود.
جدول 8. ماتریس شدت روابط غیر مستقیم
|
معیارها |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
|
1. اجتماعی |
376/0 |
330/0 |
389/0 |
376/0 |
547/0 |
555/0 |
562/0 |
590/0 |
563/0 |
|
2. اقتصادی |
349/0 |
314/0 |
366/0 |
345/0 |
504/0 |
514/0 |
538/0 |
550/0 |
522/0 |
|
3. شفافیت |
378/0 |
351/0 |
410/0 |
381/0 |
562/0 |
557/0 |
577/0 |
603/0 |
576/0 |
|
4. فرهنگی |
384/0 |
350/0 |
417/0 |
400/0 |
564/0 |
568/0 |
586/0 |
618/0 |
587/0 |
|
5. اخلاقی |
378/0 |
350/0 |
403/0 |
400/0 |
586/0 |
573/0 |
579/0 |
608/0 |
577/0 |
|
6. قانونی |
335/0 |
303/0 |
356/0 |
348/0 |
515/0 |
519/0 |
510/0 |
529/0 |
509/0 |
|
7. خیرخواهانه |
285/0 |
253/0 |
297/0 |
291/0 |
421/0 |
430/0 |
442/0 |
452/0 |
427/0 |
|
8. محیطی |
302/0 |
274/0 |
323/0 |
306/0 |
445/0 |
460/0 |
467/0 |
496/0 |
461/0 |
|
9. دانشی |
217/0 |
193/0 |
230/0 |
221/0 |
315/0 |
317/0 |
325/0 |
345/0 |
332/0 |
در نهایت خروجی نهائی و نمودار علی معیارهای مسئولیتپذیری اجتماعی باشگاههای ورزشی بهصورت زیر قابل تفسیر است:
جدول 9. خروجی نهایی
|
معیار |
D |
R |
D+R |
D-R |
|
اخلاقی |
457/5 |
462/5 |
919/10 |
004/0- |
|
فرهنگی |
454/5 |
740/3 |
195/9 |
714/1 |
|
شفافیت |
354/5 |
851/3 |
205/9 |
503/1 |
|
اجتماعی |
211/5 |
627/3 |
839/8 |
584/1 |
|
اقتصادی |
854/4 |
282/3 |
136/8 |
572/1 |
|
قانونی |
798/4 |
516/5 |
314/10 |
717/0- |
|
محیطی |
278/4 |
843/5 |
122/10 |
565/1- |
|
خیرخواهانه |
007/4 |
575/5 |
583/9 |
568/1- |
|
دانشی |
016/3 |
535/5 |
551/8 |
518/2- |
مطابق جدول 9، جمع عناصر هر سطر (D) نشانگر میزان تأثیرگذاری آن عامل بر سایر عامل‌های سیستم است. براین اساس مسئولیتپذیری اخلاقی از بیشترین تأثیرگذاری برخوردار است. معیارهای مسئولیتپذیری فرهنگی و شفافیت بهترتیب در رتبههای دوم و سوم و سایر معیارها در درجات بعدی تأثیرگذاری قرار داشتند و مسئولیتپذیری دانشی نیز کمترین تأثیرگذاری را داشت.
جمع عناصر ستون (R) برای هر عامل نشانگر میزان تأثیرپذیری آن عامل از سایر عامل‌های سیستم است. براین اساس مسئولیتپذیری محیطی از میزان تأثیرپذیری بسیار زیادی برخوردار بود و مسئولیتپذیری اقتصادی نیز کمترین تأثیرپذیری را از سایر معیارها داشت.
بردار افقی (D+R) میزان تأثیر و تأثر عامل مورد نظر در سیستم است. هرچه مقدار D+R عاملی بیشتر باشد، آن عامل تعامل بیشتری با سایر عوامل سیستم دارد. براین اساس مسئولیتپذیری اخلاقی بیشترین تعامل را با سایر معیارهای مورد مطالعه داشت، در مقابل مسئولیتپذیری اقتصادی کمترین تعامل را با سایر متغیرها داشت.
بردار عمودی (D-R) قدرت تأثیرگذاری هر عامل را نشان می‌دهد. بطور کلی اگر D-R مثبت باشد، متغیر یک متغیر علی محسوب میشود و اگر منفی باشد، معلول محسوب میشود. در این مدل مسئولیتهای فرهنگی، شفافیت، اقتصادی و اجتماعی نقش متغیر علی و مسئولیتهای اخلاقی، قانونی، محیطی، خیرخواهانه و دانشی نقش متغیر معلول را داشتند.
بحث و نتیجهگیری
هدف این پژوهش بررسی روابط درونی ابعاد مسئولیتپذیری اجتماعی باشگاههای ورزشی در ایران با روش دیمتل بود. تجزیه و تحلیل دادههای کیفی نشان داد مسئولیتپذیری اجتماعی باشگاههای ورزشی در ایران از طریق ابعاد اجتماعی، اقتصادی، شفافیت، فرهنگی، اخلاقی، قانونی، خیرخواهانه، محیطی و دانشی تبیین میشود. این یافته با نتایج مطالعات علوی و همکاران (1399، 153) مبنی بر اینکه ابعاد اقتصادی، قانونی، اجتماعی، بشردوستی و زیست محیطی را مطرح کرده بودند، افروزه و همکاران (1395، 69) به جهت اینکه به مقوله فرهنگی- اخلاقی، اقتصادی، قانونی اشاره کرده بودند، خلیفه سلطانی و همکاران (1400، 29) در راستای اینکه مسئولیت اجتماعی، بشردوستی، اخلاقی، قانونی، زیست محیطی، فرهنگی، اقتصادی را گزارش کرده بودند، سبحانی و همکاران (1396، 359) به جهت اینکه به موضوعات قانونی، اقتصادی و اخلاقی اشاره داشتند، نیازیتبار (1397، 1) مبنی بر اینکه مسئولیتپذیری اخلاقی، فرهنگی، قانونی، اقتصادی- اجتماعی، شفافیت، خیرخواهانه، دانش و اجتماعی- محیطی را معرفی کرده بودند، آبینپناس و همکاران (2020، 1) به جهت اینکه به کمکهای مالی و دعوت از دیگران و به اشتراک گذاشتن اطلاعات اشاره کرده بودند و در نهایت کیزیلوگونز و کواک (2021، 70) که نشان دادند مسئولیتپذیری اقتصادی، اخلاقی، قانونی و بشردوستانه جزء مسئولیتهای اجتماعی سازمانهای ورزشی است، همخوان است. همچنین تحقیق ناهمخوانی در این راستا یافت نگردید جزء اینکه بین شاخصهای معرفی شده در پژوهشهای گذشته و پژوهش حاضر نوع مسئولیتها تاحدودی متفاوت بود که به نظر میرسد جامعه آماری متفاوت مزیت بر علت بوده باشد.
همچنین تجزیه و تحلیل دادههای کمی نشان داد که مسئولیتپذیری اخلاقی در میان سایر مسئولیتپذیری باشگاههای ورزشی از اثرگذاری بالاتری برخوردار است. به این معنی که بیشتر اقدامات مسئولیتپذیری باشگاههای ورزشی مبتنی بر مسئولیتپذیری اخلاقی است و این مسئولیتپذیری نزد باشگاههای ورزشی بیشترین اهمیت را دارد. این یافته با نتایج مطالعه نیازیتبار (1397، 1) مبنی بر اینکه نشان داد مسئولیتپذیری اخلاقی دارای بیشترین تعداد رابطه تاثیرگذاری و تاثیرپذیری است و تاثیرگذاری مسئولیتپذیری اخلاقی بر مسئولیتپذیری قانونی و مسئولیتپذیری شفافیت بیش از سایر روابط است، همخوان است. مسئولیت اخلاقی آن فعالیتها و استانداردها و سیاستها و اعمالی است که از طرف جامعه پذیرفته یا ممنوع شده باشد، حتی اگر در قانون الزامی برای آنها نباشد. هدف مسئولیت اخلاقی این است که باشگاههای ورزشی در برابر تمامی هنجارها و استانداردها و ارزشها و اصول و انتظارات، مسئول و پاسخگو باشند و به آنچه مصرفکنندگان و کارکنان و مالکان و جامعه حمایت از حقوق اخلاقی ذینفعان تلقی میکنند احترام گذارند. لازم به ذکر است مسئولیتهای اخلاقی صرفاً ارزشهای جاری میباشند که در نتیجه، همراه با تغییر ارزشهای جامعه دستخوش تغییر میگردند. این مهم را میتوان صراحتاً در ورزش مشاهده کرد چرا که سازمانهای ورزشی همواره در حال اعمال نفوذ بهمنظور خلق محیطی در حال تغییر دائمی هستند تا موارد قابل قبول و غیرقابل قبول را تعیین نمایند. بنابراین مسئولیتهای اخلاقی باید در در وهله اول بالاتر از هر چیز دیگر توسط سازمان لیگ، مالکان و مدیران هر تیم مورد تبعیت و پیروی قرار گرفته و سپس این مسئولیتها متوجه سازمانها گردد. در صورتی که هر یک از اعضای باشگاه رفتاری غیراخلاقی داشته باشند، خواه این رفتار ناشی از سوء مدیریت سرمایهها باشد یا روشهای استخدامی نامناسب کل باشگاه بهعنوان یک سازمان غیراخلاقی نگریسته میشود. اگرچه ممکن است توصیف مسئولیتهای اخلاقی کار دشواری باشد اما عدم تابعیت یک سازمان از اصول اخلاقی را بهراحتی میتوان مشاهده نمود و تشخیص داد. در دنیای امروز که سرشار از رسواییهای سازمانی است، از سازمانها انتظار میرود تا استانداردهای بالایی برای اخلاقیات در نظر بگیرند. در غیر این صورت اصول اخلاقی آنان زیر سؤال خواهد رفت.
علاوه بر این مشخص گردید که مسئولیتپذیری محیطی از میزان تأثیرپذیری بسیار زیادی برخوردار است و مسئولیتپذیری اقتصادی نیز کمترین تأثیرپذیری را نسبت به سایر مسئولیتها دارد. این یافته با نتایج مطالعه نیازیتبار (1397، 1) به جهت اینکه نشان داد تاثیرگذاری مسئولیتپذیری اخلاقی بر مسئولیتپذیری قانونی و مسئولیتپذیری شفافیت بیش از سایر روابط است ناهمخوان است چرا که پژوهش حاضر مسئولیتپذیری محیطی بیشترین اثرپذیری را از سایر مسئولیتها دارد. دلیل این نتیجه این است که تمرکز بر موضوعات زیستمحیطی رشد سریعی در آغاز قرن بیست و یکم داشته است و سازمانهای ورزشی نیز این موضوع اجتماعی را مورد توجه قرار دادهاند. شایان ذکر است سازمانهای ورزشی مسئولیتهای محیطی خود را به دو طریق انجام میدهند، ابتدا اثرات منفی فعالیتهای خود را بر محیط زیست کاهش میدهند و دوم سازمانهای ورزشی برنامهها و طرحهای زیستمحیطی خود را ار داده و دیگران را نیز برای مراقبت از محیط زیست تشویق و ترغیب میکنند.
سرانجام یافتههای کمی نشان داد مسئولیتهای فرهنگی، شفافیت، اقتصادی و اجتماعی نقش متغیر علی و مسئولیتهای اخلاقی، قانونی، محیطی، خیرخواهانه و دانشی نقش متغیر معلول را داشتند. به این معنی که مسئولیتهای اخلاقی، قانونی، محیطی، خیرخواهانه و دانشی به نوعی خروجی سیستم مسئولیتپذیری اجتماعی باشگاههای ورزشی هستند و این مسئولیتها اثرات خود را از مسئولیتهای فرهنگی، شفافیت، اقتصادی و اجتماعی دریافت میکنند که تأییدی بر نقش علی آنهاست.
با توجه به یافتههای تحقیق و در راستای اینکه باشگاههای ورزشی بتوانند از ظرفیت بالقوه مسئولیتپذیری اجتماعی خود درست و بهینه استفاده کنند به سازمانهای متولی پیشنهاد میشود ابعاد مسئولیتپذیری شناسایی شده در این پژوهش را در اساسنامه باشگاههای مربوطه گنجانده و مسئولیتها را تعریف کنند. همچنین پیشنهاد میشود که مدیران باشگاههای ورزشی در برنامهریزی برای مسئولیتپذیری اجتماعی خود اولویت مسئولیتها را در نظر گرفته و طبق آن برنامهریزی کنند. علاوه بر این، پیشنهاد میشود بهبود و رعایت اخلاقیات به مثابه مهمترین مسئولیت اجتماعی باشگاههای ورزشی از سوی مدیران باشگاههای ورزشی مورد توجه قرار گیرد. سرانجام چون در این پژوهش صرفاً دیدگاه متولیان باشگاههای ورزشی منعکس گردید و ماهیت مسئولیتهای فوقالذکر به طور جزئی کاوش نشد به پژوهشگران آتی پیشنهاد میگردد در بررسی مسئولیتپذیری اجتماعی باشگاههای ورزشی دیدگاه سایر ذینفعان را بررسی کرده و در یک مطالعه تطبیقی تفاوتها و شباهتهای آنان را بررسی نمایند. سرانجام پیشنهاد میشود هر بهود مسئولیتپذیری اجتماعی باشگاههای ورزشی به طور جداگانه مورد بررسی قرار گیرد و با تحلیل دقیقتر و استراتژی مناسب به بررسی این ابعاد پرداخته و بهترین راهکارها را برای مقابله با مسائل پیشروی اجرای این مسئولیتها ارائه دهند.
)